Morgunblaðið - 15.10.1986, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÓBER 1986
43
unum — aðbúð þess og vinnuað-
stöðu úti og inni, var að flestar eða
nær allar jarðir þessa lands voru
endurhýstar bæði að íbúðar- og
útihúsum. Fólk og fénaður flutti í
Qölmörgum tilfellum beint úr torf-
húsum í steinsteypt hús og bygg-
ingar. Teikningar að þessum nýju
húsum komu í nær öllum tilfellum
frá teiknistofu landbúnaðarins.
Drættimir frá teikniborði Þóris og
samstarfsmanna hans breyttu því
svipmóti sveitanna og gáfu þeim
nýtt andlit. Hagsýni Þóris og góð
þekking á högum og getu fólksins
kom sér nú vel og átti stærri þátt
í hinni ævintýralegu byltingu en
menn munu almennt hafa gert sér
grein fyrir. Þó að byggingamar frá
krepputímanum þyki nú ekki stórar
eða hátimbraðar verður að minnast
þess við hvaða aðstæður þær risu
og hve stórt skref var stigið og
mikið gert af takmörkuðum efnum.
En Þórir teiknaði margt annað
en byggingar í sveitum og varð
þekktur arkitekt fyrir fjölmargar
byggingar er risu eftir teikningum
hans bæði í Reykjavík og víða um
landið. Nefna má Alþýðuhúsið við
Hverfísgötu, Mjólkursamsöluna við
Laugaveg og Kaupfélagshúsin á
Húsavík og Selfossi. Þá teiknaði
hann mörg félagsheimili í sveitum,
nokkur fjölbýlishús í Reykjavík og
fjölmörg einbýlishús.
Árið 1934 kvæntist Þórir Borg-
hildi Jónsdóttur, Jónatanssonar
alþingismanns og bónda á Ásgauts-
stöðum við Stokkseyri og Kristjönu
Benediktsdóttur frá Vöglum í
Fnjóskadal.
Böm þeirra em: Hrafn starfs-
maður Atlantshafsbandalagsins,
Bera menntaskólakennari í
Reykjavík og Svala listmálari í
Washington.
Ekki er hægt að minnast svo
ævistarfs Þóris að Borghildar og
heimilis þeirra sé ekki getið. Borg-
hildur er einstæð mannkostakona,
vel gerð og glæsileg í allri fram-
komu, en umfram allt á hún þá
hlýju, góðvild og hjálpsemi sem
gerir það að hennar hljóta þeir sem
þekkja að minnast þegar þeir heyra
góðrar konu getið. Heimili þeirra
var fagurt og gert af smekkvísi
beggja. Þangað var alltaf gott og
einstaklega skemmtilegt að koma
og njóta gestrisni, hlýju og glað-
værðar húsbænda og bama.
Þess minnast margir sveitunga
Þóris að norðan og þó sérstaklega
systkinaböm hans og þeirra fólk,
sem þar áttu jafnan ömggt athvarf.
Störfum Þóris hefur verið lýst
að nokkm en manninum aðeins að
litlu leyti.
Hann var ákaflega vel gerður
maður og fjölhæfur. Fyrst kemur í
hugann glettni hans og gaman-
semi, henni hélt hann til hins
síðasta. Hún var fáguð og aldrei
til að særa aðra.
Hann talaði fagurt mál og var
viðræðusnillingur. Hann var ijöl-
fróður, las mikið og fylgdist jafnan
mjög vel með öllum málum samtíð-
arinnar innanlands og utan og
ræddi þau gjaman. Það sem hann
skrifaði um fjölmörg þjóðmál var
markvisst og sett fram á skýran
og skeleggan hátt á einstaklega
góðu máli. Hann var alla tíð einlæg-
ur félagshyggjumaður og æ víð-
sýnni með ámnum, eins og
einkennir marga ágæta gáfumenn.
Þórir Baldvinsson var í raun
bæði skáld og rithöfundur. Það sýna
fjölmargar smásögur hans og kvæði
er birtust í ýmsum tímaritum jafnan
undir pennanafninu Kolbeinn frá
Strönd.
