Morgunblaðið - 23.10.1986, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1986 15
Alþingismenn og aðrir þeir gestir sem boðið var að kynna sér starf-
semi Háskólans á laugardag. Nokkrir háskólakennarar kynntu
starsemi Háskólans og á myndinni má sjá Hörð Filippusson, form-
ann kennslumálanefndar, í ræðustól.
Alþingísmönnum kynnt
starfsemi Háskólans
sama hátt hefur tekist að gera þetta
að hálfgerðu skammaryrði í munni
þéttbýlisfólks. Hver er ástæðan?
Hún er augljós, þeir sem ráðið
hafa því fjármagni, sem átt hefur
að fara til þes að styrkja atvinnulíf
á landsbyggðinni, hafa of oft fallið
í þá freistni að úthluta því handa-
hófskennt og án þess að metið
væri hvort fjárveitingin skilaði því
sem til var ætlast. Þetta hafa skatt-
greiðendur séð og því hefur þessi
stefna fengið á sig óorð.
Á þessari framsóknarbyggða-
stefnu verður að verða breyting,
við verðum að snúa af braut
skömmtunarstefnunnar og byggja
upp atvinnustefnu sem miðar að
því að vel rekið fyrirtæki geti skilað
eigendum sínum réttmætum hagn-
aði og starfsfólkinu mannsæmandi
launum. Framsóknarstefnan hefur
gert Austurland að láglaunasviði,
við það megum við ekki una.
En hvað á að gera? Tvennt þarf
að hafa í huga í því efni. Austur-
land byggir í dag á sjávarútvegi
og fiskvinnslu sem meginstoð og
landbúnaður var blómlegur hér og
öll skilyrði til landbúnaðar eru góð.
Það liggur líka fyrir að stærsti hluti
fyrirtækja í sjávarútvegi í fjórð-
ungnum á í alvarlegum rekstrarörð-
ugleikum og að bændur hér
austanlands sem annars staðar eru
bundnir á kvótaklafa SÍS og Fram-
sóknar og geta enga björg sér veitt.
Vanda fiskvinnslu og útgerðar
verður að leysa með því að sá gjald-
eyrir sem þessar greinar afla komist
milliliðalaust í hendur þeirra og að
verðlagning gjaldeyrisins miðist við
þarfir útflutningsfyrirtækisins, en
okki þess sem síðan á eftir að eyða
honum.
Bændur verða að leysa sinn
vanda með því m.a. að losa sig af
einokunarklafa kaupfélaganna.
Jafnframt verður að laga framboð
landbúnaðarafurða meir að mark-
aðnum heldur en gert er í dag,
milliliðakostnaður er óheyrilegur,
og er sá skattur, sem bændur þurfa
að greiða fyrir að vera hjáleigu-
bændur Framsóknar. Þessum
kostnaði verða bændur að ná niður
ætli þeir sér að verða efnalega sjálf-
stæðir á nýjan leik. Nú hillir undir
að kísilmálmverksmiðja rísi við
Reyðarfjörð. Þar koma til með að
rætast draumar okkar margra
Austfirðinga um að auka svo um
munar fjölbreytni í atvinnulífi fjórð-
ungsins. Það er jafnframt ánægju-
legt að hugsa til þess að þetta
verkefni varð til hér heima á sam-
eiginlegum fundi atvinnumála-
nefndar Eskifjarðar og Reyðar-
íjarðar fyrri hluta árs 1979. Á þeim
ámdi varð til ályktun sem tengdi
saman byggingu Fljótsdalsvirkjun-
ar og stóriðju við Reyðarfjörð.
Bygging kísilmálmverksmiðjunn-
ar á eftir að hafa í for með sér
stærri breytingar á atvinnulífí íjórð-
ungsins heldur en áður hafa orðið.
