Morgunblaðið - 27.06.1986, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ 1986
15
Um ímynd Islands:
Fordæmí ferðaþjónustuimar
eftír Harald J.
Hamar
Það er freistandi að leggja nokkur
orð í belg varðandi umræðu þá, er
orðið hefur í Morgunblaðinu síðustu
daga um kynningu og ímynd íslands.
í vitund §ölda Islendinga er „land-
kynning" ferðaþjónustuáróður, eins
og fram hefur komið. Allt of mörgum
hefur sést yfir að kynningarstarf í
ýmsum myndum leggur grundvöll
að nánast öllum alþjóðlegum tengsl-
um landsins. Því er gott að málefnið
er tekið til umræðu á breiðum grund-
velli.
Að komast á blað
Birgir Isl. Gunnarsson, alþingis-
maður, braut upp á málinu í Mbl. í
síðustu viku og því var fylgt eftir
með forystugrein í blaðinu sl. laugar-
dag. Alþingismaðurinn og ritstjóri
Mbl. eru sammála um að kynning
landsins sé einhæf og miðist fyrst
og fremst við að upplýsa fólk í útlönd-
um um íslandsferðir og hvað sé helst
að sjá og njóta hér.
Þetta er mikið rétt. En hafa menn
gert sér grein fyrir ástæðunum? Þær
eru einfaldlega þær að framámenn
í ferðaþjónustu* hafa haft margfalt
meiri skilning á nauðsyn landkynn-
ingar en forystumenn í öðrum grein-
um atvinnulífsins. Þetta fólk hefur
með þrotlausu starfí og þrátt fyrir
þröngan hag komið íslandi „á blað“
úti í hinum stóra heimi, ef svo mætti
segja — þá auðvitað á ferðamarkaði.
Vissulega hafa ýmsir aðrir náð
góðum árangri á erlendum mörkuð-
um og nægir að nefna sölustarf í
útflutningi gavarafurða. Þar hafa
menn þó ekki þurft að fara inn á
1)* Orðið ferðaþjónusta nota ég sem samnefnara
allra ferðamála og í stað „ferðamannaiðnaðarins“,
scm stundum sést á prenti og mér fínnst kauðalegt
neytendamarkað í jafnríkum mæli
og á sviði ferðaþjónustu og sölustarf-
ið því ekki verið jafnbundið kynningu
á landinu.
Hveiju hefur ferða-
þjónustan breytt?
Birgir ísl. víkur að viðræðum sem
hann hefúr að undanfömu átt við
útlendinga sem forystumaður í þing-
nefrid um atvinnumál og segist hafa
komist að því að þær hugmyndir sem
hann gálfur og flestir íslendingar
hafa gert sér um þekkingu erlendra
þjóða á íslandi og íslendingum fái
ekki staðist.
Það er vissulega kominn tími til
að stjómmálamenn og aðrir forystu-
menn leiði hugann meira að þessum
málum. ísland er ekki í nafla heims-
ins. Fólk í ferðaþjónustu áttaði sig á
þessu fyrir mörgum áratugum en á
meðan það hefur unnið sleitulaust
að markaðsmálum í útlöndum og
stöðugt verið að „stækka" ísland
hefúr maigt ágætisfólk, sem hefur
verið í aðstöðu til að leggjast á sveif
með þessari atvinnugrein, látið sér
fátt um finnast og jafnvel kvartað
yfir þessum vaxandi erlendu viðskipt-
um í iandinu.
En hveiju hefúr stöðugt og aukið
markaðsstarf ferðaþjónustunnar
áorkað? Ekki aðeins því að veita æ
fleiri íslendingum arðbær störf á
ljölmörgum sviðum þessa atvinnu-
vegs, sem teygir anga sína víða.
Nei, ferðaþjónustan hefur nefnilega
breytt íslandi og lífi íslendinga meira
en nokkur önnur atvinnugrein í
landinu liggur mér við að segja. Ef
ekki væru erlendir farþegar til og
frá Islandi hefðum við ekki þær
samgöngur við umheiminn, sem við
höfúm í dag. 0g þessar samgöngur
eru einfaldlega grundvöllur framfara
á öllum sviðum þjóðlffsins. Við hefð-
um heldur ekki þann vöxt og fjöl-
breytni í þjónustu sem orðið hefur í
landinu, ef ekki væru erlend viðskipti
til viðbótar viðskiptum heimamanna.
