Morgunblaðið - 26.03.1986, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR26. MARZ1986
Arnarflug
saga og samtíð
Ræða Grétars Br. Kristjánssonar á
hluthaf af undi Arnarflugs 25. f ebr. sl.
Til þessa fundar hefiir verið
boðað til þess að ræða fjárhags-
stöðu Arnarflugs í dag og tillögu
stjórnar um aukningu hlutafjár í
félaginu um allt að 96 milljónum
720 þúsund krónum.
Saga Arnarflugs
Það eru 10 ár síðan Arnarflug
var stofnað. Þegar félagið var
stofnað var yfirlýst markmið félags-
ins að stunda óreglubundið atvinnu-
flug án landfræðilegra takmarkana.
Félagið fékk leyfi til óreglubundins
flugs í apríl 1976 og stundaði síðan
almennt leiguflug samkvæmt því
leyfi þar til ársins 1978 að rekstur
þess gekk illa. Seinni hluta þess
sumars óskuðu þáverandi fram-
kvæmdastjóri og meirihlutaeigend-
ur eftir því að Flugleiðir kæmu inn
í myndina. Þær viðræður leiddu til
þess að Flugleiðir keyptu þann 1.
september 1978 óseld viðbótar-
hlutabréf svo og hluta af hluta-
bréfaeign Sambandsfélaganna og
réðu þá yfir 56,5% hlutafjár félags-
ins.
Eftir það var verksvið Arnarflugs
skilgreint í meginatriðum á þann
veg að félagið starfi sem leiguflug-
félag að sérstöðum verkefnum:
a. Það láti Flugleiðum í té flug-
vélakost til áætlunarflugs
eftir þörfum.
b. Verði miðstöð og samræm-
ingaraðili fyrir allt leiguflug
Flugleiða og Arnarflugs er-
lendis.
c. Hefði frumkvæði að því að
selja í leiguflug erlendis ónot-
aða flugvélatíma Arnarflugs
og Flugleiða.
Sem sagt, félagið yrði miðstöð
og samræmingaraðili fyrir allt
leiguflug með flugvélum Arnarflugs
og Flugleiða.
Ýmsar ráðstafanir voru gerðar í
framhaldi af þessu, og unnið var
að hagræðingu og endurbótum
ýmissa rekstrarþátta Arnarfiugs.
Það er óhætt að segja og fullyrða
að stjórnendur Flugleiða tóku þátt
í framangreindri endurskipulagn-
ingu og hagræðingu heilshugar og
með velferð beggja félaganna' í
huga, enda mun leit vera að öðru
íslensku fyrirtæki sem betur hefur
dafnað á þessu tímabili en einmitt
Arnarflug. Sú aðstaða sem fólst í
samvinnu við Flugleiðir kom fyrst
og fremst Arnarflugi til góða. í
september 1979 var flugfélagið
Vængir að hætta rekstri og Arnar-
flug fékk þá úthlutað 13 leiðum
innanlands og hóf síðan innanlands-
flug.
Kaup starf smanna —
nýr meirihlutí
Árið 1980 þurftu Flugleiðir að
leita til stjórnvalda vegna rekstrar-
örðugleika, og var þá eitt af skilyrð-
unum fyrir ríkisábyrgð sú, að
starfsmannafélagi Arnarflugs yrði
gefinn kostur á að kaupa hlut Flug-
leiða í Arnarflugi. Stjórn Flugleiða
tók formlega afstöðu til skilyrðanna
á fundi 11. nóvember 1980 og til-
kynnti það samgönguráðherra. Það
var fallist á að selja starfsmönnum
hlutabréfin á matsverði og þá allan
eignaraðild Flugleiða. í júní og júlí
1981 komu hins vegar fram tilmæli
til stjórnenda Flugleiða að Flugleið-
ir seldu starfsmannafélaginu aðeins
17,5% og héldu því áfram 40%
eignarhaldi að félaginu. Það var
fallist á þessi tilmæli og síðan kosin
ný stjórn á framhaldsaðalfundi
Arnarflugsl4.júlíl981.
Eignarskiptingin frá þeim tíma
og allt til ársins 1984 hélst í megin-
atriðum þessi:
a. Flugleiðiráttu40%.
b. Starfsmenn Arnarflugs 23%.
c. Ýmsirhluthafar21%.
d. SÍS-félögin 16%.
Aætlunarflug — kaup
á eignum Iscargo
Hinn nýi meirihluti stjórnar
Arnarflugs samþykkti á stjórnar-
fundi 26. ágúst 1981, að sækja um
leyfi til áætlunarflugs til Frankfurt,
Hamborgar, Parísar og Zurich.