Gera má ráð fyrir að þjónustu-
starfsemi á Mið-Áusturlandi verði
öll miklu öruggari og síðan mun
stóraukin fólksQölgun við Reyðar-
fjörð gera það að verkum að hér á
Áusturlandi fáum við þjónustu-
kjarna sem á að geta verið styrkur
fyrir allan íjórðunginn. En til að
svo megi verða þarf að gera m.a.
stórátak í samgöngumálum fjórð-
ungsins, þar ber hæst tengingu
Vopnafjarðar og Héraðs sem verður
að vera forgangsverkefni í vega-
gerð á Austurlandi.
Þá verður að búa þannig um
hnútana að bygging kísilmálm-
verksmifjunnar verki ekki sem
segull á það fólk sem býr fjarst
Mið-Austurlandi og stuðli þar með
að byggðaröskun. Stórbættar sam-
göngur gætu verið veigamikill
þáttur í því m.a. til að gera þjón-
ustufyrirtæki samkeppnisfær hvar
sem þau eru staðsett í fjórðungnum.
Lokaorð
Hér á undan hefí ég gert grein
fyrir hugmyndum mínum í nokkrum
veigamiklum hagsmunamáium
Austurlands. Ég hefí ásamt 9 öðr-
um gegnum sjálfstæðismönnum
gefið kost á mér í framboð í próf-
kjöri Sjálfstæðisflokksins á Áust-
urlandi. Ég tel að störf mín í
sveitarstjóm og við kjaramál verka-
fólks og sjómanna geri það að
verkum að ég geti gert gagn í fram-
boði fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Það
eruð svo þið sjálfstæðismenn á
Austurlandi sem ráðið því hvemig
listinn verður skipaður, ég veit að
austfírskir sjálfstæðismenn taka
undir með mér þegar ég ber fram
þá ósk að niðurstaða pófkjörsins
skili Sjálfstæðisflokknum sterkustu
vígstöðvum sem kostur er á í kom-
andi kosningum. Ég minni á að
styrkur sjálfstæðisstefnunnar
byggist á breiðum stuðningi allra
þjóðfélagshópa við flokkinn. Vemm
minnug kjörorðanna „stétt með
stétt".
Höfundur er formaður Verka-
mannafélagsins Árvaks á Eski-
firði, forseti bæjarstjómar og
þátttakandi í prófkjöri Sjálfstæð-
isflokksins í Austurlandskjör-
dæmi.
ALÞINGISMÖNNUM var boðið
sérstaldega að kynna sér starf-
semi Háskóla íslands á laugar-
dag, og hófst hún með kaffi-
drykkju í Félagsstofnun stúdenta
við Hringbraut. Þar flutti há-
skólarektor, Sigmundur Guð-
bjamason, stutta tölu um
starfsemina, og nokkrir kennar-
ar við Háskólann fjölluðu lítil-
lega um starfsemi sinna deilda.
Síðan gafst viðstöddum tækifæri
til að skoða hinar ýmsu bygging-
ar Háskólans og þá starfsemi
sem þar fer fram.
Að aflokinni hinni stuttu kynn-
ingu á háskólastrfseminni í Félags-
stofnun stúdenta var viðstöddum
boðið að halda í hús lækna- og tann-
læknadeildar og kynna sér starf-
semi þeirra og sjá þann aðstöðumun
sem verður með tilkomu hússins.
Að því loknu var hópnum skipt í
þrennt og boðið að skoða Orðabók
Háskólans og margvíslega aðra
starfsemi í Ámagarði, Raunvísinda-
stofnun og húsakynnum verkfræði
og raunvísindadeildar.
Aðför að Ríkisútvarpmu
eftirMarkús
Á. Einarsson
Við gildistöku nýrra útvarpslaga
um síðustu áramót var einkaréttur
Ríkisútvarpsins á útvarpsrekstri af-
numinn, og hafa tvær útvarpsstöðvar
þegar tekið til starfa á höfuðborgar-
svæðinu, hljóðvarpsstöðin Bylgjan og
sjónvarpsstöðin Stöð 2. Vil ég óska
þeim báðum góðs gengis og efa ekki
að þær muni sóma sér vel við hlið
Ríkisútvarpsins. Skal tekið fram að
þeim orðum sem hér fara á eftir er
ekki beint gegn þeim.
