Morgunblaðið - 03.07.1986, Blaðsíða 60

60 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JÚLÍ1986
»
Grafir Rosine Krapf og iitlu dóttur hennar skammt utan við Mombasa. Þær bera
erfiðum aðstæðum fyrstu kristniboðanna vitni.
8
Morgunblaðið/Kjartan Jónsson.
Dígófjölskylda situr að snæðingi. Maturinn er „casawa“, rótarávöxtur sem vex vel í
þurru loftslagi. Bragðið minnir & kartöflur.
Kristniboð
við strönd
KENÝU
Klukknaport við innganginn að Freretown, frelsingjanýlendunni skammt utan við Mombasa.
- eftirKjartan
Jónsson
I síðustu grein var fjallað nokkuð
um einn af litlu þjóðflokkum Kenýu,
sem býr við strönd Indlandshafsins,
Dígó-þjóðflokkinn. Hann hefur þá
sérstöðu, að vera eini þjóðflokkur
landsins, sem telst vera algjörlega
múhameðstrúar.
I þessari grein verður fjallað um
kristniboð á meðal þessa fólks og
þjóðflokkanna í kring, fyrr og síðar.
Abbas
„Fjölskyldufundur var haldinn.
Allir mættu. Faðir minn lagði á sig
margra klukkustunda rútuferð til
þess að geta verið með, nokkuð sem
hann myndi ekki hafa gert nema
af því að mikið lá við. Þetta var
stór hópur og hús bróður míns var
troðfullt. Þama frammi fýrir öllu
fólkinu mínu, sem mér þótti svo
vænt um, var ég spurður: „Viltu
láta af villunni, þessari kristnu trú?
Ef þú gerir það, verður allt eins og
áður og við gleymum þessu víxl-
spori þínu.“ „Ég veit of mikið um
hina kristnu trú til þess að geta
hafnað henni," var það eina, sem ég
gat svarað.
„Þá ert þú ekki lengur sonur
minn“, sagði faðir minn þungt „og
erfir ekki jörðina mína.“ Grafar-
þögn ríkti í húsinu. Þetta var hræði-
íeg stund. En ég gat ekki látið af
sannfæringu minni og hafnað hinu
nýja lífí, sem ég hafði eignast. Ég
var rekinn að heiman. Harmþrung-
inn fór ég. Allt, sem ég átti var
tekið af mér, fötin mín, úrið og
dýrmæta myndavélin mín. Til að
varðveita orðstír minn leyfðu þau
mér að fara í fötunum, sem ég stóð
í, þótt þeim væri skapi næst að
taka þau einnig."
Þannig segir Abbas, ungur Dígó-
maður, frá, sem yflrgaf islam og
varð kristinn fyrir fjórum árum.
Þannig eru örlög margra, sem
ganga Kristi á hönd í múhameðs-
trúarumhverfi. í löndum Araba, t.d.
Saudi Arabíu, hefði hann getað
verið tekinn af lífl, því að dauðarefs-
ing er í sumum löndum múhameðs-
trúarmanna fyrir að hafna Mú-
hameð ogganga Kristi á hönd.
í Kenýu eru múhameðstrúar-
menn í miklum minnihluta og
stjómarskrá landsins kveður á um
trúfrelsi fyrir alla landsmenn.
Fyrstu kristniboðarnir
— Krapf
Dígó-menn búa syðst í landinu
við Indlandshaflð. Fyrstu kristni-
boðamir frá Evrópu komu eðlilega
þangað.
J. Ludwig Krapf var fyrstur
þeirra. Hann kom til Mombasa í
maí 1844 ásamt Rosine konu sinni,
sem var þunguð. Þau vom lúthersk,
frá Þýskalandi og Sviss, send af
kristniboðsfélagi ensku biskupa-
kirkjunnar. Ekki vora þau búin að
vera nema rúman mánuð í landinu,
er hitabeltissjúkdómar fóra að hijá
þau. í byrjun júli urðu þau mikið
veik. Rosine fæddi þeim dóttur, en
skömmu seinna dóu þær báðar
mæðgumar. Krapf (eins og hann
er venjulega kallaður) var sjálfur
svo veikur, að hann vissi ekki ná-
kvæmlega hvenær dagsins þær dóu.
Það var með herkjum að hann gat
staulast í jarðarförina.
Þetta var hræðileg bytjun. En
hann hélt áfram, knúinn af þeirri
köllun sem hann hafði fengið. í
bréfl til kristniboðsfélgasins enska
(CMS = Church Missionary Society)
sagði hann m.a.: „Segið vinum
okkar heima, að nú sé kristniboða-
gröf úti á víðavangi við strönd
A-Afríku. Þetta sýnir, að þið hafið
hafíð glímuna við þennan heims-
hluta . . . Þar sem kirkjan vinnur
sigra sína með því að leggja grafír
meðlima sinna að baki og halda til
nýrra svæða, þá getið þið verið
vissir um, að sú stund er nærri, að
þið verðið vitni að því, að Afríka
snúist til kristinnar trúar. Það mun
byija á austurströndinni."
