Morgunblaðið - 15.02.1986, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR15. FEBRÚAR1986
*
I eyðimörkum
Saudi-Arabíu
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Laurie Devine: Saudi
Útg. Arrowbooks 1985
UNG bandarísk stúlka, Sunny
Shannon, fædd í Saudi-Arabíu af
bandarískum foreldrum er aðalper-
sóna þessarar löngu sögu. Faðir
hennar vinnur hjá olíufyrirtæki þar
í landi og kona hans ferst með
voveiflegum hætti, þegar telpan er
mjög ung. Faðir hennar hafði ekki
aðeins brugðið við rangt þegar ólán-
ið skall yfir, heldur ber hann einnig
ábyrgð á því að Abdullah, vinur
hans og fylgdamautur, ferst. Hann
vill bæta fyrir brot sitt með því að
kosta skólagöngu tveggja sona
hans, þeirra Muhammeds og Ras-
hid. Telpuna verður hann að senda
frá sér til Bandaríkjanna, en allar
stundir elur hún með sér löngun
og undarlega þörf til að kynnast
landinu þar sem hún fæddist. Hún
kemst í kynni við bræðuma þegar
þeir koma til framhaldsnáms í
Bandaríkjunum og eftir mikil sálar-
umbrot er ákveðið að hún fái að
giftast Rashid. Hún verður að vísu
eiginkona númer tvö, því að hann
á konuna Nura fyrir í Saudi-Arabíu.
Hún flytzt með honum til heima-
lands hans, elur honum tvö böm
og það gengur á ýmsu í hjónaband-
inu. Loks bregst mágurinn Mu-
hammed með því að skýra frá ein-
hverju sambandi við Sunny á unga
aldri og Rashid á ekki um annað
að velja en skilja við „eiginkonu
hjarta síns“ og senda hana aftur
heim til Bandaríkjanna. Son sinn
Khalil verður hún að skilja eftir og
sér aðeins tvisvar eftir það.
En auðvitað er sagan ekki búin
hér með. Og þetta er aðeins ófull-
komin beinagrind því hér er á ferð-
inni meiriháttar bók að ýmsu leyti.
Hún lýsir á ótrúlega skilmerkilegan
og næman hátt afstöðu í hinum
arabíska heimi. Gagnvart konunni,
gagnvart fjölskyldunni, gagnvart
landinu. Höfundur virðist annað
hvort vera gjörkunnugur arabísku
„mentaliteti" eða að minnsta kosti
skilja það svo vel, að með ólíkindum
er. Hvemig fólk þessara tveggja
gjörólíku heima, Sunny og Rashid,
dragast hvort að öðru og hvemig
þau gera sér líka bæði grein fýrir
því að þau muni aldrei geta skilið
hvort annað nema að takmörkuðu
Where.even viotations of honour are
subject to forgiveness...
leyti. Hindranimar em of háar og
ástin ein, hversu sterk sem hún er,
dugir ekki nema skammt. Samt
aðlagar Sunny sig að mörgu leyti
heimi Rashids, svo þegar að þvi
kemur að að hann sendir hana frá
sér og hún fer aftur til Bandaríkj-
anna með ungri dóttur sinni, hefur
hún týnt rótum sínum. Þær em
þrátt fyrir allt í eyðimörkum Saudi-
Arabíu.
Inn í frásögnina er fléttað af
miklum hagleik og kunnáttusemi
pólitískri framvindu í þessum
heimshluta öll þessi ár, olíuverðs-
hækkunin 1973 og það sem í kjöl-
farið kom. Átök í Miðausturlöndum
á hinum ýmsu tímum. Afstaðan til
Israels, átökin innan Saudi-Arabíu,
ránið á OPEC-ráðherrunum og
fleira og fleira. Og árás ofstækis-
trúaðra á Mekka. Einn úr hópnum
er Khalil, sonur þeirra Sunny og
Rashid. Hann hefur fyrir löngu sýnt
einhver merki um geðtmflun og
foreldrar hans hljóta að saka sig
sjálf um hvemig fór fyrir honum.
