Morgunblaðið - 15.10.1986, Blaðsíða 42

38Gf íraeÖT>?0 I HUOAaUXIVGIM ,aiQAJaVlUOflOM
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÓBER 1986
% ■ :
Minning:
Þórir Baldvins-
son arkitekt
Kenndu mér, líkt þér, bjarkar blað/ að
blikna giaður, er haustar að, bíður mín
l sælla sumar/ ódáins mitt á akri tré/ aftur
þá grær, þótt fölnað sé/ og greinar grænka
hrumar.
Ósjálfrátt komu mér þessar
ljóðlínur í hug þegar mér barst
helfregn Þóris Baldvinssonar. Hann
kvaddi lífíð með líkum hætti og
bleikt laufíð sem fellur til jarðar
^ þegar haustblærinn andar. Með
honum er genginn óvenjulegur
maður, tjölhæfur og fjölmenntaður.
Þegar ég hugsa til þeirra Qölmörgu
manna, sem ég hefi kynnst á
lífsleiðinni, er hann í hópi þeirra sem
ég tel hvað mestan ávinning að
hafa blandað geði við. Til þess bar
margt. Hann var maður bjartsýni
og viljastyrks, hollráður og góðvilj-
aður og skarpskyggn. Hann bjó
yfír vfðtækri þekking og var alla
ævi sflesandi og drakk í sig nýjar
kenningar og vitneslqu um flest á
milli himins og jarðar með sama
áhuga og æskumaðurinn. Þórir
Baldvinsson skorti aldrei umræðu-
efni og sú umræða var allt fræðandi
og menntandi. Hann var mikill
húmoristi í bestu merkingu þess
orðs. Hann átti mörg hugðarefni,
en gat að sjálfsögðu ekki sinnt þeim
öllum eins og hann vildi. Samt
fékkst hann við ljóðagerð og rit-
störf og ég ætla að hugur hans
hafí alla tíð verið bundinn bók-
menntum og bókmenntaiðju, enda
mörg skáld og góð í frændgarði
hans. Sköpunarþrá sinni gat hann
svalað við teikniborðið. Þórir Bald-
vinsson var arkitekt að mennt og
vann ævistarf sitt á þeim vett-
vangi. Ég hafði stundum orð á því
við hann að enginn maður á íslandi
fyrr né síðar hefði sett svipmót sitt
á byggðir landsins eins og hann.
Hann veitti teiknistofu landbúnað-
arins forstöðu um langa tfð og frá
hans hendi eru komnar teikningam-
ar að sveitabæjum og penings-
húsum um allt land. Hann sagði
mér að það hafí ekki alltaf verið
auðvelt að vinna þetta verk. Hann
vissi að oftar en ekki var byggt af
litium efnum og því varð að kosta
kapps um að byggingaframkvæmd-
imar yrðu viðkomandi ekki ofviða.
Hann sagði mér einnig að hann
hefði reynt eftir getu að afla sér
vitneskju um staðhætti og um-
hverfí þeirra bygginga sem átti að
reisa og reyna að fella þær með
smekklegum hætti inní landslag og
umhverfí þannig að piýði yrði að.
Þórir Grani Baldvinsson — eins og
hann hét fullu nafni, fæddist á
Granastöðum í Köldukinn 20. nóv-
ember 1901. Foreldrar hans vom
Kristfn Jónasdóttir fá Sflalæk og
Baldvin Baldvinsson, en foreldrar
hans fluttu skömmu síðar að Hálsi
í Kinn og síðar að Ófeígsstöðum
þar sem þau áttu heima til æviloka.
Þórir Baldvinsson var í föðurætt
af hinni nafnkunnu Illugastaðaætt
og í móðurætt bæði búhöldar og
góðskáld svo að hann var frænd-
margur í héraði. Föðuramma hans,
Guðrún Oddsdóttir, var ættuð sunn-
an úr Ámessýslu og Þórir minntist
hennar alltaf með mikilli hlýju, enda
mun gamla konan hafa haft mikil
áhrif á hann og mótað margt það
í fari hans sem fylgdi honum ævina
á enda. í ætt hennar var margt um
þjóðhaga smiði og hagleiksfólk svo
að áhugi á öllu sem laut að tækni
og hugkvæmni bjó í báðum ættum.