Allt var það að sjálfsögðu gert í
hjáverkum og er því leyfílegt að
spyija hvað hefði orðið ef hann
hefði lagt ritstörf fyrir sig.
Eftir að Þórir hætti sínum föstu
störfum átti hann gott og fagurt
ævikvöld. Þrátt fyrir þverrandi
líkamskrafta síðari árin hélt hann
áfram að fylgjast með til hins
síðasta.
Öll mál komu honum við, en
málefni sveitarinnar hans og hér-
aðsins vom honum sífellt ofarlega
í huga og kannski því meir sem á
leið.
Hann vann m.a. vemlegt starf
og var harður baráttumaður í vam-
arbaráttunni fyrir Mývatni og Laxá
og vann að vemdun þess svæðis.
Allt fram til hins síðasta hélt hann
uppi vömum fyrir landbúnaðinn og
sveitimar. Hann unni þeim og bar
djúpa virðingu fyrir bændastéttinni.
Hann vildi stöðugt heyra fréttir úr
sveitinni sinni og ræða um hvað
henni mætti verða til gagns. Um
það hafði hann ætíð margar hug-
myndir.
Það var jafnan aflgjafí og andleg
hressing að koma til Þóris og Borg-
hildar og ógleymanlegt að sitja við
skör þessa gagnmenntaða heims-
borgara sem varðveitti hjartalag
sveitamannsins og drauma og vonir
aldamótakynslóðanna.
Við Sigurveig sendum Borghildi
og fólki þeirra kveðjur innilegs
þakklætis og samúðar.
Jónas Jónsson
í dag, miðvikudag, er til moldar
borinn frá Dómkirkjunni í
Reykjavík Þórir Baldvinsson, arki-
tekt og fyrrverandi forstöðumaður
Teiknistofu landbúnaðarins. Við
Þórir vomm frændur og vinir, því
hann og Guðrún, móðuramma mín,
vora systkinaböm. Þórir var orðinn
85 ára þegar hann lést og búinn
að lifa flesta jafnaldra sína, þótt
heilsulítill væri lengst af, og enda
þótt hann hefði verið rúmfastur í
ein þijú ár kom mér fráfall hans
að sumu leyti á óvart. Utaf fyrir
sig hefði hann allt eins getað orðið
100 ára, sem nú minnir enn á þá
lexíu að maður á að vera duglegri
að rækta frændsemi og vináttu,
ekki síst þegar í hlut eiga menn
eins og Þórir, sem var allra manna
gáfaðastur og skemmtilegastur.
Þórir var með hávöxnustu mönn-
um sinnar kynslóðar, þótt fáir
núlifandi muni eftir honum öðravísi
en hálfbognum, því rúmlega tvítug-
ur að aldri fékk hann lömunarveiki
vestur í Bandaríkjunum og var lam-
aður neðan mittis æ sfðan. Hins
vegar sagðist Þórir einu sinni hafa
verið að ganga með lágvöxnum
manni eftir Kirlqustræti — þetta
hefur verið kringum 1920 — og
mættu þeir þá Guðmundi Hannes-
sjmi prófessor sem kom fyrir homið
á Alþingishúsinu. Þegar hann sá
þá Þóri bað hann þegar í stað um
leyfí til að mæla hann þama á
staðnum, en Guðmundur var að
safna „statistík" um líkamshæð Is-
lendinga. Litla manninn mældi
Guðmundur ekki.