„En hafí ferðaþjónustan
skapað ranga ímynd ís-
lands er engu um að
kenna öðru en aðgerðar-
leysi hinna, sem bíða
eftir að verða mataðir.
Mér virðast forystu-
menn í stjómmálum
yfirleitt hafa sýnt þess-
um máJum mikið tóm-
læti, ef ekki skilnings-
leysi, og gjama talið
þennan þátt íslenskrar
tilvem sér óviðkomandi.
Frá því em þó til heiðar-
legar undantekningar.“
Þannig mætti lengi halda áfram. Við
erfiðar aðstæður hefur ferðaþjónust-
an nefnilega unnið stórvirki og orðið
lyftistöng fyrir þjóðina á ótalmöigum
sviðum.
Gott fordæmi
Nú er ég ekki að andmæla því sem
alþingismaðurinn og ritsljóri Mbl.
segja, að við þurfum annað og meira
til viðbótan Landkynningu á breiðum
grundvelli til þess að laða að flár-
magn, skapa grundvöll að frekari
nýtingu íslenzkra auðlinda, tækni-
væðingu og fleiri tækifæri fyrir ís-
lenskt hugvit þjóðarbúinu til eflingar.
Síður en svo. Sannarlega er kominn
tími til að fleiri fari að taka til hend-
inni.
En hafi ferðaþjónustan skapað
ranga ímynd fslands er engu um að
kenna öðru en aðgerðarleysi hinna,
sem bíða eftir að veiða mataðir. Mér
virðast foiystumenn í stjómmálum
yfirleitt hafa sýnt þessum málum
mikið tómlæti, ef ekki skilningsleysi,
og gjama talið þennan þátt íslenskrar
tilveru sér óviðkomandi. Frá því eru
þó til heiðarlegar undantekningar. Ég
leyfí mér að taka svona stórt upp í
mig vegna þess að sjálfur hef ég
unnið að landkynningarmálum á
breiðum grundvelli í nær aldarfjórð-
ung og tel mig þekkja allvel við hvað
er að fásL
Á öllum sviðum þjóðlífsins er til
víðsýnt og áhugasamt fólk, sem iætur
gott af sér leiða á þessu sviði. En
hvergi er einhugurinn og áhuginn
sambærilegur við það, sem rótgróið
er nú oiðið í feiðaþjónustu. Öllum
er það gott fordæmi til átaka út á
við. Ef forustumenn á ýmsum öðmm
sviðum þjóðiífsins tileinkuðu sér álíka
viðhorf gæti margt breyst. Ég nefni
aðeins sem dæmi ýmsa þætti í heil-
brigðisþjónustunni þar sem við eigum
stóran hóp af sprenglæiðu fólki, sem
gæti í samvinnu við feiðamálin gert
Island að einu allsheijar heilsuhæli,
ef rétt væri á málum haldið. Ekki
myndi það skaða ímynd íslands.
Okur eða eðlileg ávöxtun
- eftír Harald Blöndal
Davíð Bjömsson, deildarstjóri
verðbréfadeildar Kaupþings hf.,
ritaði grein í Morgunblaðið sl.
fímmtudag, 19. júní, og fjallaði um
íslenska ávöxtunarsjóði.
Þessir sjóðir em tveir, annar eign
þeirra, er standa að Kaupþingi hf.
og gefur út svokölluð Kjarabréf, -
én hinn er eign Fjárfestingafélags-
ins hf. og þeirra, er þar standa að
og gefúr út Einingarbréf. Sjóðir
þessir raka saman fé og skiluðu 54%
ávöxtun fyrsta árið að sögn Davíðs
og bætir hann því við, að það svari
til um það bil 20% vaxta umfram
verðbólgu.
Davíð útskýrir í grein sinni,
hvemig _ stendur á svo mikilli
grósku. Ástæðan er sú, segir hann,
að sjóðimir fjárfesta aðallega í
verðtryggðum og fasteignaveð-
tryggðum skuldabréfum. Þessi bréf
em keypt með gífurlegum afföllum,
þar sem þau bera 4—5% vexti
umfram verðbólgu að jafnaði.
