Morgunblaðið - 05.02.1986, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1986
Lánasjóður íslenskra
námsmanna, þekk-
in g og vanþekking
eftirJón
Hjaltason
i
Upp á síðkastið hefur orðið mikil
umræða um málefni Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna. Eins og geng-
ur hefur sitt sýnst hveijum og er
ekkert nema gott um það að segja.
Öllu lakara er þó að mikið hefur
borið á hálfsannleika í málflutningi
manna, svo ég segi nú ekki beinum
rangfærslum og ósannindum. Þessi
fáfræði (því vonandi er þetta ekki
annað en vanþekking) hefur jafnvel
teygt anga sína inn fyrir veggi lána-
sjóðsins og menntamálaráðuneytis-
ins sjálfs.
Þetta er vitaskuld miður því það
er nauðsynlegt að fólkið í landinu,
þar með taldir ráðherrar og þing-
menn, fái rétta mynd af starfsemi
sjóðsins. Það er engum í hag að
alið sé á fordómum gegn honum,
nema ef vera skyldu þeir sem álíta
að ríkisvaldið eigi ekki að stuðla
að jöfnum rétti og jöfnum tækifær-
um almennings til að menntast í
skóla. Á því getur ekki leikið nokkur
vafí að sjóðurinn er það besta tæki,
sem við í dag, eigum til að ná þessu
markmiði.
En er nema von að menn geri
sér rangar hugmyndir um tilhögun
sjóðsins, og ekki síður námslána,
þegar sjálfur formaður stjómar
Lánasjóðs íslenskra námsmanna fer
ekki betur með sannleikann en raun
ber vitni (sjá „Smátt og stórt",
Dagur 7. jan. og 15. jan. 1986)?
Hann lætur hafa eftir sér að náms-
menn fái 20.900 kr. á mánuði séu
þeir einir á báti en 50.170 sé um
hjón að ræða með eitt bam. í öðru
lagi segir formaðurinn, um endur-
greiðslur námslána, að þær hefjist
þremur árum eftir námslok, megi
aldrei fara fram yfir 5% af heildar-
launum viðkomandi, standi í 40 ár
hið lengsta og sé þá eitthvað enn
ógreitt af skuldinni fymist það. í
þriðja lagi segir formaðurinn að
ekki sé ólagengt að námsmenn
skuldi 3—4 milljónir að námi loknu.
Lítum nú nánar á þessar fullyrð-
ingar.
II
Þær tölur sem formaðurinn nefn-
ir um upphæð námslána em réttar
„Um endurgreiðslu
námslána gilda nokkuð
flóknar reglur, þau eru
verðtryggð en bera
enga vexti umfram það
sem lánskjaravísitalan
stígur.“
en staðhæfíngin er engu að síður
gott dæmi um hálfsannleika. Þetta
em tölur um námslán eins og þau
geta örðið hæst. Einstaklingur fær
nefnilega alls ekki 20.900 kr. í
námslán á mánuði nema hann hafí
haft innan við ákveðna upphæð í
sumarlaun. Til að skýra þetta betur
má nefna að til að fá fullt námslán
í vetur mátti viðkomandi ekki hafa
hærri tekjur síðastliðið sumar en
sem námu tæpum 19.500 kr. á
mánuði. Það sem var umfram þetta
tekjumark verkaði til lækkunar á
námslánið. Þannig fékk einstakl-
ingur, sem var með 130 þúsund
krónur í sumartekjur (fyrir fjóra
mánuði), um 10.000 kr. á mánuði
í námslán mánuðina október, nóv-
ember og desember.
Annað dæmi má taka af fjöl-
skylduföður með tvö böm á fram-
færi. Sumartekjur hans 1985 voru
87.000 kr. Námslán sem hann fær
er þá rúmar 10.000 kr. í september
(þar sem námið hófst ekki fyrr en
20. þess mánaðar), og síðan 18.800
á mánuði í október, nóvember og
desember. í þessu tilviki er maki
einnig námsmaður, svo tekjur hans
geta engu breytt í þessu dæmi.
Raunar koma nær allar peninga-
greiðslur, sem námsmaðurinn fær,
til frádráttar frá námslánum hans,
hvort heldur það er sumarhýran eða
laun fyrir einhveija aukavinnu að
vetrum, atvinnuleysisbætur eða
örorkubætur, bamabætur eða
námsstyrkir, svo eitthvað sé nefnt.