Þórir Baldvinsson fæddist inn í
voröld íslenskra sveita. Fyrsti ára-
tugur þessarar aldar boðaði
bændum og búaliði trú á gæði
landsins og framfarimar komu líkt
°g lygn straumur og styrktu það
sérstæða menningarlíf sem ein-
kenndi Þingeyjarsýslu á þessu
skeiði. Einhvem veginn komst
Benedikt á Auðnum á snoðir um
það að sveinninn væri bókgefínn
og sendi honum bækur til lestrar
sem hann valdi sjálfur, enda fór svo
að Þórir hvarf úr foreldrahúsum og
hóf skólagöngu á Akureyri, en hafði
líkt og löngum var með unga menn
lítið brautargengi annað en góðar
gáfur og sterkan vilja að bijótast
áfram til mennta. Þegar markinu
var næstum náð gripu forlögin fast
í taumana. Vestur í Ameríku veikt-
ist hann af lömunarveiki og var
hætt kominn. Hann gekk því ekki
heill til skógar meirihluta ævinnar.
Þá sást best hvað í honum bjó
hvemig hann tók þessu þunga böli.
Ég heyrði hann aldrei með einu
orði bera sig upp undan þeim ör-
lagabrotsjó sem yfir hann gekk.
Ég gat aldrei greint beiskju eða
öfund vegna þeirrar byrðar sem
hann mátti búa við og bera ævina
á enda. Slík karlmennska er að-
dáunarverð og fyrir það mat ég
hann meira en fíesta aðra menn sem
ég hefí þekkt.
Samt var hann að mínu mati
mikill hamingjumaður og þar sann-
ast áþreifanlega hið fomkveðna að
hver er sinnar gæfu smiður. Heilla-
dfsin var kona hans, Borghildur
Jónsdóttir, sem hann gekk að eiga
20. október 1934. Hún bjó honum
fagurt heimili og henni fylgdi birta
og hlýja hvar sem hún fór. Þau
eignuðust 3 mannvænleg böm og
í ellinni bættust bamabömin í hóp-
inn.
Ég kynntist Þóri Baldvinssyni
ekki að marki fyrr en seint á ævi
hans. Við vorum sveitungar og hon-
um þótti það tal allgott að láta
hugann reika aftur til horfínna
stunda heima í sveit og enda þótt
hann væri víðförull og heimsborg-
ari bar hann í bijósti órofatryggð
við æskustöðvamar og upmna sinn.
Hann fylgdist af lifandi áhuga með
öllu sem þar gerðist og horfði til
framfara og betra mannlífs. Hann
bar síns heimalands mót í hug og
hjarta alla ævi.
Þegar ellin sótti fastar að tók
hann því með sama æðruleysi og
öðm sem örlögin færðu honum.
Hann gat því gert orð Klettafjalla-
skáldsins að sínum undir ævikvöld-
ið:
Og hugarrór stigið í hvíluna þá
að hinstu, sem við ég ei skil:
svo viss, að í heiminum vari þó enn
hver von mín með Ijós sitt og yl,
það lifí sem best var í sálu mín sjálfs-
að sólskinið verður þó til.
Aðalgeir Kristjánsson
Kveðja frá Grund
Á nokkuð langri lffsleið hef ég
átt því láni að fagna að kynnast
mörgum, körlum og konum, sem á
einn eða annan hátt hjálpuðu og
studdu f erfíðu starfí. Einn þessara
manna var Þórir Baldvinsson arki-
tekt, en hann var um langt árabil
í sljóm Gmndar.
Minningamar um þennan góða
vin og samstarfsmann em margar,
en fyrst og fremst em þær um
hugsjónamann, sem vann af alúð,
dugnaði og framsýni að málum
skjólstæðinga okkar, aldraða fólk-
inu, oft heilsutæpu og vinafáu.
Þama var á ferðinni einn þeirra
fágætu manna, sem hugsa einnig
um smælingjana, sem svo oft vilja
gleymast.
Hann teiknaði mörg hús fyrir
þetta fólk, fyrir Gmnd og Ás, allt
án endurgjalds og verður því seint
gleymt. En Þórir gerði annað og
meira, til hans var gott að leita, fá
ráð og leiðbeiningar í starfi, holl
ráð og hvatningu, sem oft kom á
réttum tíma.
Síðustu árin var hann rúmfastur.
Við söknuðum hans á stjómarfund-
unum en til hans var leitað ótal
sinnum og við ræddum málin eins
og áður.
Nú er hann allur. Ég var erlend-
is er hann fór f hinstu ferðina.
Vegir em skildir að sinni og eftir
emm við sem minnumst hans með
virðingu og þakklæti. Við þökkum
góðum Guði fyrir að hafa átt Þóri
Baldvinsson að vini. Minning hans
geymist í verkum hans hjá þakklátu
fólki sem naut starfa hans.