Verðtryggð veðskuldabréf em
oftast gefin út af tveimur ástæðum.
Annars vegar em þau gefin út fyrir
eftirstöðvum kaupverðs í fasteigna-
viðskiptum. Slík bréf em til nokkuð
margra ára, enda hafa fasteignasal-
ar gert sér grein fyrir því, að verð-
tiyggð skuldabréf em hengingaról
fyrir hvem mann, nema að þau séu
a.m.k. til átta ára. Eigendur þessara
bréfa selja þau gjaman þegar þeir
em í fjárþröng, en bankar taka
tæpast svona bréf af almúgamanni
sem greiðslu eða tryggingu, nema
viðkomandi sé kominn í vandræða-
vanskil við bankann. Afföll af þess-
um bréfum em mjög rriikil.
Hins vegar em gefín út bréf, sem
lögmenn kalla sín á milli okurbréf.
Óheimilt er að kaupa bréf með
afföllum af skuldara, og þess vegna
er búinn til milliliður, sem verður
eigandi bréfsins og selur bréfíð.
Framkvæmdastjóri fyrirtækis sem
selja þarf þessi bréf, er talinn kröfu-
hafi bréfsins eða eigandi, og fyrir-
tækið skuldari. Framkvæmdastjór-
inn selur síðan bréfið með afföllum
eins og hann ætti það. Allir vita,
að hér er verið að fara í kringum
okurlögin og það hefur gengið
hæstaréttardómur um, að svona
viðskipti séu okurviðskipti. Þessi
bréf em ekki gefin út til langs tíma
og afföllin em mjög mikil. Það er
hægt að sína fram á það, að svona
bréf em gefin út með vitund og
aðstoð starfsmanna fjárfestingafé-
laganna tveggja.
Hér á landi hefur ekki verið
starfandi verðbréfamarkaður undir
opinbem eftirliti. Nú mun slíkur
markaður tekinn til starfa og selur
ríkisskuldabréf og nokkur önnur
opinber bréf, sem ekki em seld með
afföllum. Hins vegar em önnur
skuldabréf ekki seld þar, heldur
ganga þau kaupum og sölum hjá
fjárfestingarfélögunum en bæði em
þessi félög með prívatfjármála-
markaði fyrir sig og ávöxtunarsjóði
sína. Ég stórefast um, að framboð
og eftirspum séu þar látin ráða,
heldur em „kaupendur" á þessum
mörkuðum sammála og samtaka
um að þvinga fram eins mikil afföll
af bréfum og mögulegt er. Davíð
Haraldur Blöndai
„Ég stórefast um, að
framboð og eftirspurn
sé þar látin ráða, heldur
eru „kaupendur“á
þessum mörkuðum
sammála og samtaka
um að þvinga fram eins
mikil afföll af bréfum
og mögulegt er. Davíð
Björnsson kallar þessi
verðbréfaviðskipti hag-
stæða fjárfestingu, -
mér f innst okur ná-
kvæmara orðalag.“
Bjömsson kallar þessi verðbréfavið-
skipti hagstæða fjárfestingu, - mér
finnst okur nákvæmara orðalag.
Ég tók áðan dæmi af fram-
kvæmdastjóranum, sem þykist vera
að lána fyrirtækinu peninga. Stund-
um er þetta öfugt. Stundum er
sonur að „lána“ móður sinni og
setur eigin íbúð að veði fyrir að
móðirin borgi sér, - stundum „lán-
ar“ maður konu sinni. Þessi bréf
lenda svo í vanskilum, enda eðlilegt,
þegar afföllin eru eins og þau eru,
— þá era þau gjaldfelld, svo að
affoll sem miðuð vora við 4 ár koma
með fullum þunga strax á fyrsta
ári. Þessi bréf era íslenskum inn-
heimtulögfræðingum vel kunn, svo
og uppboðshölduram. Almúgafólk
hefur glapist vegna fagurgala í
blöðum og útvarpi til þess að gefa
út og selja svona bréf, þegar bank-
amir geta ekki lánað því, og svo
ræður enginn við neitt. Það skiptir
enda máli, hvort verið er að greiða
4—5% umfram verðbólgu eins og
Seðlabankinn leyfir, eða hvort menn
verða að greiða 20% eins og ávöxt-
unarsjóðimir ná með því að skipu-
leggja afföllin.
