Morgunblaðið - 26.03.1986, Qupperneq 12

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. MARZ1986
12
Frakkland:
Hægri og vinstri
í vígðri sambúð
Paría, 25. mars. Frá Torfa Tulinius, fréttaritara Morgunblaðsins.
Nú er komin upp í frönskum
stjórnmálum sú staða, sem var
af flestum talin óhugsanleg fyrir
aðeins örfáum mánuðum. Forset-
inn, Francois Mitterrand, hefur
ekki lengur meirihluta, sem styð-
ur hann á þingi, og hefur neyðst
til að fela stjórnmálamönnum,
sem eru í grundvallaratriðum
andsnúnir stefnu hans, að stjórna
landinu. „Sambúð“ hægri og
vinstri á valdastóium er orðin að
veruleika en umræðan um hvort
hún yrði möguleg hefur yfir-
gnæft alla aðra stjórnmálaum-
ræðu á undanfömum mánuðum.
Leiðtogi Gaullista, Jacques
Chirac, sem á ýmsar hugmyndir
um stjóramál sameiginlegar með
Reagan Bandaríkjaforseta er nú
orðinn forsætisráðherra Mitter-
rands, sem er sósíalisti. Nú fylg-
ist alþjóð með þvi hveraig rætast
muni úr „sambúðinni“.
Myndun ríkisstjómarinnar gekk
greiðlega fyrir sig. Þegar úrslit
kosninganna voru kunn á sunnu-
dagskvöldið fyrir viku gaf Chirac út
yfírlýsingu, sem var á þá leið, að
nú, eftir að vilji þjóðarinnar væri
kominn fram, skyldu stjómmála-
menn láta gerðir sínar ráðast af
sáttfysi og umhyggju um þjóðar-
hag. Engum hefndum yrði komið
fram þó fyrrverandi stjómarand-
staða væri nú sest að völdum. í
MITTERRAND forseti á kjör-
stað. Hann setti Chirac þau skil-
yrði, að þeir menn, sem hefðu
móðgað forsetann persónulega,
yrðu ekki skipaðir ráðherrar og
að embættum varaar- og utan-
ríkismálaráðherra gegndu menn,
sem auðvelt væri að starfa með.
svipaðan streng tók Mitterrand
forseti þegar hann ávarpaði þjóðina
í sjónvarpi að kvöldi mánudagsins.
Hann sagði þá að hann myndi til-
nefna forsætisráðherra, sem kæmi
úr röðum hins nýja meirihluta, og
batt þannig enda á allar vangavelt-
ur um það hvort hann myndi reyna
að sneiða framhjá bandalagi hinna
hefðbundnu hægri flokka í vali sínu
á forsætisráðherraefninu.
Á þriðjudaginn voru menn enn
að spyija hvort forsetinn myndi
samt sem áður reyna að fá einhvem
annan áhrifamann innan kosninga-
bandalags UDF og RPR en Chirac
til að gegna starfínu, t.d. Jacques
Chaban-Delmas, fyrrverandi for-
sætisráðherra Pompidou og borgar-
stjóra Bordeaux. Þó hann hafí verið
Gaullisti frá upphafí er hann einnig
fomvinur Mitterrands og talinn
vera meiri miðjumaður en Chirac
og því líklegri til að geta starfað
með forsetanum.
Hvað svo sem kann að hafa farið
fram á bak við tjöldin fór það svo
að Mitterrand og Chirac ræddu
saman í rúma tvo tíma síðdegis á
þriðjudag. Eftir fund þeirra lýsti
talsmaður forsetans yfir því að
Chirac hefði verið boðið að mynda
ríkisstjóm og hann myndi gefa svar
innan skamms. Tveimur sólarhring-
um síðar hafði Chirac undirbúið
ráðherralista sem Mitterrand sam-
þykkti síðdegis á fimmtudag.
Samningaleiðin
Það er ljóst að mennimir tveir,
Mitterrand og Chirac, ákváðu að
fara samningaleiðina í upphafi
þessa einkennilega samstarfs
þeirra, í stað þess að efna strax til
illdeilna. Forsetinn setti einungis
þau skilyrði að enginn, sem hefði
móðgað hann persónulega, sæti í
stjóminni og embætti vamarmála-
og utanríkismálaráðherra yrðu
fenginn mönnum sem hann ætti
hægt með að starfa með. Vamar-
mál og utanríkismál eru þau tvö
svið sem stjómarskráin gerir ráð
fyrir að forsetinn fari með ákveðið
vald á þó svo hann hafí ekki sömu
skoðanir og ríkisstjómin. Chirac
virðist hafa farið að einhverju leyti
að óskum Mitterrands. Hvorugur
þessara ráðherra er flokksbundinn
og þótt þeir séu taldir hliðhollir
stefnu Chiracs eru þeir fyrst og
fremst kunnir að því að hafa þjónað
vel landi sínu í ýmsum veigamiklum
ábyrgðarstörfum.
