Morgunblaðið - 26.03.1986, Page 14

Morgunblaðið - 26.03.1986, Page 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. MARZ1986 Arnarflug saga og samtíð Ræða Grétars Br. Kristjánssonar á hluthafafundi Arnarflugs 25. febr. sl. Til þessa fundar hefur verið boðað til þess að ræða fjárhags- stöðu Arnarflugs í dag og tiliögu stjómar um aukningu hlutafjár í félaginu um ailt að 96 milljónum 720 þúsund krónum. Saga Arnarflugs Það eru 10 ár síðan Amarflug var stofnað. Þegar félagið var stofnað var yfírlýst markmið félags- ins að stunda óreglubundið atvinnu- flug án landfræðilegratakmarkana. Félagið fékk leyfí til óreglubundins flugs í apríl 1976 og stundaði síðan almennt leiguflug samkvæmt því leyfí þar til ársins 1978 að rekstur þess gekk illa. Seinni hluta þess sumars óskuðu þáverandi fram- kvæmdastjóri og meirihlutaeigend- ur eftir því að Flugleiðir kæmu inn í myndina. Þær viðræður leiddu til þess að Flugleiðir keyptu þann 1. september 1978 óseld viðbótar- hlutabréf svo og hluta af hluta- bréfaeign Sambandsfélaganna og réðu þá yfír 56,5% hlutafjár félags- ins. Eftir það var verksvið Amarflugs skilgreint í meginatriðum á þann veg að félagið starfí sem leiguflug- félag að sérstöðum verkefnum: a. Það láti Flugleiðum í té flug- vélakost til áætlunarflugs eftirþörfum. b. Verði miðstöð og samræm- ingaraðili fyrir allt leiguflug Flugleiða og Amarflugs er- lendis. c. Hefði fmmkvæði að því að selja í leiguflug erlendis ónot- aða flugvélatíma Amarflugs og Flugleiða. Sem sagt, félagið yrði miðstöð og samræmingaraðili fyrir allt leiguflug með flugvélum Arnarflugs og Flugleiða. Ýmsar ráðstafanir voru gerðar í framhaldi af þessu, og unnið var að hagræðingu og endurbótum ýmissa rekstrarþátta Amarflugs. Það er óhætt að segja og fúllyrða að stjómendur Flugleiða tóku þátt í framangreindri endurskipulagn- ingu og hagræðingu heilshugar og með velferð beggja félaganna' í huga, enda mun leit vera að öðm íslensku fyrirtæki sem betur hefur dafnað á þessu tímabili en einmitt Amarflug. Sú aðstaða sem fólst í samvinnu við Flugleiðir kom fyrst og fremst Amarflugi til góða. í september 1979 var flugfélagið Vængir að hætta rekstri og Amar- flug fékk þá úthlutað 13 leiðum innanlands og hóf síðan innanlands- flug. Kaup starfsmanna — nýr meirihluti Árið 1980 þurftu Flugleiðir að leita til stjómvalda vegna rekstrar- örðugleika, og var þá eitt af skilyrð- unum fyrir ríkisábyrgð sú, að starfsmannafélagi Amarflugs yrði gefínn kostur á að kaupa hlut Flug- leiða í Amarflugi. Stjóm Flugleiða tók formlega afstöðu til skilyrðanna á fundi 11. nóvember 1980 og til- kynnti það samgönguráðherra. Það var fallist á að selja starfsmönnum hlutabréfín á matsverði og þá allan eignaraðild Flugleiða. í júní og júlí 1981 komu hins vegar fram tilmæli til stjómenda Flugleiða að Flugleið- ir seldu starfsmannafélaginu aðeins 17,5% og héldu því áfram 40% eignarhaldi að félaginu. Það var fallist á þessi tilmæli og síðan kosin ný stjóm á framhaldsaðalfundi Amarflugs 14. júlí 1981. Eignarskiptingin frá þeim tíma og allt til ársins 1984 hélst í megin- atriðum þessi: a. Flugleiðir áttu 40%. b. Starfsmenn Arnarflugs 23%. c. Ýmsirhluthafar21%. d. SÍS-félögin 16%. Áætlunarflug- — kaup á eignum Iscargo Hinn nýi meirihluti stjómar Amarflugs samþykkti á stjómar- fundi 26. ágúst 1981, að sækja um leyfi til áætlunarflugs til Frankfurt, Hamborgar, Parísar og Ziirich. Tveim dögum síðar birtust heilsíðu- auglýsingar í dagblöðunum undir fyrirsögninni: „Amarflug er nú sjálfstætt og óháð fyrirtæki." Arn- arflugi var veitt leyfí til áætlunar- flugs til Amsterdam, Diisseldorf og Ziirich í mars 1982. 