Morgunblaðið - 03.07.1986, Blaðsíða 15

vinnuaga, sterkri stjóm og fylgja
stefnumörkun samvinnufólksins.
Njjar leiðir að
nýju eig-infé
í beinu framhaldi af umræðu um
starfsmannasjóðina mætti svo velta
fyrir sér hinum venjulegu stofnsjóð-
um, eða leiðum til þess að örva
myndun nýs eiginfjár í félögunum.
Ég hef áður bent á, að hinar hefð-
bundnu leiðir til myndunar eiginfjár
í samvinnufélögunum hafa mjög
dofnað vegna breytinga í hinu
rekstrarlega umhverfi. Eg hef einn-
ig bent á, að einkafyrirtækin hafa
mjöguleika í vaxandi mæli til þess
að kalla eftir nýju eiginfé. Sam-
vinnufélögin þurfa einnig að finna
nýjar leiðir í þessu efni. Sérstakir
stofnsjóðir ákveðinna hagsmuna-
hópa til þess að hrinda í fram-
kvæmd sérstökum verkefnum koma
til álita. Bresku samvinnufélögin
eru reyndar rekin sem hlutafélög.
Hver félagsmaður kaupir hlutabréf
en hefur eftir sem áður aðeins 1
atkvæði. Stofnbréf í einu eða öðru
formi kæmu til álita. Notkun hluta-
félagaformsins í samstarfi við ein-
staklinga, sveitarfélög og önnur
fyrirtæki til þess að hrinda í fram-
kvæmd sérstökum viðfangsefnum
koma til greina og hafa reyndar
verið notuð í verulegum mæli. Allt
þetta þarf að skoðast. En forsenda
þess að nýjar leiðir finnist er auðvit-
að sú, að samvinnureksturinn sé
rekinn á arðbærum grundvelli þeg-
ar til lengri tíma er litið og geti
skilað eðlilegri ávöxtun af þvi fjár-
magni, sem hann hefur til ráðstöf-
unar. Lánastofnanir hreyfingarinn-
ar þarf að efla, en það er sérstakt
mál og annars eðlis en nýjar að-
dráttarleiðir fyrir eigið fé.
Það er ljóst, að ég hef hér að
framan sett fram hugmyndir um
talsverðar breytingar í rekstri,
skipulagi og uppbyggingu Sam-
bandsins og samvinnufyrirtækj-
anna, þar sem greidd er gata auk-
innar þátttöku starfsfólksins. Mér
er fullkomlega ljóst, að hér er hreyft
málum, sem þurfa mikillar at-
hugunar við og aðgerðir í þessum
efnum verða ekki hristar fram úr
erminni í sjónhendingu. En orð eru
til alls fyrst og það er gagnslítið
að ræða samvinnuhreyfingu fram-
tíðarinnar ef menn tipla sífellt á
tánum, skirrast við að setja fram
nýjar hugmyndir og ræða alla þætti
málsins af einurð og á hreinskiptinn
hátt. Því hreyfi ég þessum málum,
en síðan eru það að sjálfsögðu félög-
in og félagsfólkið sjálft, sem á að
móta stefnuna fyrir framtíðina í
umræðum og lýðræðislegum
ákvörðunum. Félagsfólkið hefur
síðasta orðið. En ef ég ætti að draga
saman framtíðarsýn mína í nokkrar
setningar gæti ég sagt, að ég sé
fyrir mér fjölþætta samvinnuhreyf-
ingu kaupfélaga, sem geta verið á
bilinu allt frá því að vera örfá upp
í núverandi tölu. Þau hafi starfsemi
með höndum svipaðs eðlis og er í
dag, en þó meira sérgreinda innan
stóru félaganna en er í dag þar sem
ákveðnir hagsmunahópar fjalli
meira um sín sérstöku mál. Ég sé
fyrir mér samstarf þessara félaga
í samstarfsfyrirtækjum, sem sinna
ákveðnum verkefnum, og í sameig-
inlegu sambandi, þar sem viðfangs-
efnin séu verulega meira sérgreind
en er í dag og unnið sé nánar með
þeim hópum hagsmunaaðila, sem
sérstakan áhuga hafa á hinum
ýmsu sviðum. Starfsfólkið komi til
aukinnar þátttöku í stefnumótun
og stjórnun rekstrarins með beinni
þátttöku á grundvelli starfsmanna-
sjóða og sérstakra samninga. Þetta
gildi bæði innan kaupfélaga, sam-
starfsfyrirtækja og Sambandsins.
Fræðslu- og upplýsingastarfsemi
verði efld og gerð mun skilvirkari
í beinum tengslum við skólahaldið,
sem verði orkustöð hugsjónanna,
sinni því sérstaklega að símennta
starfsfólkið og mennta hæfa stjóm-
endur fyrir hreyfinguna. Þetta er
mín framtíðarsýn. Kannski er hún
alröng því það er eins og blessaður
maðurinn sagði, það er svo auðvelt
að spá í allt nema framtíðina. En
vonandi mega þó hugleiðingar mín-
ar verða kveikja að líflegri umræðu
um samvinnuhreyfingu framtíðar-
innar og þá er vel. Við höfum þá
a»ort ittt_p_qrrnArfhtmMJ"3 rrtn/. ;nixitn9OM
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JULI1986
eitthvað nýtt til að hugleiða, ræða
og kryfja til mergjar.