Margir af fyrstu kristniboðunum
yflrgáfu þennan heim eftir stuttan
starfstíma á svipaðan hátt og Ros-
ine Krapf. Meðöl voru af skomum
skammti í þá daga og ekkert var
vitað um orsakir t.d. malaríu. Talið
var, að hún bærist með vindi.
Fúkkalyf voru ekki komin til sög-
unnar á þessum tíma og læknar og
sjúkrahús vora ekki fyrir hendi.
Vegna hitabeltissjúkdóma og
erfiðs loftslags leituðu kristniboð-
„Þannig eru örlög
margra, sem ganga
Kristi á hönd í mú-
hameðstrúarumhverfi.
*
I löndum Araba, t.d.
Saudi Arabíu, hefði
hann getað verið tekinn
af lífi, því að dauðarefs-
ing er í sumum löndum
múhameðstrúarmanna
fyrir að hafna Mú-
hameð og ganga Kristi
á hönd.“
amir inn í landið, er tímar liðu,
vegna þess að þar er loftslagið
svalara og heilsusamlegra.
Krapf fluttist fljótlega út fyrir
Mombasa. Hann starfaði í landinu
í níu ár, en sá ekki marga snúast
til kristinnar trúar, enda e.t.v. ekki
nema von því að hann kom með
kristindóminn inn í nýja og fram-
andi menningu. Það tekur að jafn-
aði nokkur ár, áður en boðskapurinn
fer að hafa veraleg áhrif.
En þrátt fyrir lítinn sjáanlegan
árangur, lagði hann grundvöllinn
að kristniboði framtíðarinnar í
A-Afríku. Hann þýddi megnið af
Biblíunni á swahflí, samdi swahílí-
málfræði og -orðabók. Hann fór í
marga könnunarleiðangra og sá
fyrstur hvítra manna ásamt sam-
starfsmanni sínum, Rebmann,
snævi þakta tinda Kflímanjarófjalls
og Kenýufjalls. Hann ritaði mikið
um þá þjóðflokka, sem hann komst
í snertingu við og um sögu A-Afríku
og era rit hans enn mikilvægar
heimildir á sviði tungumála, mann-
fræði, sögu og landafræði. — Er
heim kom, hafði hann mikil áhrif í
Þýskalandi innan kristniboðshreyf-
ingarinnar og kristniboð var hafið
á nokkram stöðum í A-Afríku vegna
hvatningar frá honum og upplýs-
inga, sem hann lét í té.
Frelsingjanýlendur
Kristniboðar frá kristniboðsfé-
lagi Krapfs héldu starflnu áfram
við ströndina, eftir að hann fór
heim. A þeim tíma var þrælasala
m.a. bönnuð og margir þrælar
fengu frelsi. Þeir voru flestir óra-
vegu frá heimkynnum sínum og
áttu hvergi höfði sínu að halla.
Kristniboðarnir byggðu þá upp e.k.
frelsingjanýlendúrfyrirþá. Þúsund-
ir frelsingja eignuðust þannig heim-
ili og gafst kostur á menntun.
Margir urðu iðnaðarmenn og unnu
á verkstæðum nýlendnanna. Smám
saman gat þetta fólk staðið á eigin
fótum og samlagaðist umhverfinu.
Frelsingjanýlendumar lögðust nið-
ur á fyrri hluta þessarar aldar.
Eins og gefur að skilja, var mikil
áhersla lögð á að kenna íbúum ný-
lendnanna kristin fræði og að lifa
sem kristið fólk. Prestar og prédik-
arar vora m.a. menntaðir þar og
fóra sumir hveijir sem kristniboðar
til annarra landshluta.
Uppreisn gegn Bretum
Árið 1895 var strandhérað
Kenýu gert að bresku vemdar-
svæði. Það vakti slíka óánægju og
reiði íbúanna, að allir þjóðflokkamir
á ströndinni sameinuðust undir
forystu Araba og gerðu uppreisn.
Arabar höfðu ráðið mestu á þessu
svæði um langan aldur og vildu
ógjaman verða undirsátar Breta.
Þeir hétu margs konar ljárhagsleg-
um ávinningi hveijum þeim, sem
gengi í lið með þeim. Til merkis
um styrkleika uppreisnarhersins,
þá náðu Bretar ekki yflrhöndinni
fyrr en þeir höfðu fengið liðsauka
frá Indlandi. Einn af foringjum
innfæddra, Mbarak, varð hetja
uppreisnarinnar og er hún jafnan
kennd við hann og kölluð Mbarak-
uppreisnin.
Þessi ófriður hafði ýmsar afleið-
ingar. Hann sameinaði þjóðflokk-
ana á ströndinni gegn sameiginleg-
um óvini. Almenningur gerði oft
ekki greinarmun á breskum her-
mönnum og breskum kristniboðum.