25 mars var skýrt frá kaupum félagsins á mest- um hluta eigna Iscargo og frá 1. júní 1982 hefur Amarflug haldið uppi áætlunarflugi til Amsterdam. Fulltrúar Flugleiða vömðu við kaupum Arnarflugs á eignum Is- cargo og héldu því fram að þau kaup gætu stefnt afkomu og rekstri félagsins í hættu. Þetta er söguleg staðreynd, en afkoman segir líka sína sögulegu staðreynd. Af koma Arnarflugs Afkoma Amaflugs var góð fram til ársins 1982. Frá því að félagið keypti eignir Iscargo og hóf áætlun- arflug árð 1982, hefur verið tap á rekstri félagsins. Afkoma hefur verið þessi: í þús. kr. 1981 Hagnaður 4.314 1982 Tap (12.759) 1983 Tap (54.420) 1984 Tap (64.523) 1985 Tap áætlað 50 millj. Eiginfjárstaða félagsins varð viðunandi áður en þetta mikla tap- rekstrartímabil hefst, árið 1982. Hefur eiginfjárstaðan verið þessi, talin í lok hvers árs. Lokárs 1981Jákvæð 12.728 1982Jákvæð 8.361 1983 Neikvæð (43.364) 1984 Neikvæð (79.904) Nýtt hlutafé lið- lega 40 millj. meðtalið í lok 1985 (160.000) og skammtímaskuldir áætlaðar um 200 milljónir hærri en veltufjár- Hlutafjáraukning 1984 Vegna mikils tapreksturs áranna 1982 og 1983 var ákveðið í stjóm félagsins að leggja til á aðalfundi 1984 að hlutafé fyrirtækisins yrði aukið úr kr. 8.360.000 í kr. 48.360.000. Var sú hlutafjáraukn- ing samþykkt á aðalfundinum 11. júlí 1984. Áður en þessi beiðni um hluta- fjáraukningu var lögð fyrir stjóm Flugleiða, var óskað eftir upplýs- ingum um íjárhagsstöðu, framtíð- arstefnu og áætlanir frá Arnarflugi. Frá Arnarflugi bárust upplýsing- ar um rekstraráætlun fyrir árið 1984. Þar kemur fram að áætlaður hagnaður á árinu 1984 er talinn sema USD 93.400. í raun varð tap ársins 1984 USD 2.030.000 eða rúmlega það. Með þessari áætlun fylgdu enn- fremur áætlanir fyrir árin 1985, 1986 og 1987. Áætlun Raun þús. $ þús. $ 1984 93 (2.030) 1985 431 (1.200) 1986 851 1987 1.360 Það er alveg ljóst að þessar áætl- anir um afkomu, sem gerðar voru og m.a. stjóm Flugleiða byggði ákvarðanir sínar á, varðandi þátt- töku í hlutafjáraukningu, hafa al- farið verið á of mikiili bjartsýni byggðar. Rekstrartap áranna 1984 og 1985 mun nema um USD 3.200.000, en var áætlaður hagnað- ur að fjárhæð $ 524.000. Stjórn félagsins Um leið og Arnarflug varð sjálf- stætt, óháð félag, varð stjórn fé- lagsins sjálfstæð og óháð. Með því, á ég við það, að stjóm félagsins hefur ekki verið samvirk. Innan hennar hefur verið sjálfstæður, óháður meirihluti, sem hefur virt minnihlutann lítils. Það virðist hafa verið sérstök stjóm innan stjómar- innar. Meirihlutinn virðist hafa haldið alla tíð, að fulltrúar Flugleiða væm þar til þess að grafa undan Amarflugi. Og þar hefur ríkt tor- tryggni. Ýmsar þær upplýsingar sem beðið hefur verið um, hafa ekki fengist. Meirihlutinn virðist hafa haldið að þeir væm að ljóstra upp viðskiptaleyndarmálum, og slík stjórn verður aldrei sterk stjórn. Fulltrúar Flugleiða hafa starfað af heilindum í þessari stjórn. Og með góðum vilja. Þeir hafa talið, að til þess að geta rekið fyrirtæki með góðum árangri, þyrftu að liggja fyrir handbærar upplýsingar á hverjum tíma um afkomu ein- stakra flugleiða, einstök verkefni, afkomu þeirra, jafnvel af hverju einasta flugi frá degi til dags, til þess að hægt sé að gera einhverjar ráðstafanir í tíma. Þetta hefur meirihluti stjómar Arnarflugs ekki viðurkennt í framkvæmd gagnvart fulltrúum