Sómi Rashids og hefðin býður
honum að vera viðstaddur þegar
einkasonur hans er líflátinn, og það
er áhrifamikil frásögn laus við til-
finningamgl. Síðan fer hann með
afa sinn Ibrahim út í eyðimörkina
þar sem Ibrahim vill fá að gefa upp
andann. Og um nóttina áður en
gamli maðurinn deyr reynir hann
að útskýra fyrir „þér, Rashid, sonur
sonar míns" hvað Kóraninn kennir
um fyrirgefninguna og umburðar-
lyndið og að Rashid hafi aldrei
skilið kennisetningamar.
Þetta heillandi saga. Þarna er
komið víða við og úrslitum ræður,
hversu meistaraleg tök Laurie
Devine hefur á viðfangsefni sínu
og hefur unnið að gerð þessarar
sögu á sérstaklega vandvirknisleg-
an og þó manneskjulegan hátt.
Fyrir allan þann góða fróðleik um
manneskjuna — hver og hvar sem
hún er — sem sagan hefur að
geyma.
„Grænt ljós“ sást
yfir Garðsárdal:
Hjálparsveitar-
menn sáu ekkert
athugavert
Akureyri 13. febrúar.
LÖGREGLU á Akureyri var um
kl. 11 í morgun tilkynnt um
grænt ljós yfir Garðsárdal, sem
gengur austur úr Eyjafirði. Þrír
félagar í Hjálparsveit skáta á
Akureyri voru kvaddir út. Þeir
héldu inn á dalinn en fundu
ekkert athugavert.
„Við sáum engin ný spor eða
neitt. Við fómm svo til alveg inn í
dalbotn," sagði Gunnar Gíslason,
einn þremenninganna, í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins, eftir
að þeir komu til baka, laust eftir
kl. 15. Þeir Filipus Einarsson og
Baldvin Stefánsson fóm ásamt
Gunnari inn í dal. Gunnar sagði
menn ekki vita af hveiju ljós það
er sást hefði stafað — en gælt
væri við þá hugmynd að glampað
hefði af vígahnetti eða gervihnetti
sem flogið hefði lágt.
Undar-
legasta
saga lið-
ins árs
Bókmenntlr
Jóhann Hjálmarsson
Helgi Þorgils Friðjónsson:
af viðskiptum mínum við eppel-
ein von gailingen.
Reykjavík 1985.
Helgi Þorgils Friðjónsson, f. 1953,
er myndlistarmaður og rithöfundur.
Eftir hann liggja nokkrar sérkenni-
legar bækur myndskreyttar, sumar
eins konar myndasögur. Á þessar
bækur hefur verið minnst í þessum
þáttum, ekki sfst vegna þess að þær
era nýstárlegar, ólíkar flestum
öðmm bókum. Þær era líka ein-
hvers staðar á mörkum myndlistar
og bókmennta.
Af viðskiptum mínum við Eppel-
ein von Gailingen heitir nýjasta bók
Helga Þorgils Friðjónssonar og nú
er treyst á textann eingöngu, engar
myndir fylgja ef undan er skilin
smáteikning á titilsíðu af einu af
uppáhaldsviðfangsefnum myndlist-
armannsins, dýri sem er í senn
froskur og maður.
Bókin, sem er 70 bls., er að
mestu í dagbókarformi. Höfundur
segir frá sjálfum sér, konu sinni
og syni, skyldfólki, vinum og kunn-
ingjum. Víða er komið við. Sviðið
er ýmist heima eða erlendis, í ís-
lenskri sveit eða á strætum gamalla
menningarborga. Flughafnir era
líka meðal þeirra staða sem Helgi
Þorgils lýsir. Einn eftirminnilegasti
kaflinn gerist í flughöfninni í Lúx-
emborg, lýsir íslendingum sem bíða
eftir fari heim og einnig öðra fólki.
Helgi Þorgils er næmur á blæbrigði
mannlegs lífs, dregur upp lifandi
myndir af fólki, oft spaugiiegar.
Háðskur getur hann verið, en það
er aldrei beinlínis tilgangur hans.
Hann vill frekar spegla mannleg
viðbrögð en dæma samferðamenn
sína.
Aðferð Helga Þorgils minnir
stundum á Einar Guðmundsson sem
samið hefur eins konar dagbókar-
skáldsögur, Án titils (1978) til
dæmis. Frásögn Einars er aftur á
móti furðu hlutlaus og skýrslu-
kennd, en Helgi Þorgils skrifar
fjörlegri prósa. Lítum til dæmis á
Normannar
Erlendar bækur:
Siglaugur Brynleifsson
R. Allen Brown: The Normans.
The Boydell Press 1984.
