Morgunblaðið - 05.02.1986, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR1986
Seljendurfyrirtœkja Greiðið lágmarks sölukostnað.
Leitið upplýsinga á skrifstofunni.
Innheimtaisf sími 31567.
Innheimtuþjónusta — miðlun fyrirtækja og fasteigna.
Suðurlandsbraut 10. Opið 10—12 og 13.30—17. Einar Jónsson hdl.
Rétt
hitastig
í öllum
herbegjum
Betri
líðan!
OFNHITASTILLAR
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SlMI: 24260
LAGER-SÉRFANTANIR-WÓNUSTA
IZUMI
STÝRILIÐAR
Allar stærðir fyrir allar
spennur. Festingar fyrir
DIN skinnur. ;
Gott verð. s
= HÉÐINN =
VÉLAVÉRZLUN-SlMI: 24260
LAGER-SÉRFANTANIR-WÓNUSTA
VLT HRAÐABREYTAR
fyrir: dælustýringar,
færibönd, loftræstingar,
hraðfrystibúnað o.fl.
Danfoss VLT hraðabreytar fyrir þriggjafasa
rafmótora allt að 30 hö.
Hraðabreytingin er stiglaus frá 0-200% og mótorinn
heldur afli við minnsta snúningshraða.
Leitið frekari upplýsinga í söludeild.
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SlMI: 24260
LAGER-SÉRPANTANIR-WÓNUSTA
Kveðjuorð:
Theódór Gunnlmigs-
son frá Bjarmalandi
Fæddur 27. mars 1901
Dáinn 12. mars 1985
Þann 12. mars síðastliðinn barst
okkur Öxfirðingum búsettum sunn-
an heiða sú sorgarfregn, að sá
ágæti, þjóðkunni sveitungi okkar,
Theódór Gunnlaugsson bóndi, nátt-
úrufræðingur og rithöfundur frá
Bjarmalandi væri látinn. Hann
hafði orðið bráðkvaddur þá um
morguninn, hnigið skyndilega út
af í stól sínum án þess að nokkur
veitti því sérstaka athygli og hvarf
þannig hljóðlega á þann hátt sem
æskilegastur er, yfír á önnur og
hulin tilverusvið.
Þótt ég vissi vel um aldur þessa
gamla og góða vinar míns og kenn-
ara, hann vantaði aðeins nokkra
daga til þess að ná 84 ára aldri,
og væri vel kunnugt um að heilsu
hans væri þannig háttað að kallið
gat komið hvenær sem var, þá kom
mér þessi fregn engu að síður á
óvart. Og raunar hlýtur andláts-
fregn góðs vinar alltaf að koma á
óvart hver sem aldurinn er. Við
vonumst ávallt til að geta haldið
vináttutengslunum góðu sem lengst
og hljótum því að hrökkva við með
djúpa hryggð í huga, þegar fregnin
berst um það að nú sé þess enginn
kostur lengur.
Theódór frá Bjarmalandi var á
ýmsan hátt alveg einstakur áhuga-
og athafnamaður. Hann var ekki
aðeins mikilvirkur bóndi og ágætur
heimilisfaðir um áratugaskeið,
heidur einnig þjóðkunnur rithöfund-
ur og sjálfmenntaður náttúrufræð-
ingur og náttúruskoðari, sem vakti
almenna athygli fyrir fróðlegar og
skemmtilegar bækur, sem hann
sendi frá sér og skráði, og fyrir
ótrúlega margar áhugaverðar rit-
gerðir um ýmis náttúrufræðileg
efni, sem birtust í blöðum og tíma-
ritum.
Þessa kunna og ágæta sveitunga
míns og vinar verður hér minnst
með aðeins nokkrum orðum.
Theódór fæddist 27. mars árið
1981 á Hafursstöðum í Öxarfirði.
Foreldrar hans voru Gunniaugur
Þorsteinn Flóventsson bóndi þar og
Jakobfna Rakel Siguijónsdóttir.
Hann var yngstur í hópi fimm
systkina sem upp komust og öll
urðu líka merkir og kunnir þegnar.