Tveim dögum síðar birtust heilsíðu-
auglýsingar í dagblöðunum undir
fyrirsögninni: „Arnarflug er nú
sjálfstætt og óháð fyrirtæki." Arn-
arflugi var veitt leyfi til áætlunar-
flugs til Amsterdam, Diisseldorf og
Ziirich í mars 1982. 25 mars var
skýrt frá kaupum félagsins á mest-
um hluta eigna Iscargo og frá 1.
júní 1982 hefur Arnarflug haldið
uppi áætlunarflugi til Amsterdam.
Fulltrúar Flugleiða vöruðu við
kaupum Arnarflugs á eignum Is-
cargo og héldu því fram að þau
kaup gætu stefnt afkomu og rekstri
félagsins í hættu. Þetta er söguleg
staðreynd, en afkoman segir líka
sína sögulegu staðreynd.
Af koma Arnarflugs
Afkoma Arnaflugs var góð fram
til ársins 1982. Frá því að félagið
keypti eignir Iscargo og hóf áætlun-
arflug árð 1982, hefur verið tap á
rekstri félagsins.
Afkoma hefur verið þessi:
í þús. kr.
1981 Hagnaður 4.314
1982 Tap (12.759)
1983 Tap (54.420)
1984 Tap (64.523)
1985 Tap áætlað 50 millj.
Eiginfjárstaða félagsins varð
viðunandi áður en þetta mikla tap-
rekstrartímabil hefst, árið 1982.
Hefur eiginfjárstaðan verið þessi,
talin í lok hvers árs.
Lokárs 1981Jákvæð 12.728
1982Jákvæð 8.361
1983 Neikvæð (43.364)
1984 Neikvæð (79.904)
Nýtt hlutafé lið-
lega 40 millj.
meðtalið
ílok 1985 (160.000)
og skammtímaskuldir áætlaðar um
200 milljónir hærri en veltufjár-
munir.
Hlutafjáraukning 1984
Vegna mikils tapreksturs áranna
1982 og 1983 var ákveðið í stjórn
félagsins að leggja til á aðalfundi
1984 að hlutafé fyrirtækisins yrði
aukið úr kr. 8.360.000 í kr.
48.360.000. Var sú hlutafjáraukn-
ing samþykkt á aðalfundinum 11.
júh'1984.
Áður en þessi beiðni um hluta-
fjáraukningu var lögð fyrír stjórn
Flugleiða, var óskað eftir upplýs-
ingum um fjárhagsstöðu, framtíð-
arstefnu og áætlanir frá Arnarflugi.
Frá Arnarflugi bárust upplýsing-
ar um rekstraráætlun fyrir árið
1984. Þar kemur fram að áætlaður
hagnaður á árinu 1984 er talinn
sema USD 93.400. í raun varð tap
ársins 1984 USD 2.030.000 eða
rúmlega það.
Með þessari áætlun fylgdu enn-
fremur áætlanir fyrir árin 1985,
1986 og 1987.
Áætlun Raun
þús. $ þús. $
1984 93 (2.030)
1985 431 (1.200)
1986 851
1987 1.360
Það er alveg ljóst að þessar áætl-
anir um afkomu, sem gerðar voru
og m.a. stjórn Flugleiða byggði
ákvarðanir sínar á, varðandi þátt-
töku í hlutafjáraukningu, hafa al-
farið verið á of mikiili bjartsýni
byggðar. Rekstrartap áranna 1984
og 1985 mun nema um USD
3.200.000, en var áætlaður hagnað-
ur að fjárhæð $ 524.000.
Stjórn félagsins
Um leið og Arnarflug varð sjálf-
stætt, óháð félag, varð stjórn fé-
lagsins sjálfstæð og óháð. Með því.
á ég við það, að stjórn félagsins
hefur ekki verið samvirk. Innan
hennar hefur verið sjálfstæður,
óháður meirihluti, sem hefur virt
minnihlutann lítils. Það virðist hafa
verið sérstök stjórn innan stjórnar-
innar. Meirihlutinn virðist hafa
haldið alla tíð, að fulltrúar Flugleiða
væru þar til þess að grafa undan
Arnarflugi. Og þar hefur ríkt tor-
tryggni.
Ymsar þær upplýsingar sem
beðið hefur verið um, hafa ekki
fengist. Meirihlutinn virðist hafa
haldið að þeir væru að ljóstra upp
viðskiptaleyndarmálum, og slík
stjórn verður aldrei sterk stjórn.
Fulltrúar Flugleiða hafa starfað
af heilindum í þessari stjórn. Og
með góðum vilja. Þeir hafa talið,
að til þess að geta rekið fyrirtæki
með góðum árangri, þyrftu að
liggja fyrir handbærar upplýsingar
á hverjum tíma um afkomu ein-
stakra flugleiða, einstök verkefni,
afkomu þeirra, jafnvel af hverju
einasta flugi frá degi til dags, til
þess að hægt sé að gera einhverjar
ráðstafanir í tíma. Þetta hefur
meirihluti stjórnar Arnarflugs ekki
viðurkennt í framkvæmd gagnvart
fulltrúum Flugleiða. Ég get fullyrt,
að fulltrúar Flugleiða í stjórn Arn-
arflugs hafa gert það sem þeir geta
til þess að Arnarflug gæti starfað
með árangri, en hafa átt erfitt um
vik vegna skorts á upplýsingum.