Af þessu má draga þá ályktun
að langflestir þeirra námsmanna,
sem stunduðu launavinnu síðastliðið
sumar, hafa ekki fengið 20.900 kr.
(eða 50.170 kr.) í námslán á mánuði
það sem af er vetrar — þeir hafa
fengið lægri upphæð.
III
Um endurgreiðslu námslána
gilda nokkuð flóknar reglur, þau
em verðtryggð en bera enga vexti
umfram það sem lánskjaravísitalan
stígur. Það ætti þó að geta orðið
morgunljóst hveijum fulllæsum
manni að hvergi, hvorki í lögum
né reglugerð fyrir lánasjóðinn, er
vikið að því einu orði að árleg
endurgreiðsla námsmanns af
námsláni mégi ekki fara fram úr
5% af tekjum hans (árstekjum
væntanlega). Þessi tala er því
heimatilbúin. Hitt er svo annar
handleggur að ráðamenn hafa
venjulega ekki talið sér skylt að
fara eftir opinberum ákvæðum um
rekstur og stjóm sjóðsins. Og er
þá komið að spumingunni um
endurgreiðslutíma námslána.
í 8. grein laga um námslán og
námsstyrki, frá 13. maí 1982, segir
eftirfarandi: „Endurgreiðslum skal
ljúka ekki síðar en 40 árum eftir
að þær heijast...“
Um haustið 1984 fengu náms-
menn veður af nýjum reglum um
endurgreiðslu námslána. Mjög var
hert á endurgreiðslum lánanna og
fyming þeirra átti að heyra sögunni
til. Og á forsíðu bæklingsins, sem
kynnti þessar nýju reglur og lána-
sjóðurinn gaf út, stóð orðrétt:
„Endurgreiðsla stendur í 20 ár hið
lengsta."
Þannig hefur hægri höndin ekki
vitað hvað sú vinstri hefur aðhafst
í málefnum lánasjóðsins. Maður
skyldi þó ætla að það væri núver-
andi menntamálaráðherra innan-
handar að grennslast fyrir um þær
geðþóttaákvarðanir er fyrirrennari
hans tók og snertu sjóðinn.
Um þá staðhæfíngu formanns
stjómar lánasjóðsins, að ekki sé
óalgengt að námsmenn skuldi
sjóðnum 3—4 milljónir að námi
loknu, er óþarfí að hafa mörg orð.
Hún dæmir sig sjálf og formanninn
um leið.
Með þökk fyrir birtinguna.
Höfundur atundar nám íheim-
spekideild Háskóla. íslands.
Frá kökubasamum þar sem fjölmenni var strax við opnun
Kökubasar til styrktar skólabókasafni
Selfossi, 28. janúar.
FORELDRA- og kennarafélag
Barnaskólans á Selfossi hefur
verið vel virkt í sínu starfi og
haft frumkvæði að því að bæta
aðstöðu nemenda.
Núna vinnur félagið að því að
innrétta bókasafn fyrir nemendur
og er það þörf framkvæmd. Til að
fjarmagna verkið var sl. sunnudag
haldinn mjög myndarlegur köku-
basar þar sem kökur skiptu hundr-
uðum. Kökumar seldust upp á
skömmum tíma og almenn ánægja
með framtakið.
Krakkamir f skólanum lögðu
metnað sinn í það að láta baka
myndarlega heima hjá sér og ekki
vora þau síður áhugasönm um að
keyptar voru kökur á basamum og
voru víða á borðum myndarlegustu
hnallþórar í miðdegiskaffinu sl.
sunnudag.
Sig. Jóns.
Auður Guðbrandsdóttir eigandi þvottahússins Hveralíns. Með henni
er tengdadóttir hennar, Hólmfríður Hilmisdóttir.
Þvottahúsið Hveralín
er flutt í nýtt húsnæði
Hveragerði, 28. janúar.
ÞVOTTAHUSIÐ Hveralín flutti nýlega í nýtt og rúmgott húsnæði
að Reykjamörk 1, en þar var áður um langt skeið raftækjaverslun
og Rafmagnsverkstæði Suðurlands. Eigandi Hveralíns, frú Auður
Guðbrandsdóttir, keypti helming hússins og hefur innréttað að nýju
og bætt við nýjum og fullkomnum tækjum.
Auður hóf rekstur þvottahússins
fyrir einu ári í skúrbyggingu á lóð-
inni við húsið sitt að Dynskógum 5
hér í bæ. Ætlunin var að skapa sér
hlutastarf með heimilisstörfunum.