Samvinnuhreyf ingin er
ekki f lokkspólitísk
Samvinnustarf hefur þróast í
landinu rúm 100 ár. Fyrsta kaup-
félagið var stofnað fyrir 104 árum
og stærsta samvinnufélagið á aldar
afmæli þessa dagana. Samvinnu-
starfið hefur lyft Grettistökum og
átt dijúgan þátt í framsókn þjóðar-
innar til bættra lífskjara. Þótt
samvinnuhrejrfingin samanstandi
vissulega af flölmörgum sjálfstæð-
um fyrirtækjum ganga andstæðing-
amir ranglega á það lagið að túlka
hana sem eitt fyrirtæki, einn risa,
sem yfirskyggni annað í íslensku
atvinnulífi. Vissulega hefur hreyf-
ingin í heild með höndum myndar-
legan atvinnurekstur og sérgróða-
öflum finnst hann standa í vegi sín-
um. Nýtískulegum áróðursvopnum
er því beint gegn hreyfingunni
meir en nokkru sinni fyrr. Við þessu
hefur hreyfíngin ekki brugðist sem
skyldi. Samvinnuhreyfing er tví-
mælalaust félags- og efnahagspóli-
tísk, en hún er ekki flokkspólitísk.
Framsóknarflokkurinn hefur öðrum
flokkum fremur staðið í málsvari
fyrir hana á opinberum vettvangi
þótt bein tengsl séu engin milli^.
flokksins og hreyfingarinnar. Þau
tengsl eru eingöngu hugsjónaeðlis.
Þar breytir engu þótt margir stuðn-
ingsmenn hreyfingarinnar séu einn-
ig félagar í Framsóknarflokknum.
Hliðstætt er að margir forystumenn
í verkalýðssamtökunum eru einnig
félagar í Alþýðubandalagi eða Al-
þýðuflokki án þess að nokkur bein
tengsl séu milli þeirra flokka og
verkalýðssamtakanna. Það er alveg
ljóst, að samvinnufólk er að fínna
í öllum pólitískum flokkum í landinu
og samvinnuhreyfingin á hugsjóna-
leg tengsl við allt félagshyggjufólk.
Það væri að sjálfsögðu mikið slys,
ef félagslega sinnað fólk á Islandi
ætti þátt í því í pólitísku dægurþrasi
að kúldra samvinnustarfi í landinu
og gera það tortryggilegt í augum
almennings. Samvinnurekstur lýtur
venjulegum efnahagslegum lög-
málum. Hann gengur ekki af sjálfu
sér. Hann getur þurft málsvara eins
og annar rekstur. Þeir flokkar, sem
kenna sig við félagshyggju, mega
ekki sofna á verðinum að veija
þann félagslega rekstur, sem til er
•í landinu. Þeir mega heldur ekki
sofna á verðinum í varðgæslu sinni
fyrir stéttarsamtök og velferðar-
þjóðfélag. Samvinnuhreyfingin og
félagslega sinnað fólk eiga samleið
í samstöðu um velferðarþjóðfélagið.
Svona er þetta í öðrum löndum og
svona er þetta á íslandi. Það er
orðin brýn nauðsyn fyrir pólitíska
samstöðu í landinu um lýðræðis-
sinnaða félagshyggju, sem nái út
yfir núverandi flokksbönd og tryggi
viðhald og eflingu samhjálpar innan
fjölskyldunnar Islendingar.
Höfundur er stjórnarformaður
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga. - Greinin er erindi, sem flutt
vará aðalfundi Sambandsins á
Akureyri.
SMUR
Jón Páll og Ómar hita upp fyrir kvöldið.
Árbær
Víðivellir
Rjúpnahæð
N
V + A
S
Reykjavík - Breiðholt
Vatnsendahvarf /
Ra''y'CKSvbSB,KR
Vffilsstaðir
Garðabær
Hafnarfjörður
Fyrsta rally-cross keppni sumarsins verður
haldin í kvöld kl. 20.00 á nýju rally-cross
brautinni að Kjóavöllum við Rjúpnahæð (rétt
ofan við Breiðholtið).
í hléi munu þeir Ómar Ragnarsson á gömlum
PRINS og Jón Páll Sigmarsson á nýlegum
strigaskóm reyna með sér í reiptogi. Kynnir
keppninnar verður Jón Ragnarsson stórrallari.
Komið og fylgist með "krassandi" keppni þar
sem mörg skringileg farartæki kljást við
brautina á ógleymanlegan hátt.
Aðgangseyrir kr. 200.- Börn í fylgd full-
orðínna fá ókeypis aðgang.
Stórgóð áhorfendaaðstaða og næg bflastæði.
Munið að sá sem kemur snemma missir ekki af
neinu!