Skýrsla stjórnar
Góðir hluthafar. Fyrir þessum
fundi liggur skýrsla stjórnar og
Grétar Br. Kristjánsson
Hér f er á eftir ræða sú,
sem Grétar Br. Krist-
jánsson, annar fulltrúi
Flugleiða í stjórn Arn-
arflugs hf., flutti á
hluthafafundi Flug-
leiða hinn 25. f ebrúar
sl. Grétar Br. Kristjáns-
son á sæti í stjórn Flug-
leiða hf.
umsögn endurskoðanda. Fulltrúar
Flugleiða undirrituðu skýrslu
stjórnar með fyrirvara, sem ég leyfi
mér hér með að lesa upp:
Undirritaðir gerum eftirfarandi
fyrirvara:
1. Við getum ekki lagt mat á fjár-
hagsyfirlit pr. 30. september
1985, sbr. umsögn endurskoð-
andans um 25 millj. kr. kröfu,
sem falin hefur verið lögfræðingi
til innheimtu.
Teljum við, að þessa hefði átt
að geta sérstaklega í skýringum
við fjárhagsyfirlitið.
2. Við bendum á, að reikningsskil-
um fyrir síðustu þrjá mánuði
ársins 1985 er ekki lokið.
Við getum ekki tekið ábyrgð á
þeim áætlunum um fjárhags-
stöðu félagsins í árslok 1985,
sem fram eru settar í greinar-
gerðinni.
3. Við höfum oft áður bent á að
rekstraráætlanir félagsins hafa
verið byggðar á of mikilli bjart-
sýni.
Við höfum óskað eftir nákvæm-
ari sundurliðun á afkomu ein-
stakra rekstrarþátta við einstök
reikningsuppgjör. Þessar upp-
lýsingar höfum við ekki fengið
og getum því ekki lagt mat á
rekstraráætlun ársins 1986.
Reykjavík, í febrúar 1986.
Björn Theódórsson
Grétar Br. Kristjánsson
Hlutafjáraukning 1986
Það virðist vera skoðun meiri-
hluta stjórnar Arnarflugs, að til
þess að væntanleg hlutafjáraukning
nái fram að ganga, sé nauðsynlegt
að áhrif Flugleiða í stjórn Arnar-
flugs, sem eins og ég hef áður sagt,
eru lítil sem engin, minnki enn meir.
Samkvæmt ósk meirihluta
stjórnar Arnarflugs þess efnis, að
Flugleiðir falli frá forkaupsrétti sín-
um, ákvað stjórn Flugleiða að verða
við þeim tilmælum. A stjórnarfundi
Flugleiða 13. febrúar sl. var ákveðið
að koma ekki í veg fyrir hlutafjár-
aukningu í Arnarflugi hf. og jafn-
framt að félagið myndi ekki nýta
forkaupsrétt sinn.
Ég lýsi því hér með yfir, fyrir
hönd Flugleiða, að fulltrúar félags-
ins munu greiða atkvæði með hluta-
fjáraukningu þeirri, er hér er lagt
til að verði, því án þess verður hún
ekki löglega samþykkt á þessum
fundi. Jafnframt fellur félagið frá
sínum forkaupsrétti. Þetta táknar
í rejnd, ef aílt hlutaféð selst, að
hlutur þess minnkar úr 43,7% í ca.
14%.
Núverandi hlutafjáreign er þessi:
Flugleiðir 43,7%
Starfsmenn 20,0%
Ýmsirhluthafar 14,4%
SÍS-félögin 21,9%
Að endingu þetta:
Það er von mín, þegar hlutafjár-
aukning hefur farið fram, og nýir
hluthafar eru komnir inn í félagið,
að það fái samvirka stjórn. Félagið
á góða starfsmenn með mikla þekk-
ingu, mikla reynslu og mikla getu.
Þeir vilja vinna vel fyrir sitt félag,
vilja því vel og eiga allt gott skilið.
En þeir þurfa sterka og samvirka
stjórn.
Ég vil ekki ljúka máli mínu svo,
að minnast ekki á forstjóra félags-
ins sem nú hefur sagt starfi sínu
lausu. Forstjórastarf Arnarflugs er
erfitt starf, slítandi og krefjandi.