Hann útskrifaðist úr Samvinnuskól-
anum vorið 1920 og var síðan
kennari næstu vetur, í Öxarfjarðar-
hreppi 1921—1923 og 1925—1926
og í Fjallahreppi 1923—1925.
Við tveir gamlir sveitungar og
vinir sem báðir voru í farskóla
Öxarfjarðar á þessum árum hjá
Theódór, hittumst nýlega og riQuð-
um upp gamlar minningar frá þeim
árum. Okkur bar ágætlega saman
um að Theódór hefði verið einstak-
lega góður og skemmtilegur kenn-
ari, sem okkur þótti öllum vænt um.
Alveg sérstaklega munum við þó
eftir hve hann lék sér oft við okkur,
sagði skemmtilegar sögur og fór í
gönguferðir með okkur út í náttúr-
una þegar vora tók, til þess að
fræða okkur um jurtir, dýr og steina
og um fegurð himins og jarðar.
Ahugi náttúrufræðingsins og nátt-
úruskoðandans var þá að sjálfsögðu
vaknaður fyrir löngu.
Þótt Theódór væri einkar áhuga-
samur og farsæll kennari, hafði
hann ekki kennarapróf, kaus því
að draga sig í hlé og gerðist bóndi
á fæðingarstað sínum, Hafursstöð-
um, árið 1925. Það sama ár kvænt-
ist hann unnustu sinni, Guðrúnu
Pálsdóttur frá Svínadal í Keldu-
hverfi.
Næstu þrettán árin bjuggu ungu
hjónin í sambýli við Helga, bróður
Theódórs. En árið 1935 fluttu þau
í nýtt og myndarlegt steinhús sem
þau höfðu byggt sem nýbýli úr
Hafursstaðalandi og nefndu
Bjarmaland. Eftir það kenndi The-
ódór sig alltaf við býli sitt.
Eins og kunnugir vita eru Haf-
ursstaðir syðsti bær í Öxarfírði,
langt frá alfaraleið. Hér var því um
afar stórt átak að ræða hjá ungu
hjónunum og sýnir að sjálfsögðu
best áræði og dugnað Theódórs.
Og vitaskuld réðst ungi bóndinn í
verulega nýrækt sem mikill kostn-
aður fylgdi. En með fágætum
dugnaði og fyrirhyggju tókst ungu
hjónunum að vinna bug á öllum
erfíðleikum sem þessum fram-
kvæmdum fylgdu.
Og þama bjuggu þau síðan
myndarbúi til ársins 1957 eða
samtals nítján ár og með árunum
á Hafursstöðum bjuggu þau sam-
tals á fæðingarstað Theódórs í 32
ár. _
Á þessum árum eignuðust þau
hjónin fímm mannvænleg böm sem
öll hafa reynst ágætir þegnar eins
og foreldramir. Þau em þessi eftir
aldursröð: Þorbjörg f. 13. júlí 1926,
gift Sigurði Gunnarssyni frá Amar-
nesi í Kelduhverfí, búsett á Húsa-
vík; Guðmundur f. 1. október 1927,
bóndi á Austara-Landi í Öxarfírði,
ókvæntur; Gunnlaugur f. 1. desem-
ber 1929, bóndi á Austara-Landi í
Öxarfírði, ókvæntur; Halldóra f. 23.
mars 1933, húsfreyja á Húsavík;
Guðný Anna f. 24. ágúst 1947,
húsfreyja á Húsavík.
Þótt mestur tími Theódórs færi
að sjálfsögðu löngum á þessum
ámm í bústörfín, í forsjá stórs
heimilis, sinnti hann engu að síður
mörgu öðm. Hann vann til dæmis
að ýmsum félagsmálum fyrir sveit
sína og var mörg ár endurskoðandi
hjá Kaupfélagi Norður-Þingeyinga.
En langmestum tíma auk bústarf-
anna, mun hann þó hafa varið til
refaveiða, ritstarfa og náttúm-
fræðiiðkana.
Snemma á þessu árabili tekur
hann að sér refaveiðar í Öxarfirði
og einnig stundum í öðmm sveitum.