Ef bankamir færa að kaupa og
selja almenn skuldabréf, myndu
afföllin stórminnka og komast í
eðlilegt horf. Hinn opinberi verð-
bréfamarkaður er kjörinn vettvang-
ur til þess. En það er eins og þeir
ráði þar mestu um skipulagningu,
sem hafa hagnað sinn af þvi að
kreista blóðið undan nöglunum á
þeim, sem minna mega sín.
Höfundur er hæstaréttarlög-
maður.
Athafnaleysi eða
hugarfarsbreyting
Ekki vil ég gerast sérstakur tals-
maður opinberrar forsjár á neinu
sviði. En með tilliti til þess samfélags-
forms, sem hér hefúr þróast, er rétt-
mætt að gera kröfu til þess að for-
ysta í stjómmálum og stjómun — svo
og sameiginlegir sjóðir landsmanna
— verði margfalt virkari í kynningu ..
landsins út á við en verið hefur.
Dágóður hluti af öllum tekjum af
erlendum viðskiptum, og af atvinnu-
lífinu í heild, rennur í sameiginlega
sjóði og geti þeir örvað viðskipti og
aukið tekjur heildarinnar verður hlut-
ur þessara g'óða æ meiri. Þetta er
einfalt dæmi. Allt jákvætt kynningar-
starf skilar afrakstri í einhverri mynd
til allrar þjóðarinnar — og því við-
felldnari sem ímjmd landsins verður,
þeim mun vænlegra mun heims-
byggðinni þykja að eiga viðskipti við
okkur. Þetta skilja flestar þjóðir, án
þess verða þær ekki stöndugar.
Þess vegna tek ég undir með Birgi
ísl. Gunnarssyni þegar hann metur
stöðuna í kynningarmálum og telur
að víkka þurfi verksviðið: „Til þess
þarf sameiginlegt átak ýmissa aðila,
bæði samtaka atvinnuveganna og
ríkisvaldsins,“ segir hann og ritstjóri
Mbl. virðist sammála. Ég vil bæta
því við, að fyrst og fremst þurfi
hugarfarsbreytingu þeirra flölmörgu
framámanna, sem enn eiga eftir að
skynja ijarlægð íslands frá hringiðu
heimsins og hvaða skyldur aðstaðan
leggur okkur á herðar. Þá kemur
allt hitt af sjálfu sér.
Reyndin er sú að mikill flöldi ein-
staklinga hérlendis stundar sitt eigið
kynningarstarf gagnvart vinum og
viðskiptamönnum úti um allan heim.
Það er mjög ríkt í þorra Islendinga
að vilja koma fróðleik um land og
þjóð að þar sem þeir fá því við
komið. Foiysta um skipulegt átak í
þessum máíum á breiðum grandvelli
fengi góðan stuðning — og ég efast
ekki um árangur, ef mönnum tækist
að tileinka sér þrautseigju ferðaþjón-
ustunnar, sem ekki beið eftir opin-
berri handleiðslu.
Höfundur er ritstjórí og útgefandi
Iceland Review ogNews From
Iceland.
Norrænt
vina-
bæjamót
á Siglu-
firði
Á SIGLUFIRÐI hófst á
fimmtudaginn norrænt
vinabæjarmót.
Mótið ér að sögn Norræna
félagsins á Siglufirði fjöl-
mennasta mót sem sem hald-
ið hefur verið á Siglufirði.
Þangað era mættir fulltrúar
frá Heming í Danmörku,
Holmestrand í Noregi, Ván-
ersborg í Svíþjóð, Áland á
Álandseyjum, Eiði í Færeyj-
um og Kangasala í Finnlandi.
Alls era þetta um 230
gestir og verður þeim m.a.
gefinn kostur á skoðunarferð-
um um nágrenni Sigluij'arðar,
knattspymuleikjum, fim-
leikasýningu, gróðursett
verða tré, hátíðardagskrá
verður í Nýja bíó og hátíðar-
guðsþjónusta í kirkjunni. Sett
hefur verið upp listsýning
með nafninu „Konur í vina-
bæjunum".
Mótinu lýkur á mánudag-
inn.