Flugleiða. Ég get fullyrt, að fulltrúar Flugleiða í stjóm Am- arflugs hafa gert það sem þeir geta til þess að Amarflug gæti starfað með árangri, en hafa átt erfrtt um vik vegna skorts á upplýsingum. Skýrsla stjórnar Góðir hluthafar. Fyrir þessum fundi liggur skýrsla stjómar og Grétar Br. Kristjánsson Hér fer á eftir ræða sú, sem Grétar Br. Krist- jánsson, annar fulltrúi Flugleiða í stjórn Arn- arflugs hf., flutti á hluthafafundi Flug- leiða hinn 25. febrúar sl. Grétar Br. Kristjáns- son á sæti í stjórn Flug- leiðahf. umsögn endurskoðanda. Fulltrúar Flugleiða undirrituðu skýrslu stjómar með fyrirvara, sem ég leyfí mér hér með að lesa upp: Undirritaðir gemm eftirfarandi fyrirvara: 1. Við getum ekki lagt mat á fjár- hagsyfírlit pr. 30. september 1985, sbr. umsögn endurskoð- andans um 25 millj. kr. kröfu, sem falin hefur verið lögfræðingi til innheimtu. Teljum við, að þessa hefði átt að geta sérstaklega í skýringum við fjárhagsyfirlitið. 2. Við bendum á, að reikningsskil- um fyrir síðustu þijá mánuði ársins 1985 er ekki lokið. Við getum ekki tekið ábyrgð á þeim áætlunum um íjárhags- stöðu félagsins í árslok 1985, sem fram eru settar í greinar- gerðinni. 3. Við höfum oft áður bent á að rekstraráætlanir félagsins hafa verið byggðar á of mikilli bjart- sýni. Við höfum óskað eftir nákvæm- ari sundurliðun á afkomu ein- stakra rekstrarþátta við einstök reikningsuppgjör. Þessar upp- lýsingar höfum við ekki fengið og getum því ekki lagt mat á rekstraráætlun ársins 1986. Reykjavík, í febrúar 1986. Bjöm Theódórsson Grétar Br. Kristjánsson Hlutafjáraukning 1986 Það virðist vera skoðun meiri- hluta stjórnar Arnarflugs, að til þess að væntanleg hlutafjáraukning nái fram að ganga, sé nauðsynlegt að áhrif Flugleiða í stjóm Ámar- flugs, sem eins og ég hef áður sagt, em lítil sem engin, minnki enn meir. Samkvæmt ósk meirihluta stjórnar Arnarflugs þess efnis, að Flugleiðir falli frá forkaupsrétti sín- um, ákvað stjóm Flugleiða að verða við þeim tilmælum. Á stjómarfundi Flugleiða 13. febrúar sl. var ákveðið að koma ekki í veg fyrir hlutaíjár- aukningu í Arnarflugi hf. og jafn- framt að félagið myndi ekki nýta forkaupsrétt sinn. Ég lýsi því hér með yfir, fyrir hönd Flugleiða, að fulltrúar félags- ins munu greiða atkvæði með hluta- fjáraukningu þeirri, er hér er lagt til að verði, því án þess verður hún ekki löglega samþykkt á þessum fundi. Jafnframt fellur félagið frá sínum forkaupsrétti. Þetta táknar í reynd, ef allt hlutaféð selst, að hlutur þess minnkar úr 43,7% í ca. 14%. Núverandi hlutafjáreign er þessi: Flugleiðir 43,7% Starfsmenn 20,0% Ýmsirhluthafar 14,4% SÍS-félögin 21,9% Að endingu þetta: Það er von mín, þegar hlutafjár- aukning hefur farið fram, og nýir hluthafar eru komnir inn í félagið, að það fái samvirka stjóm. Félagið á góða starfsmenn með mikla þekk- ingu, mikla reynslu og mikla getu. Þeir vilja vinna vel fyrir sitt félag, vilja því vel og eiga allt gott skilið. En þeir þurfa sterka og samvirka stjóm. Ég vil ekki ljúka máli mínu svo, að minnast ekki á forstjóra félags- ins sem nú hefur sagt starfí sínu lausu. Forstjórastarf Arnarflugs er erfítt starf, slítandi og krefjandi. Sérstaklega í ljósi mjög aukinna umsvifa Ámarflugs. Og ég tel að núverandi forstjóri hafí gert margt gott í sínu starfí, við mikla erfíð- leika sem hann vann ekki til. Ýmsar ákvarðanir sem teknar vom fyrir hans tíð, hafa fylgt fyrirtækinu síð- an eins og t.d. kaupin á Iscargo, og erfítt hefur verið að ráða við það. Ennfremur