Þórir Baldvinsson fæddist á
Granastöðum í Köldukinn 20. nóv-
ember 1901, sonur Baldvins
Baldvinssonar og Kristínar Jóns-
dóttur. Eftir gagnfræðapróf frá
Akureyri hélt hann til Vesturheims
að læra húsagerðarlist og lauk prófí
í arkitektúr frá háskóla í San Franc-
isco, en árið 1930 tók hann til
starfa á Teiknistofu landbúnaðarins
í Reykjavík þar sem hann starfaði
í tæpa fjóra áratugi, til ársins 1969
er hann lét af störftim fyrir aldurs
sakir. Hann var forstöðumaður
teiknistofunnar frá 1937. Þórir
teiknaði mörg hús í bæjum og sveit-
um um land allt, m.a. Alþýðuhús
Reykjavíkur við Hverfísgötu, gamla
Mjólkurstöðvarhúsið við Laugaveg,
sem nú á að verða þjóðskjalasafn,
og eldra verzlunarhús Kaupfélags
Áraesinga á Selfossi. Hann skrifaði
smásögur og ljóð í blöð og tímarit
undir dulnefninu Kolbeinn frá
Strönd; skrifaði einnig um bygg-
ingamál og var um tíma ritstjóri
tímaritsins Dvöl.
Mér þótti Þórir afar merkilegur
maður og óvenjulegur. Hann sigr-
aðist á fötlun sinni með glæsibrag
— margir hafa að sönnu sigrazt á
ennþá meiri fötlun — og lifði góða
og ríka ævi, og eftir að hann eltist
tók hann að rækta andann lfkt og
líkamsræktarmenn rækta skrokk-
inn: Þórir las átta tíma á dag, og
reyndi að muna og melta allt sem
hann las, bókmenntir, ljóð og
vísindi, og kannski margt fleira.
Hann las verk nýrra Nóbelshöfunda
jafiióðum, mest í enskum þýðingum
að sjálfsögðu, og var áskrifandi að
margvíslegum tímaritum. Hann
hélt óskertum andlegum kröftum
til hinzta dags. Þórir var fulltrúi
dálítils hóps manna, sem nú er að
hverfa, þeirra, sem ungir fóra til
Bandaríkjanna milli stríða og komu
aftur heim. Þessir menn eiga sam-
eiginlega mikla trú á lífíð og
„möguleikana", vísindin, framfar-
imar og framtíðina. Þeir trúa því,
að hver sé sinnar gæfu smiður,
fylgjast vel með og láta sér detta
margt í hug. Þetta era raunar bestu
eiginleikar Bandaríkjamanna, sem
þessir menn hafa tileinkað sér, en
mig granar að þessir eiginleikar séu
einnig að hverfa vestra.
Þótt hver sé sinnar gæfu smiður
getur enginn farið að dæmi Munch-
hausens baróns og hafið sjálfan sig
upp á hárinu hjálparlaust — Munch-
hausen braut náttúralögmálin, en
Þórir fékk stuðning hinnar beztu
eiginkonu, Borghildar Jónsdóttur.
Án Borghildar hefði Þórir verið sem
strá í vindi, þrátt fyrir viljaþrek sitt
og skaphörku. En með Borghildi
var hann sterkur, heimili þeirra hlý-
legt menningarheimili og húsfreyj-
an fágætur meistarakokkur. Þau
eignuðust þijú böm, Hrafn sem
starfar í Braxelles, kvæntur Guð-
rúnu Bjamadóttur, Bera, kennara,
sem gift er Nirði P. Njarðvík, og
Svölu, iryndlistarmann í Washing-
ton, sem gift er Melhem Salman
hjá Alþjóða gjaldeyrissjóðnum.
Engum er ætlað eilíft líf, a.m.k.
ekki héma megin grafar, þannig
að tæplega gerir héraðsbrest þótt
hálfníræður maður falli frá. En
samt er harmur kveðinn að ástvin-
um Þóris, slíkur vinur og slíkt
fjölskylduhöfuð sem hann var. Við
Helga sendum innilegar samúðar-
kveðjur á Fomhaga 25.
Sigurður Steinþórsson
Tölvusýningin í
Radíóbúðinni
Skipholti 19

&

L5
Opin kl. 9 - 18
Enginn
aðgangseyrir
Kynnum í dag
Microsoft Excel
forritið fyrir þá, sem
vinna við tilboðsgerð,
skila vönduðum skýrslum,
gera fjárhagsáætlanir,
o.s.frv.