Sérstaklega í ljósi mjög aukinna
umsvifa Arnarflugs. Og ég tel að
núverandi forstjóri hafi gert margt
gott í sínu starfi, við miklaerfið-
leika sem hann vann ekki til. Ýmsar
ákvarðanir sem teknar voru fyrir
hans tíð, hafa fylgt fyrirtækinu síð-
an eins og t.d. kaupin á Iscargo,
og erfitt hefur verið að ráða við það.
Ennfremur tel ég, sem persónu-
lega skoðun, að ákvörðun forstjór-
ans byggist að einhverju leyti á
því, að stjórn félagsins hefur ekki
verið samvirk og hann hafi ekki
fengið þann stuðning frá stjórninni,
sem hann hefur átt kröfu til og lítt
getað leitað til minnihlutans vegna
meirihlutans. Ég óska honum alls
hins besta í því starfí sem hann
mun taka við.
Góðir hluthafar.
Ég óska Arnarflugi og starfs-
mönnum þess alls hins besta í fram-
tíðinni.
m
Heimur handan veggsins — og þó
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Doris Lessing: Minningar einnar
sem eftir lif ði.
Hjörtur Pálsson þýddi.
Útg. Bókaútgáfan Nótt 1985.
Þetta mun vera fyrsta bók Doris
Lessing sem er þýdd á íslenzku.
Doris Lessing hefur lengi verið í
hópi þekktustu skáldsagnahöfunda
á Bretlandi. Hún ólst raunar upp í
Ródesíu og Suður-Afríku og kyn-
þáttamisréttið þar gerði hana „þjóð-
félagslega meðvitaða" svo að gripið
sé til klisju. Doris Lessing var lengi
einna frægust fyrir skáldsagnaröð-
ina um „börn ofbeldisins" þar sem
hún byggir að miklu leyti á eigin
þroskasögu, en í þessari bók söðlaði
hún yfír — og þó ekki. Því að þessi
bók á ýmislegt skylt við vísinda-
skáldskap.
Sagan gerist eftir að eitthvert
ógurlegt áfall hefur dunið yfir
heimsbyggðina. Það skiptir varla
máli hvort það var kjarnorkustríð
eða eitthvað annað, alténd er hrun
samfélagsins nær algert. Stjórnvöld
virðast gufuð upp, strætisvagnarnir
ganga ekki lengur, fjarskipti lítil
sem engin, matarbirgðir af skorn-
um skammti. Fólk flykkist til sveit-
anna í leit að einhverju betra og
líklega einnig til að leita að mat.
Söguhetjan er kona á miðjum
aldri. Hún hefst við í íbúð sinni í
fjölbýlishúsi og hún man enn gamla
tímann. En hún virðist hafa sætt
sig við hlutskipti sitt, og eins og
aðrir lætur hún eins og ekkert hafi
í skorizt og í rauninni sé allt eðli-
legt. Svo kemur allt í einu til hennar
maður og hefur með sér stúlku á
gelgjuskeiði. „Þú berð ábyrgð á
henni," segir hann og hverfur jafh
skyndilega og hann kom. Söguhetj-
an er dálítið ráðvillt í fyrstu en tekur
þessu eins og öðru og spyr stúlkuna,
Emilíu einskis. Hún annast hana
og skepnuna Huga eftir fremsta
megni og veltir fyrir sér hvort hún
eigi að fara út í sveit. Veit að hún
fer hvergi. Emilía er of ung til að
muna gömlu dagana og lítur á hinar
nýju aðstæður sem sjálfsagðan hlut.
í bókinni er fylgst með tilraunum
hennar til að öðlast sess í heimi
unga fólksins og hún verður ást-
fangin af hugsjónamanninum Ger-
ald og tekur á sig byrðar til að
leggja þeim lið sem eru ekki jafn
sterkir og þau Gerald. Þau stofna
einhvers konar kommúnu í yfir-
gefnu húsi, en það fer allt út um
þúfur.
Sagan sú um hrunið samfélag
sem reynir að halda velli er víða
áhrifamikil, frásögnin hófstillt og
trúverðug svo langt sem hún nær.
En kannski er sögð önnur saga.
Því að bak við vegg í íbúð söguhetj-
unnar er annar heimur og þar er
veröldin eins og hún var. Og þó
ekki. Endalaus herbergi þar sem
allt er annað hvort í niðurníðslu eða
undarlega gamaldags, návist ein-
hverrar veru sem Söguhetjan getur
aldrei komið almennilega auga á.
Hvað er heimurinn þá handan við
vegginn? Gefur hann til kynna
vonina eða er hann blekking ein?
Það er ekki auðvelt að ráða í sögu
Doris Lessing og sennilega gerir
hver og einn það með sínum hætti.
Þessi heimur verður að lokum eins
konar undankomuleið — en til
hvers?
Þýðing Hjartar Pálssonar er á
vönduðu og oftast nær lipru máli
þótt hnjóta megi um stöku „þýðing-
arsetningar".
¦fi