tel ég, sem persónu- lega skoðun, að ákvörðun forstjór- ans byggist að einhveiju leyti á því, að stjóm félagsins hefur ekki verið samvirk og hann hafí ekki fengið þann stuðning frá stjóminni, sem hann hefur átt kröfu til og lítt getað leitað til minnihlutans vegna meirihlutans. Ég óska honum alls hins besta í því starfí sem hann mun taka við. Góðir hluthafar. Ég óska Arnarflugi og starfs- mönnum þess álls hins besta í fram- tíðinni. Heimur handan veggsins — og þó Békmenntir Jóhanna Kristjónsdóttir Doris Lessing: Minningar einnar sem eftir lifði. Hjörtur Pálsson þýddi. Útg. Bókaútgáfan Nótt 1985. Þetta mun vera fyrsta bók Doris Lessing sem er þýdd á íslenzku. Doris Lessing hefur lengi verið í hópi þekktustu skáldsagnahöfunda á Bretlandi. Hún ólst raunar upp í Ródesíu og Suður-Afríku og kyn- þáttamisréttið þar gerði hana „þjóð- félagslega meðvitaða" svo að gripið sé til klisju. Doris Lessing var lengi einna frægust fyrir skáldsagnaröð- ina um „böm ofbeldisins" þar sem hún byggir að miklu leyti á eigin þroskasögu, en í þessari bók söðlaði hún yfír — og þó ekki. Því að þessi bók á ýmislegt skylt við vísinda- skáldskap. Sagan gerist eftir að eitthvert ógurlegt áfall hefur dunið yfir heimsbyggðina. Það skiptir varla máli hvort það var kjamorkustríð eða eitthvað annað, alténd er hmn samfélagsins nær algert. Stjómvöld virðast gufuð upp, strætisvagnamir ganga ekki lengur, ijarskipti lítil sem engin, matarbirgðir af skom- um skammti. Fólk flykkist til sveit- anna í leit að einhveiju betra og líklega einnig til að leita að mat. Söguhetjan er kona á miðjum aldri. Hún hefst við í íbúð sinni í fjölbýlishúsi og hún man enn gamla tímann. En hún virðist hafa sætt sig við hlutskipti sitt, og eins og aðrir lætur hún eins og ekkert hafí í skorizt og í rauninni sé allt eðli- legt. Svo kemur allt í einu til hennar maður og hefur með sér stúlku á gelgjuskeiði. „Þú berð ábyrgð á henni,“ segir hann og hverfur jafn skyndilega og hann kom. Söguhetj- an er dálítið ráðvillt í fyrstu en tekur þessu eins og öðm og spyr stúlkuna, Emilíu einskis. Hún annast hana og skepnuna Huga eftir fremsta megni og veltir fyrir sér hvort hún eigi að fara út í sveit. Veit að hún fer hvergi. Emilía er of ung til að muna gömlu dagana og lítur á hinar nýju aðstæður sem sjálfsagðan hlut. í bókinni er fylgst með tilraunum hennar til að öðlast sess í heimi unga fólksins og hún verður ást- fangin af hugsjónamanninum Ger- ald og tekur á sig byrðar til að leggja þeim lið sem em ekki jafn sterkir og þau Gerald. Þau stofna einhvers konar kommúnu í yfir- gefnu húsi, en það fer allt út um þúfur. Sagan sú um hmnið samfélag sem reynir að halda velli er víða áhrifamikil, frásögnin hófstillt og trúverðug svo langt sem hún nær. En kannski er sögð önnur saga. Því að bak við vegg í íbúð söguhetj- unnar er annar heimur og þar er veröldin eins og hún var. Og þó ekki. Endalaus herbergi þar sem allt er annað hvort í niðumíðslu eða undarlega gamaldags, návist ein- hverrar vem sem Söguhetjan getur aldrei komið almennilega auga á. Hvað er heimurinn þá handan við vegginn? Gefur hann til kynna vonina eða er hann blekking ein? Það er ekki auðvelt að ráða í sögu Doris Lessing og sennilega gerir hver og einn það með sínum hætti. Þessi heimur verður að lokum eins konar undankomuleið — en til hvers? Þýðing Hjartar Pálssonar er á vönduðu og oftast nær lipru máli þótt hnjóta megi um stöku „þýðing- arsetningar".

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.