Allen Brown er prófessor í
London og er mikill áhugamaður
um normannska sögu, hefur sett
saman rit um þau efni svo og um
hemaðarmannvirki og einkum
kastalabyggingar frá dögum
Normanna. í þessu riti rekur hann
sögu Normanna allt frá því að
Göngu-Hrólfur setti á stofn ríki í
Normandí 911 og atburðarás
tengda þeim næstu þrjár aldimar.
Innrásina í England, þátttöku
þeirra í Krossferðunum, hemað
og ríkjastofnanir á Ítalíu og Sikil-
ey og á írlandi.
íbúar Evrópu vora ekki sérlega
hrifnir af fyrstu fulltrúum nor-
rænna þjóða, sem þeir kynntust
fyrst sem ótíndum sjóraufuram
og þjófum. Illþýði þetta hylltist
einkum til að ræna þá staði þar
sem takmarkaðar vamir vora
fyrir hendi en einhver von gulls
og skartgripa. Svo æxlaðist að
þetta lið tók sér bólfestu í Eng-
landi, írlandi og á Frakklandi og
með tíð og tíma mönnuðust af-
komendumir og tengdust yfir-
stéttunum, sem fyrir vora í þess-
um löndum.
Brown leggur höfuðáhersluna
í sögu Normanna í Suður- og
Austurlöndum nær og þátttöku
þeirra í Krossferðunum. Hann
álítur að Normannar hafi átt
dijúgan þátt í flestum stjóm-
málalegum breytingum sem urðu
á þessum þijú hundrað áram og
ekki síður í þróun riddararegl-
anna. Sem skipuleggjendur telur
höfundur þá einstaka. Byggingar-
list þeirra er veglegur minnisvarði
um snilli þeirra í þeirri grein,
einkum á Englandi.
Sikiley var sérstakt menningar-
svæði á 12. öld, þar sem tvinnuð-
ust saman menningaráhrif, róm-
versk, býsönsk og serknesk auk
normannskra, og enn má sjá rúst-
ir kastalanna, sem reistir vora í
Landinu helga, margir að fram-
kvæði normannskra riddara.
Afstaða og mat Browns á af-
rekum Normanna er þeim mjög
hliðholl og í eftirmála kennir
fremur kulda til þeirra sagnfræð-
inga sem vilja gera hlut þeirra
minni en Brown álítur að efni
standi til. Hann telur eins og áður
segir að Normannar hafi valdið
þáttaskilum í evrópskri menningu
og hafi mótað afgerandi enskt
samfélag. Hugtakið Normanni
getur engan veginn táknað algjör-
lega sérstætt þjóðemi. Eftir að
þeir gerðust landstjómarmenn á
Englandi, blönduðust þeir Engil-
Söxum og í Normandí gerðist það
sama. Norpiannar vora í upphafi
of fámennir til þess að geta haldið
þjóðemi sínu, enda týndu þeir
tungumáli sínu fljótlega eftir að
þeir settust að í Normandí og tóku
upp frönsku og það vora frönsku-
mælandi Normannar sem lögðu
undir sig ríki Engil-Saxa á Eng-
iandi og enskan myndast úr
engil-saxnesku og normanna-
frönsku og þegar kemur fram á
14. og 15. öld var franska Nor-
mannanna horfin sem stjómar-
mál.
Afrek Normanna vora því afrek
nýrrar yfírstéttar, bæði í Norm-
andí (frönsk-normönsk) og á
Englandi (engil-saxnesk og norm-
önsk) og þáttur kirkjunnar og
ögun þessara stétta átti mestan
þátt í normansskri menningu.
Bókin er smekklega prentuð og
myndasafn er gott, bæði litmyndir
og svart/hvítar myndir. Bóka-
skrár fylgja.
Metsölublad á hverjum degi!
Utsala á yfir tvö hundruð bókatitlum
á verðbilinu
frá kr.
50 til kr. 200
Afgreiðslustaðir:
Almenna bókafélagið Skemmuvegi 36, Kópavogi.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar, Austurstræti 18.