Hér hefur ekki verið boðið upp á
slíka þjónustu áður og því allt óvíst
um aðsókn að svona fyrirtæki. En
fólk var fljótt að átta sig á þessum
þægindum og bæði einstaklingar
og fyrirtæki hófu strax viðskipti.
Viðskiptavinimir koma víða að, úr
þorpinu og nágrenni, frá Selfossi
og víðar, en stærsti viðskiptaaðilinn
er Dvalarheimilið Ás, Ásbyrgi.
Auður keypti upphaflega sænska
þvottavél sem ætluð er fyrir gufu
og er það fyrsta vél sinnar tegundar
hér á landi. Hefur hún reynst mjög
vel og hefur Auður bætt annarri
við, auk fleiri góðra tækja, segir
hún að gufan sé miklu meiri hags-
bót en fólk almennt geri sér grein
fyrir. Nú vinna í þvottahúsinu fímm
stúlkur auk Auðar, þar af ijórar í
hálfu starfi.
Auður segir að sér finnist rekst-
urinn hafa gengið með ólikindum
vel og sé hún að vona að hann eigi
framtíð fyrir sér.
Eiginmaður Auðar er Sigurður
Sólmundarson smiður, listmálari og
handmenntakennari. Hefur hann
stutt konu sína vel við stofnun
fyrirtækisins og m.a. gert allar
þessar smekklegu innréttingar og
standsetningu á húsakynnum. Auk
þessara starfa er Auður mikil fé-
lagsmálakona og er m.a. hrepps-
nefndarfulltrúi fyrir Alþýðubanda-
lagið.
Sigrún
getrmuía-
VINNINGAR!
23. leikvika - leikir 2. febrúar 1986
Vinningsröð: 1 X1-1 1 1-2 1X-1 1 1
1. vinningur 12 réttir:
kr. 154.515,-.
51727(4/11)
52140(4/11)
533392(4/11) 82023(4/11)*
56009 (4/11)♦ 100692 (6/11)
126461(6/11)
2. vinningur: 11 réttir, kr. 1.964,-
1280 41848 52633+ 69660 81122*+ 102596 125991+ 13,1372 +
3358 42378 52746 69741 81512 103161+ 126136 131376*
5881 43288 53354 69857 81903* 103686 126152*+ 131511
8315 43412 53680 70099 95817 104045 126295+ 132376
8456* 43889 54519 70210 95819 104361 126457+ 132574*
9990 45460 56138 71006 96048 104969 126458+ 132660*
10701 45497+ 56447*+ 71054 ■96355 105698 126470+ 133206*+
14015+ 46878* 57861*+' 71147 96461+ 105703 126471+ 133211*+
14887 46899* 58897 71923 96487+ 106182 126487* 133601
14901. 47262 58911 72120 98374+ 106574 126795- 133698
16826 47459 60245+ 72125 99318 106698 126882 134106*+
16859 48082* 60429 73248 99457 107536 126891 134577
17934 48771* 60862 73637+ 99542 108139 127037 135590
20784 48856 61439 73780* 99561+ 109047 127429 135765+
23457 48880* 61833 76429 99761+ 109186 127689 135855
24146+ 49060 62290*+ 77656*+ 100121 109206 127912 135969
25584 49515* 63457*+ 77658*+ 100249 109237 127933* 136255*+
27439 50204 63893 77930 100333 110262 129251 136277
28898 50575+ 64524+ 78345 100365 110288 130816 136309+
40078 51153 66834 79466+ 100792 111559 130916* 167377
40514 51758* 67998 80752 101823 111568 131311 183744
41516* 51979 69651 80878 102528 125891* 131320 * » 2/11
Kærufrestur er til
mánudagsins 24. febrúar
1986 kl. 12.00 á há-
degi.
íslenskar Getraunir, íþróttamiðstöðinni v/Sigtún, Reykjavík
Kærur skulu vera skriflegar. Kærueyöublöð fást hjá umboðsmönnum og á skrifstofunni i
Reykjavfk. Vinningsupphæðir geta lækkað, ef kærur verða teknar til greina.
Handhafar nafnlausra seðla (+) verða að framvísa stofni eða senda stofninn og fullar
upplýsingar um nafn og heimilisfang til Islenskra Getrauna fyrir lok kænjfrests.