Lítt rökstuddar
hugmyndir
Um það leyti sem Bylgjan hóf
útsendingar fóru að birtast í blöðum
allsérkennileg og þröngsýn sjónarmið
úr þeim herbúðum, sem aldrei geta
litið nokkra þá starfsemi réttu auga
sem landsmenn standa sameiginlega
að. Þar mátti sjá tillögur um sölu
rásar 2, afnotagjöldum var lýst sem
skattpíningu og þeirri fírru haldið
fram að Ríkisútvarpið hefði tögl og
hagldir í samkeppni við einkastöðvar.
Loks birtist í frumvarpi til flárlaga
tillagna um að svipta Ríkisútvarpið
mikilvægum telqustofni sem það á
lögum samkvæmt rétt á.
Vitaskuld mátti reikna með að í
kjölfar nýrra útvarpslaga myndu þær
öfgaraddir heyrast, sem hefðu það
að meginmarkmiði að gera hlut
Ríkisútvarpsins sem minnstan og
vildu færa einkaaðilum á silfurfati
þá þekkingu og uppbyggingu sem
þar var að fínna. Það kom mér hins
vegar verulega á óvart, að formaður
Sjálfstæðisflokksins skyldi á Alþingi
taka undir þennan söng, sem gengur
þvert á tæplega 10 mánaða gömul
útvarpslög sem flokkur hans stóð að.
Föstudaginn 17. október bætist svo
leiðarahöfundur Morgunblaðsins í
kórinn.
Ég hef hug á að reyna að sýna
hér á eftir á hve veikum grunni fram-
angreindar hugmyndir eru byggðar.
Salaárás2
Rás 2 tók til starfa í desember
1983. Hún náði í upphafí aðeins til
SV-homsins, en breiddist ört út með
uppbyggingu dreifikerfís sem á nú-
virði hefur kostað Ríkisútvarpið
ásamt öðmm stofnkostnaði rúmar
80 milljónir króna. Er fyöldi uppsettra
senda nú 38 talsins og rásin nær til
um 95% landsmanna. Þetta skyldu
menn hafa hugfast, er vikið er að
hugmyndum um sölu rásarinnar.
Hvað á að selja? Á að selja þá
fermetra í hinu nýja útvarpshúsi sem
rásin hefur til umráða? Væri ekki
dálítið kyndugt ef nafni minn og
hans fólk hefðu einkastöð nánast í
faginu?
Á ef til vill að afhenda einkaaðilum
rándýrt dreifikerfíð í kaupbæti eða á
„hagstæðu verði"? Ekki er ólíklegt
að tillögumenn hafi þetta í huga, en
þeir vita þá greinilega ekki að það
er einfaldlega ekki hægt að selja
það. Dagskrá rásar 2 er flutt á ör-
bylgju sjónvarps til helstu senda úti
á landi. Dreifíkerfi rásarinnar er því
í raun hluti af sameiginlegu dreifi-
kerfí sjónvarps, rásar 1 og rásar 2,
og þar með er út í bláinn að ræða
um sölu á því. Rás 2 nær eins og
fyrr sagði til nær allra landsmanna.
Þeir sem nú nefna sölu hennar segja
hana óþarfa, þar eð Bylgjan sé tekin
til starfa. Það verður að segjast eins
og er, að það lýsir litlu víðsýni að
telja sjálfsagt að aukið framboð út-
varpsefnis á höfuðboigarsvæðinu eigi
með þessum hætti að leiða til skerð-
ingar á sömu þjónustu annars staðar
á landinu.