Við hjónin fæmm frú Borghildi,
eiginkonu hans og bömum þeirra,
tengdabömum og öðmm ástvinum
innilegar samúðarkveðjur. Orðin
segja lítið en ég held samt að þið
skiljið mig.
Guð blessi minningu hans.
Gísli Sigurbjömsson
Þórir Baldvinsson arkitekt og
fyirum forstöðumaður Teiknistofu
landbúnðains er kvaddur í dag.
Lokið er langri ævi og mikilli hetju-
sögu.
Þórir Grani, en svo hét hann fullu
nafni, fæddist 20. nóvember 1901
á Granastöðum í Kaldakinn. For-
eldrar hans vom hjónin Kristín
Jónasdóttir frá Sflalæk í Aðaldal
og Baldvin Baldvinsson frá
Naustavík.
Þau hjón fluttust árið 1905 að
Hálsi í Kaldakinn og síðan árið
1910 að Ófeigsstöðum í sömu sveit
þar sem ættmennin enn búa. Bald-
vin á Ófeigsstöðum, sem lengi var
oddviti Ljósvetninga, var sonur
Baldvins Sigurðssonar er bjó bæði
á Vargsnesi og Naustavík í Nátt-
faravíkum en síðan á Granastöðum,
Kristjánssonar Jónssonar á Illuga-
stöðum f Fnjóskadal. Kona Baldvins
Sigurðssonar, amma Þóris, var
Guðrún Oddsdóttir komin sunnan
úr Ámessýslu.
Kristín móðir Þóris var dóttir
Jónasar Guðmundssonar bónda á
Sflalæk í Aðaldal og Guðrúnar Jóns-
dóttur frá Stómtungu í Bárðardal.
Þórir ólst upp á góðu menningar-
heimili þar sem búið var vel að sínu
og þó að úr litlu væri að spila á
okkar mælikvarða nú skorti ekkert
miðað við kröfur þess tíma. Meira
var þó um hitt að þar var fylgst
vel með, ekki aðeins í málefíium
sveitarinnar þar sem húsbóndinn
var í foiystu heldur og með málefn-
um héraðs og þjóðar, í þeim var
fólkið einnig þátttakandi og góðir
Iiðsmenn, og þangað bámst nýir
straumar utan úr hinum stóra
heimi.
Baráttan 'fyrir félagslegum um-
bótum, aukinni fræðslu, bættum
atvinnuháttum og efnahag átti all-
an hug fólksins.
Bjartsýni, félagshyggja og trú á
framfarir einkenndi fólkið á morgni
aldarinnar.
Með þetta að veganesti lagði
Þórir ungur út f hinn stóra heim.
Hann fór í Gagnfræðaskólann á
Akureyri og brautskráðist þaðan
vorið 1922. Um haustið settist hann
í flórða bekk Menntaskólans í
Reykjavík. Veikindi töfðu hann það
mikið frá námi veturinn 1922—23
að hann sá að það mundi seinka
honum heilan vetur ef áfram skyldi
halda. Hann var ákveðinn í að verða
arkitekt og var bent á að því námi
gæti hann lokið í Bandarfkjunum
án þess að fara lengra í mennta-
skóla, og að góður háskóli væri á
því sviði í San Francisco. Þar mundi
hann einnig geta unnið fyrir sér
með náminu.
Hann breytir því ráði sínu og
ákveður að komast vestur með ein-
hveiju móti. Þá er kominn til
Reykjavíkur Högni Indriðason frá
Fjalli í Aðaldal, frændi Þóris, og
er einnig ráðinn í að komast til San
Francisco þar sem Þrándur bróðir
hans stundaði byggingastarfsemi.
Þeir félagar fengu flutning með
togara til Englands og far frá Liv-
erpool með stóru innflytjendaskipi
til Toronto í Kanada. Er þeir hugð-
ust kaupa sér farmiða til vestur-
strandarinnar hittu þeir hjálpsaman
Norðmann er bauðst til að kaupa
fyrir þá farmiðana, en þar var ös
mikil, en þeir vantreystu sér í mál-
inu og fengu honum farareyrinn.
Hann fór til að kaupa miðana en
kom ekki aftur og þeir stóðu uppi
peningalausir.
Nú var ekki um annað að ræða
en fá sér vinnu og unnu þeir fyrst
saman á sveitabæ, en Högni gat
fyrr haldið áfram fyrir peninga sem
hann fékk frá Winnipeg og skildu
þeir þar. Þórir vann sig vestur eftir
fyllqum Kanada og síðan til Banda-
ríkjanna. Síðasta áfanga ferðarinn-
ar fór hann með skipi frá Seattle
til San Francisco og var þá komið
fram í júlí en frá Reykjavík var
haldið 15. mars.