Ef til vill hefúr það líka verið
Chirac í hag að fara að vilja forset-
ans hvað þetta varðar. Vitað var
að tveir leiðtogar UDP, samstarfs-
flokks Gaullista í hinni nýju ríkis-
stjóm, höfðu óskað eftir því að fá
þessa ráðherrastóla. Francois Leot-
ard, upprennandi stjama á hægri
væng franskra stjómmála, _ hefði
viljað fara með vamarmálin. í stað-
inn fer hann með yfírstjóm fyilmiðla
og menningarmála. Jean Lecanuet,
sem gegndi ýmsum ráðherraemb-
ættum í stjómartíð Giscard D’Esta-
ing, hafði óskað eftir því að verða
utanríkisráðherra. Hann tekur ekki
sæti í ríkisstjóminni en það kemur
öllum á óvart. Talið er að andúð
Mitterrand á honum kunni að eiga
einhvem þátt í því en einnig við-
leitni Chirac til að styrkja stöðu síns
eigin flokks á kostnað samstarfs-
flokksins. Þó fjöldi ráðherra úr sitt-
hvorum flokknum sé svipaður eru
það Gaullistar sem gegna hinum
veigameiri embættum.
Þetta er í annað skipti sem Jac-
ques Chirac gegnir embætti forsæt-
isráðherra. Hann gegndi því líka á
fyrstu stjómarárum Valery Giscard
D’Estaings frá 1974 til 1976. Hann
sagði af sér í ágúst á því ári vegna
þess að hann taldi að forsetinn
veitti sér ekki nægilegt frelsi til að
fara með stjóm landsins. Hann er
því eini forsætisráðherrann sem
sagt hefur af sér í mótmælaskyni
síðan De Gaulle stofnaði fímmta
lýðveldið.
Hver er Chirac?
Jacques Chirac fæddist árið
1932, nam stjómmálafræði að hluta
til 5 Bandaríkjunum og við ENA-
skólann í París þar sem aðeins
embættismenn hljóta menntun sína;
Jacques Chirac, borgarstjóri i
París og nýskipaður forsætisráð-
herrá.
Hann hóf stjómmálaferil sinn 1962
sem ráðgjafi Pompidou, var kjörinn
á þing 1967 og gegndi ýmsum ráð-
herraembættum þar til hann varð
forsætisráðherra í fyrra skiptið,
1974. Sama ár var hann kjörinn
leiðtogi Gaullista. 1977 var staða
borgarstjóra Parísar endurvakin og
Chirac hlaut kosningu í það emb-
ætti sem hann hefur farið með allar
götur síðan. Hann hyggst halda
því áfram nú eftir að hann er orðinn
forsætisráðherra og búa áfram I
ráðhúsinu sem mun vera þægilegra
en bústaður forsætisráðherra sem
gengur undir nafninu Matignon.
Það er ekki óalgengt í Frakklandi
að ráðherra eða þingmenn séu einn-
ig borgarstjórar. Pierre Mauroy,
fyrri forsætisráðherra Mitterrand,
var og er enn borgarstjóri Lille.
Jacques Chirac þykir harðfylg-
inn, duglegur og metnaðargjam.
Hann bauð sig fram til forseta 1981
en vék fyrir Giscard D’Estaing í
seinni umferð kosninganna. Margir
telja að hann hafí óbeint stuðlað
að sigri Mitterrand í þeim kosning-
um því að stuðningur hans við
Giscard var allt annað en eindreg-
inn. Enginn efast um að Chirac
ætli sér að verða forseti Frakklands.