Takið einnig eftir því að þeir sem
nú vilja selja rás 2 eru þeir sömu og
hæst töluðu um nauðsyn samkeppni
á þessu sviði. Nú er því skilyrði full-
nægt og bregður þá svo viðað þeir
vilja losna við keppinautinn og sitja
einir að kökunni.
Loks skal lögð á það megináhersla
að í nýju útvarpslögunum er sú
skylda lögð á Ríkisútvarpið að senda
út til alls landsins og næstu miða
tvær hljóðvarpsdagskrár. Rás 2 verð-
ur því ekki seld nema með lagabreyt-
ingu.
Framtíð rásar 2
Ég tel að með tilkomu rásar 2
hafí opnast möguleikar á að veita
landsmönnum aukna þjónustu.
Skyldur Ríkisútvarpsins hvað varðar
Qölbreytni dagskráreftiis eru orðnar
svo miklar, að rás 1 annar því ekki
ein að uppfylla þær. Rás 2 hefur
Markús Á. Einarsson
„Það gefur augaleið að
eigi Ríkisútvarpið að
vera fært um að veita
þáþjónustu sem til er
ætlast verða stjórnvöld
að tryggja stofnuninni
þá tekjustofna sem
henni eru ætlaðir lögum
samkvæmt. Ýmis um-
mæli og viðbrögð að
undanfömu vekja efa-
semdir um að þeim sé
þetta fyllilega ljóst.“
smám saman tekið við flutningi léttr-
ar tónlistar af rás 1. En fjölbreytni
dagskrár þar á eftir að aukast, og
er sú þróun reyndar þegar hafin.
Bamaefni, íþróttaþættir og beinar
íþróttalýsingar eru þar á dagskrá,
góð hljómgæði gefa tilefni til flutn-
ings sígildrar tónlistar og fyrir kemur
að sjónvarpið sendir tónleika í beinni
útsendingu í samsendingu við rás 2
sem sendir hljóðið þá út í stereo.
Dagskrárstefna rásar 2 er að
breytast með breyttum aðstæðum,
þjónusta við hlustendur þar með að
aukast og rásin mun því sóma sér
vel við hlið rásar 1 og einkastöðva.
Hefur Ríkisútvarpið
yfirburði í samkeppni?
Sú skoðun heyrist að ríkisútvarpið
og einkastöðvar búi ekki við jafti-
rétti. Einkastöð þurfí að treysta á
auglýsingatekjur en Ríkisútvarpið
njóti þeirra forréttinda að leggja á
afnotagjöld. Þessu er auðvitað slegið
fram í trausti þess að lesendur hug-
leiði ekki þann reginmun sem er á
skyldum þessara stöðva.
Ríkisútvarpinu er skylt lögum
samkvæmt að senda út til álls lands-
ins og næstu miða tvær hljóðvarps-
dagskrár og minnst eina sjónvarps-
dagskrá árið um kring. Það annast
einnig útvarp til annarra landa. í 15.
grein útvarpslaga er greint frá því,
hvaða þjónustu beri að veita lands-
mönnum. Þar segir m.a.:
„Ríkisútvarpið skal m.a. veita al-
menna fréttaþjónustu og vera
vettvangur fyrir mismunandi
skoðanir á þeim málum sem efst
eru á baugi hverju sinni eða al-
menning varða. Það skal flytja
fyölbreytt skemmtíefni við hæfi
fólks á öllum aldri. Sérstaklega
skal þess gætt að hafa á boðstól-
um fjölbreytt efni við hæfí bama,
jafnt í hljóðvarpi og sjónvarpi.
Ríkisútvarpið skal flytja eftii m.a.
á sviði lista og bókmennta, vísinda
og sögu auk tónlistar. Það skaí
veita almenna fræðslu og gera
sjálfstæða dagskrárþætti er
snerta ísland eða íslendinga sér-
staklega.