Þórir stundaði nú byggingavinnu
hjá Þrándi og vann með þeim
bræðrum og fyrir þá að teikniverk-
efnum með náminu árin sín f San
Francisco. Síðar varð hann meðeig-
andi að fyrirtækinu.
Námið hóf hann haustið 1923,
var í tækniskókla 1923—25 og í
arkitektadeild Kalifomíuháskólans
í San Francisco 1924—1926.
Árið 1926 veiktist Þórir alvarlega
af lömunarveiki og var um skeið
vart hugað líf. Hann var mánuðum
saman í sjúkrahúsi og frá störfum
til ársins 1928. Hann gat því ekki
lokið prófí við skólann en fór að
vinna á teiknistofu sem m.a. annað-
ist verkefíii fyrir þá félaga.
í kreppunni sem skall á í Banda-
ríkjunum 1929 misstu þeir félagar
allt sitt og Þórir ákvað að halda
heim eins og alltaf hafði staðið til.
Til Reykjavíkur kom hann 15.
mars 1930, réttum sjö árum eftir
að þeir Högni héldu frá landi með
togaranum.
Lokið var mikilli ævintýraför,
áföll og óheppileg atvik settu óneit-
anlega strik í reikninginn, en með
dugnaði, óbilandi þrautseigju og
skapfestu yfírvann Þórir alla erfíð-
leika. Hann aflaði sér þeirrar
menntunar er hann dreymdi um
eingöngu fyrir eigin rammleik.
Fötlun sína er hann hlaut af löm-
unarveikinni lét hann aldrei á sig
fá og sinnti umfangsmiklum störf-
um, sem oft fylgdu mikil og erfíð
ferðalög, til jafíis við þá sem full-
friskir voru.
Þórir gerðist nú starfsmaður
Teiknistofu landbúnaðarins sem
stofnuð var með heimild í iögum
um Byggingar- og landnámssjóð
við hinn nýstofnaða Búnaðarbanka.
Forstöðumaður hennar varð hann
1937 og gegndi þvf starfí til ársins
1969 að hann lét af störfum sakir
aldurs.
Þau þijátíu og níu ár sem Þórir
Baldvinsson starfaði fyrir land-
búnað og bændur þessa lands urðu
meiri framfarir í sveitunum en
hægt er að lýsa með fáum orðum.
Ræktunarbylting gekk yfír, stór-
virkar vélar umbyltu landinu,
búvélar leystu handverkfæri af
hólmi og framfarir urðu stórstígar
á öðrum sviðum.
En það, sem breytti svipmóti
sveitanna hvað mest og það sem
mikilvægast var fyrir fólkið í sveit-
t
Maðurinn minn, faðir okkar og afi,
JÓHANN J. E. KÚLD,
er andaðist 7. október verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju
fimmtudaginn 16. október kl. 15.00.
Þeim sem vilja minnast hans er bent á minningarkort Akrakirkju
á Mýrum sem fást í bókabúöinni Borg, Lækjargötu 2.
Geirþrúður J. Ásgeirsdóttir Kúld,
Eiríkur Kúld,
Helgl Kúld
og barnabörn.
t
Móöir okkar, tengdamóöir, amma og langamma,
sumarlIn gestsdóttir,
frá Raufarhöfn,
Hrafnlstu, Hafnarflrðl, .
verður jarðsett á Raufarhöfn laugardaginn 18. október ki. 14.00.
Minningarathöfn fer fram í Fossvogskapellu fimmtudaginn 16.
október kl. 15.00.
Rósbjörg Þorfinnsdóttlr,
Bergljót Þorfinnsdóttir,
Björn Ólafur Þorflnnsson, Fjóla Helgadóttlr,
Eggert Þorflnnsson, Krlstfn Ólafsdóttir,
Gunnar Gunnarsson, Bára Gfsladóttlr,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Maöurinn minn,
BIRGIR HALLDÓRSSON,
Þórshöfn,
Langanesi,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju föstudaginn 17. okt. kl.
16.30.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guöbjörg Guðmannsdóttir.
t
Innilegt þakklæti fyrir auðsýnda samúö við fráfall og jaröarför
KÖRLU INGIBJARGAR HELGADÓTTIR
frá Ásbergi, Skagaströnd.
Ólöf Konráösdóttir Samúelssen
og fjölskylda,
Þórshöfn, Færeyjum.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hlýhug vegna andláts og
jarðarfarar,
ELfSABETAR SÖLVADÓTTUR.
Börn, tengdabörn, barnabörn
og barnabarnabörn.