Morgunblaðið - 24.05.1986, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MAÍ1986
SITKALÚS
meindýr á grenitrjám
Jón Gunnar Ottósson, skor-
dýrafræðingur, hefur ritað eftir-
farandi grein fyrir Blóm vikunn-
ar:
Sl. haust og fyrri hluta vetrar
heijaði sitkalús á grenitré í Reykja-
vík og olli víða miklum skemmdum.
Plágunni linnti ekki fyrr en 18.
janúar en þá kom kuldakast sem
stráfelldi lýsnar. Nú ber lítið á þeim
en skemmdimar eru mjög áberandi.
Grenitrén standa eftir nálafá og
minna helst á lauftré í vetrardvala.
Flest munu trén ná sér aftur, en
það getur tekið nokkur ár. Einstaka
tré mun drepast en eigendur ættu
ekki að fella þau fyrr en næsta
sumar, grenitré eru ótrúlega lífseig
og geta farið af stað á nýjan leik
löngu eftir að búið er að dæma þau
ónýt.
Sitkalúsin er mjög sérkennilegt
kvikindi. Hún er smávaxin, aðeins
1,5—1,8 mm löng fullþroska, ný-
fædd 0,6 mm, græn á lit nema
augun sem eru rauð. Yfírleitt eru
sitkalýs kvenkyns, karldýr hafa
aldrei fundist hér á landi. Fjölgun
fer fram með einkynja æxlun og
fæða lýsnar lifandi afkvæmi, sem
eru eftirmynd móðurinnar. Fyrsta
afkvæmið elur hún 1—3 dögum
eftir að hún verður fullþroska. Hver
lús fæðir að meðaltali 10—12 af-
kvæmi. þegar meðalhiti er um 15°C
líða 18—20 dagar frá því að lús
fæðist þangað til hún fer sjálf að
ala afkvæmi. Ef hiti er lægri þrosk-
ast lúsin hægar, við 5—7°C þarf
hún líklega 30—40 daga til að ná
fullum þroska.
Ólíkt flestum öðrum skordýrum
er sitkalúsin á kreiki bæði vetur og
sumar. Hún getur alið af sér af-
kvæmi í 6°C frosti og nýfædd þolir
hún 24 °C frost. Þrátt fyrir það er
íslenskur vetur henni yfirleitt erfíð-
ur. Stofninn hrynur á hveijum vetri.
Flestar falla lýsnar í 8—10°C frosti
og 13—15°C frost lifír hún nær
undantekningarlaust ekki. Lús
fækkar einnig ef hiti fer ekki yfír
4°C dögum saman. Ungviðið þrosk-
ast þá ekki og eldri lýs svelta í
hel. Stofninn er því oftast lítill
seinni hluta vetrar, jafnvel þó mild-
ur sé.
Sitkalúsin hefur heijað á grenitré
Sitkalús á greininálum i Öskjuhlíð 27. október 1983.
BLÓM
VIKUNNAR
4
Umsjón:
Ágústa Björnsdóttir
á íslandi í aldarfjórðung, fyrst í
nóvember 1959 einnig náði hún sér
á strik 1964, 1977 og 1985, auk
þess að valda minniháttar skemmd-
um 1960 og 1974. Plágumar hafa
allar riðið yfír á haustin og fyrri
hluta vetrar. í öllum landshlutum
eru áraskipti að mergð lúsanna og
skaðsemi, þeim fjölgar mikið ein-
stök ár en hverfa þess á milli. Og
lúsin veldur nær undantekningar-
laust tjóni á haustin.
Veðrátta ræður miklu um stofn-
sveiflur sitkalúsar. Búast má við
faraldri eftir milda vetur, sérstak-
lega þegar útmánuðir eru hlýir og
frost mælist. þá minna en 8°C. Ef
vor er gott og sumar óvenju hlýtt
aukast líkur fyrir því að lúsin valdi
spjöllum um haust. Tijáræktarfólk
ætti að hafa þetta í huga og fylgjast
vel með tijám þegar tíðarfar er eins
og hér er lýst. Skærgular nálar á
grænum sprota inni í tijákrónu er
vísbending um að sitkalús hafí
komið sér fyrir í trénu, ekki síst
ef gulu nálunum fjölgar jafnt og
þétt. Þegar það gerist er rétt að
klippa litla sprota innan úr trénu
(2—3 árg. af nálum) og ef 2—3 lýs
sitja á hveijum 100 nálum að
meðaltali ætti að grípa til vama.
Arangursríkasta aðferðin til að
fækka lús er að úða grenitrén með
skordýraeitri. Nota skal efni sem
drepur lúsina en er jafnframt til-
tölulega meinlaust öðru lífí og nota
það eingöngu þegar hætta er á
ferðum. Nú eru á boðstólum efni
sem eru mjög virk á sitkalús, en
hættulítil fólki og fuglum. Má t.d.
nefna efnið PERMASECT sem
hefur reynst mjög vel á lúsina.
Ekki er ástæða til að úða eitri
yfír trén árlega. Reynslan sýnir að
sitkalús veldur tjóni að meðaltali
aðeins einu sinni á áratug og þessar
plágur er hægt að sjá fyrir. Um
mánaðamótin maí/júní 1985 varð
sitkalúsar vart á nokkrum stöðum
í Reykjavík og nágrenni. Lýsnar
voru fáar saman á hveijum stað
©
Sheil
MOTOR OUE i liter
o
MOTOROUE iliter