Útvarpsefiii skal miða við fjöl-
breytni íslensks þjóðlífs. Veita
skal alla þá þjónustu sem unnt
er með tækni útvarpsins og þjóð-
inni má að gagni koma_“
Einkastöðvar hafa engar skyldur
af því tagi sem hér eru nefndar. Þær
hafa því sem næst ftjálsar hendur.
um dagskrárefni. Þær ráða því einn-
ig sjálfar, hvaða svæði þær velja að
starfa á, og láir þeim enginn að þar
hlýtur þéttbýli að verða fyrir valinu.
Ríkisútvarpinu ber hins vegar að
þjóna landsmönnum öllum og hljóta
þeir því sameiginlega að bera hluta
kosnaðar af því.
Aðför stjórnvalda
Það gefur augaleið að eigi Ríkisút-
varpið að vera fært um að veita þá
þjónustu sem til er ætlast, verða
stjómvöld að tryggja stofnuninni þá
telg'ustofna sem henni eru ætlaðir
lögum samkvæmt. Ýmis ummæli og
viðbrögð að undanfömu velqa efa-
semdir um að þeim sé þetta fyllilega
Ijóst.
Ríkisstjómin hefur §órum sinnum
á þessu ári synjað óskum um hóflega
hækkun afnotagjalda, enda þótt öll
önnur sambærileg þjónusta hafi
hækkað. Hefði slík hækkun þó lítið
hækkað upphæðina — kr. 17 — sem
nú þarf að greiða á dag fyrir alla
þjónustu Ríkisútvarpsins.
Síðan gerist það tæpum 10 mán-
uðum eftir gildistöku nýrra útvarp-
slaga, að ríkisstjómin leggur til í
frumvarpi til tjárlaga að Ríkisútvarp-
ið verði svipt mikilvægum tekjustofhi,
sem er ein af meginforsendum þess
að stofnunin geti sinnt hlutverld sínu
sem skyldi. & þar um að ræða að-
flutningsgjöld og sölugjald af inn-
fluttum sjónvarps- og útvarpstækjum
sem eiga að renna í framkvæmdasjóð
Ríkisútvarpsins, en nú á að beina
rakleiðis í ríkissjóð.
í fyrsta skipti sem reynir á tjáröfl-
un samkvæmt nýjum útvarpslögum
ætlar ríkisstjómin með þessu að
stofna rekstri stofnunarinnar í hættu.
Þetta er ekki unnt að kalla annað
en aðför að Ríkisútvarpinu. Það má
einfaldlega ekki gerast, að Alþingi
og ríkisstjóm leggist á sveif með
öfgaöflum lengst tíl hægri sem vilja
þessa mikilvægu menningarstofnun
feiga.
Reyndar hef ég grun um að maig-
ir stjómarþingmenn hafí ekki haft
minnstu hugmynd um að þessi tillaga
væri í fjárlagaffumvarpinu. Ég set
því traust mitt á eina setningu í at-
hugasemdum með frumvarpinu, sem
hljóðar svo: „Fjármál Ríkisútvarps-
ins, þar með framkvæmdasjóðs,
þarfnast nánari umQöllunar fyrir af-
greiðslu §árlaga.“ Þessa er vissulega
þörf og trúi ég ekki öðm en farið
verði að lögum sem þingmenn hafa
nýlega samþykkt hvað varðar telq'u-
stofna Ríkisútvarpsins.
Ég vek svo að lokum athygli á
því, að engum ætti að vera það ljós-
ara en ríkisstjóminni, eftír það afrek
sem Ríkisútvarpið vann meðan leið-
togafundurinn stóð, hversu mikil-
vægt það er, að þessi ijölmiðill
þjóðarinnar allrar sé vel í stakk búinn
tíl að takast á við sitt mikilvæga
hlutverk.
Höfundur er varaformaður út-
varpsráðs og var formaður útvarps-
laganefndar.