Raunar er staða Raymond Barre,
seinni forsætisráðherra Giscard
D’Estaing, mun betri í skoðana-
könnunum enn sem komið er. Það
veltur á frammistöðu Chirac á
stjómartímabilinu, sem nú er að
hefjast, hvort hann nái þessu marki
sínu. Barre hefur alla tíð verið
mótfallinn þvi að sigurvegarar
kosninganna tækju það í mál að
Mitterrand sæti áfram í forsetastól
eftir ósigur stefnu hans á sunnu-
daginn. Ef Chirac kemst vel frá
því verkefni, sem hann nú er að
taka sér fyrir hendur, er líklegt að
vegur hans aukist til muna meðal
kjósenda. ímynd hans í hugum
almennings hefur raunar þróast
talsvert að undanfomu. í því sam-
bandi skiptir það mestu máli að
hann skuli hafa hafnað öllu sam-
starfi við hægri öfgaflokkinn Front
National. Sennilega kemur lipur-
leiki hans f nýafstöðnum samning-
um hans og Mitterrand honum iíka
til góða. Almenningur kveið því að
hin sérkennilega staða, sem skapað-
ist eftir kosningamar, myndi leiða
til stjómarkreppu og er þakklátur
hinum nýja forsætisráðherra fyrir
að hafa leyst úr hinu flókna dæmi
sem „sambúðin" við Mitterrand
hlaut að vera. Raunar nær þakklæti
almennings líka til forsetans. Vegur
hans í skoðanakönnunum hefur
ekki verið jafnmikill síðan 1982 og
jókst til muna eftir að stjómin var
mynduð
Nýju ráðherrarnir
Valdamesti ráðherrann í stjóm
Jacques Chirac er Edouard Ballad-
ur. Hann fer með efnahagsmál,
fjármál og á að sjá um að ýmsum
fyrirtækjum í eigu ríkisins verði
aftur komið í einkaeign. Hann er
eini ríkisráðherrann og undirstrik-
aði það sérstöðu hans innan stjóm-
arinnar. Hann virðist ætla að verða
hægri hönd Chirac. Balladur ber
ábyrgð á því að Chirac skyldi velja
að fara út í „sambúð” við Mitter-
rand en fyrir aðeins ári taldi Chirac
slíkt vera hina mestu ljarstæðu.
Balladur er enginn öfgamaður.
Hann hefur sýnt samningalipurð
við launþega, sem forstjóri fjölda
fyrirtækja, og er fylgjandi því að
þeir eigi einhvetja aðild að stjómun
fyrirtækja sem þeir starfa við. Hann
var valinn til að vera milligöngu-
maður milli Chirac og fulltrúa for-
setans á meðan þeir voru að semja
um hvemig útnefning Chirac í for-
sætisráðherraembættið skyldi fara
fram.
Dómsmálaráðherrann er sam-
kvæmt hefðinni næstur forsætis-
ráðherranum að tign. Því embætti
gegnir nú Albin Chaladon sem
hefur verið ráðherra áður en aldrei
á sviði dómsmála. Ekki er vitað af
hveiju hann var valinn því hann
hefur aðallega unnið sér orð sem
fær stjómandi stórfyrirtækja.
Francois Léotard sem áður var
nefndur fer með mál boðskipta,
íjölmiðla og menningar. Menning-
armálin heyra ekki lengur undir
annars flokks ráðuneyti hér í
Frakklandi eftir að Jack Lang,
forveri Léotard í því embætti, jók
umsvif þess til muna. Það er nú
talið einn eftirsóknarverðasti ráð-
herrastóllinn því honum fylgir að
vera mikið í sviðsljósinu. Léotard,
sem eyddi ári í munkaklaustri þegar
hann var yngri, mun nota tækifærið
cil að baða sig í athygli almennings
því hann spennir bogann hátt og
er talinn einn hinna efnilegustu í
hópi yngri stjómmálamanna.
André Giraud heitir hinn nýi
vamarmálaráðherra. Hann er annar
tveggja ráðherra, sem Mitterrand
mun þurfa að hafa samstarf við. í
fortíðinni hefur Giraud gagnrýnt
ýmislegt í vamarstefnu forsetans.
Til dæmis er hann fylgjandi sam-
starfí Frakka við Bandaríkjamenn
í SDÍ-áætlun þeirra sem kennd
hefur verið við stjömustríð. Frétta-
skýrendur em ekki sammála um
hvemig samstarf hans og forsetans
muni reynast.
Jean-Bemard Raimond var val-
inn til að gegna embætti utanríkis-
ráðherra. Hann er ekki stjómmála-
maður, heldur hefur hann unnið
alla sína starfsævi í utanríkisþjón-
ustunni þar sem hann hefur gegnt
veigamiklum sendiherrastörfum
jafnt hjá sósíalistum sem undir
forverum þeirra á valdastólum.
Hann var sendiherra í Moskvu þar
til hann var kallaður heim til að
taka við yfírstjóm utanríkismála og
er talinn búa nákvæmlega yfír þeim
diplómatískum eiginleikum sem
þarf til að geta þjónað tveimur
herrum, forsetanum og forsætisráð-
herranum.