Og á því sviði náði hann slíkri leikni,
lærði svo til fulls að þekkja öll
viðbrögð og háttemi lágfótu, og
einnig líkja eftir öllum hljóðum
hennar, sem em margvísleg eftir
ýmsum aðstæðum dýrsins, að hann
varð landskunnur fyrir þessa fá-
gætu þekkingu sína á íslenska refn-
um. Ög ekki dró það úr orðstír
hans á þessu sviði, þegar hann sendi
frá sér stóra og fróðlega bók um
rebba, sem hann nefndi „Á refaslóð-
um“. Búnaðarfélag íslands gaf bók-
ina út 1955 og er hún nú löngu
uppseld.
En engu minni tíma mun þó
Theódór hafa eytt til náttúmfræði-
iðkana af margvíslegu tagi og fjöl-
margra fræðigreina, sem hann
skrifaði og birtust bæði í blöðum
og tímaritum á þessum ámm. Er
næsta furðulegt að hugsa um
hvemig hann gat komið þessu öllu
f verk með umsjá stórs heimilis.
Þá má ekki gleyma að geta þess
að hann bætti mjög silungastofninn
í Hafursstaðavatni með klaki og var
ömgglega fyrstur manna við slík
störf á þessum slóðum. Einnig er
skylt að geta þess að hann var
forgöngumaður í héraðinu fyrir
refarækt og rak sjálfur lengi stórt
refabú á Bjarmalandi um þetta
leyti. Em hér enn framtalin glögg
dæmi um árvekni Theódórs og
dugnað. Þetta mun hafa verið á
ámnum kringum 1930.
Af ástæðum sem hér verða ekki
raktar sérstaklega, tók fjölskyldan
þá erfíðu ákvörðun árið 1957 að
flytja burt frá Bjarmalandi og setj-
ast að á Austara-Landi í Öxarfírði
sem þá var laus til kaups og öll
aðstaða til búskapar var miklu
auðveldari en frammi í heiðinni.
Synir hjónanna, þeir Guðmundur
og Gunnlaugur, vom þá fullvaxnir
fyrir nokkm, ákveðnir í að verða
bændur og tóku því að sér bústjóm-
ina á Austara-Landi. Þótt Theódór
vantaði enn fjögur ár í sextugt var
hann farinn að þreytast töluvert
vegna óhemju erfiðis fyrri ára svo
það kom sér einkar vel að hann
gæti farið að hægja nokkuð á sér
og þá jafnframt sinna meira hugð-
arefnum sínum, sem alltaf vom
mörg eins og fyrr. Þar áttu þau
hjónin síðan heima með sonum sín-
um í nítján ár, eða til ársins 1977
er þau fluttu til dóttur sinnar og
tengdasonar sem bjuggu á Húsavfk
til að nú hefði faðir þeirra það eins
frjálst og hann vildi. Þeir vissu vel
að hann var enn með hugann fullan
af alls konar viðfangsefnum sem
hann langaði tii að festa á blað.
Og þetta notaði hann sér að sjálf-
sögðu, einkum nokkm eftir að hann
var orðinn sextugur og var nú
mikilvirkari við ritstörf sín og rann-
sóknir en nokkm sinni fyrr. Á
þessum ámm skrifaði hann meðal
annars tvær stórar og fróðlegar
bækur sem út vom gefnar og §ölda
fræðigreina um náttúmfræðileg
efni. Bækumar em Nú brosir nótt-
in, brot úr endurminningum Guð-
mundar Einaresonar refaskyttu frá
Brekku við Önundaifyörð, gefín út
á Akureyri árið 1960 og Jökulsár-
gljúfur, íslenskur undraheimur, út-
gefin á Akureyri árið 1975 og aftur
1983.
Síðari bókin er fræðibók um hið
stórkostlega náttúmundur, Jökuls-
árgijúfrin öxfírsku og Ásbyrgi, en
þar var enginn íslendingur kunn-
NLISTARFÉLAGIÐ
TÓNLEIKAR
laugardaginn 8. febrúar kl. 14.30Í
Austurbæjarbfói.
Nancy Weems píanó
Verk eftir: Beethoven, Brahms, Chopin, Prokofiev
Miðar við innganginn.