Aðeins þtjár konur sitja í þessari
ríkisstjóm á móti 34 körlum. Einnig
hefur Chirac fellt niður embætti
ráðherra sem fór með málefni
kvenna og réttinda þeirra. Raunar
var það Giscard D’Estaing en ekki
sósíalistar sem stofnuðu það emb-
ætti.
Lausn efnahags-
vandans og vernd-
un þegnanna
Hinn nýbakaði forsætisráðherra
fékk ekki frið til að halda upp á
stjómarskiptin því um það bil sem
verið var að skipa hann I embættið
sprakk sprengja í verslunarhöll í
Champs Elysees-breiðgötu. Hún
varð tveimur mönnum að bana og
særði fjölda manns, suma lífshættu-
lega. Á sama tíma fannst önnur
sprengja í úthverfahraðlest. Það var
fyrir snarræði eins farþega sem
tókst að koma í veg fyrir að nokkurt
tjón hlytist af henni. Um kvöldið
mætti Chirac á vettvang og lýsti
því yfír að allt, sem mögulegt væri,
yrði gert til að binda enda á þessi
sprengjutilræði.
Hin nýja ríkisstjóm tekur til
starfa á voveiflegum tímum í
frönsku þjóðlífi. Átta franskir þegn-
ar eru f haldi í Líbanon og alda
hryðjuverka ríður yfír landið. Chirac
forðaðist að gagnrýna fráfarandi
stjóm fyrir frammistöðu hennar í
máli gíslanna. Eflaust mun stjóm
hans taka upp samningaumleitanir
við ræningjana þar sem sósíalistar
urðu frá að hverfa. Gegn hryðju-
verkastarfsemi hyggst hann efna
til enn frekari alþjóðlegs samstarfs
og efla og auka umsvif lögreglunn-
ar.
Það er á sviði efnahagsmála sem
ríkisstjóm Jacques Chirac ætlar sér
hvað mest og vill hún nýta sér þann
meðbyr sem lækkandi olíuverð veit-
ir henni. í Frakklandi er nú spáð
2,6% hagvexti á næstu misserum.
Til að koma stefnu sinni í fram-
kvæmd sem fyrst hyggst Chirac fá
leyfi þingsins til að setja lög án
þess að þau komi til atkvæða. í
fyrstu mun hann einkum beita sér
fyrir því að spoma við atvinnuleys-
inu með því að nema úr gildi ýmsar
reglugerðir sem hann telur að hafí
dregið úr sköpun atvinnutækifæra.
Ýmissa breytinga á skattalöggjöf-
inni er að vænta í því sambandi.
Einnig mun hann láta nema úr gildi
lög sem skylduðu fyrirtæki til að
fá leyfi stjómvalda til að segja upp
starfsfólki. Að dómi Chirac og
skoðanabræðra hans juku þessi lög
frekar á atvinnuleysið en spomuðu
við því, þar sem þau yrðu til þess
að fyrirtæki hikuðu við að ráða til
sín starfsfólk af ótta við að geta
ekki losnað við það þegar nauðsyn
bæri til.
Hinn nýi forsætisráðherra mun
einnig beita sér fyrir því sem fyrst
að koma fyrirtækjum í eigu ríkisins
í einkaeign. Mörg þeirra fyrirtækja,
sem koma til greina, vom þjóðnýtt
af sósíalistum en sum hafði De
Gaulle látið þjóðnýta á sínum tíma.
Bankar, ttyggingarfélög og iðnað-
arsamsteypur munu smám saman
hverfa úr höndum ríkisins.
Stjómarskráin veitir Mitterrand
forseta fræðilegan möguleika á að
teQa fyrir framgangi þessara mála
því að ef ríkisstjómin fær leyfí til
að setja lög án þess að þau komi
til atkvæða á þingi þurfa þessi lög
að vera undirrituð af forsetanum.
Mitterrand hefur lýst því yfír að
hann muni ekki reyna að koma í
veg fyrir að þingmeirihlutinn fram-
fylgi stefnu sinni. Þó hefur mönnum
dottið í hug að hann kynni að freist-
ast til að spyma við fótum ef stjóm-
in ræðst í breytingar, sem vitað er
að munu mælast illa fyrir hjá kjós-
endum, eins og til dæmis að nema
úr gildi tryggingu lágmarkslauna.
Talið er að Jacques Chirac bíði með
slíkt þar til eftir næstu forsetakosn-
ingar en þá vonast hann til þess
að þessu „sambúðartímabili" í
frönskum stjómmálum verði lokið
og forseti og forsætisráðherra verði
ekki lengur á öndverðum meiði í
stjómmálum.