Morgunblaðið - 23.10.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1986
Heimildarrit um Erró
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Nýlega kom á markaðinn bókin
„Erró“ 1974-1986, og eru í henni
ljósmyndir af öllum þeim myndverk-
um, sem listamaðurinn hefur gert
síðustu tólf árin, en þau munu 1041
að tölu. Þetta er heimildarrit um
þróun listar Errós og er beint fram-
hald af öðru slíku er út kom 1976
á vegum forlagsins Pre-art í Mílanó.
Sú bók var 230 síður að stærð og
innihélt svo til allar myndir sem
Erró hafði gert frá fyrstu tíð, sem
ungur drengur á Kirkjubæjar-
klaustri á Síðu.
Enginn formáli er að þeirri bók
né ritmál af neinu tagi nema upp-
talning æviatriða, einkasýninga og
þátttöku í sýningum víða um heim.
Að sjálfsögðu er gríðarlegur JQöldi
mynda í bókinni og yfirleitt margar
myndir á hverri síðu eða allt upp í
30 er best lætur. Aftast í bókinni
eru fimm síður með litmjmdum, sem
eru samtals 48 talsins.
Nýja bókin, sem gefin er út af
Storðarútgáfunni (Iceland Review),
í samvinnu við útgefandann Fem-
and Hazan, París, er í mun stærra
broti og veglegar að henni staðið
að öllu leyti. Aðalsteinn Ingólfsson
ritar stuttan formála upp á sex
dálka á þrem síðum og fer hratt
yfir sögu, svo sem gefur að skilja.
Vafalítið má sitthvað finna að for-
mála Iistsagnfræðingsins og hann
skilur ekki mikið eftir í huga mér
nema þá helst furðulega setningu
í niðurlagi formálans, og er þá stílað
á sýningu Errós í Norræna húsinu
1985: „Samt hefur Erró aldrei látið
hið „maleríska" eða fagurfræðilega
viðhorf afvegaleiða sig.“
Ekki veit ég hvemig Aðalsteinn
skilgreinir þetta í sambandi við
myndveröld Errós, en hér er komið
fram slagorð, sem mestu fúskarar
villta málverksins ættu að geta
hagnýtt sér í framtíðinni. Fagur-
fræðin og hið maleríska sneiðir að
mínu mati ekk( með öllu hjá mynd-
veröld Errós. Ég sé ekki betur en
að hann hagnýti sér hana svo sem
ótal margt annað, jafnvel þótt svo
kunni að vera, að Erró taki hana
iðulega í karphúsið líkt og önnur
fyrirbæri í nútíð og fortíð.
Ég kann hins vegar vel að meta
upphaf formálans, þar sem Aðal-
steinn vísar til söfnunaráráttu
einstaklinga upp til sveita, í af-
dölum og útkjálkum landsins, svo
og tilvísunar hans til Heljarslóðar-
omstu Gröndals. Þetta tel ég, að
komi myndheimi Errós mikið við
og má hér og vísa til æskumynda
hans, þar sem hann safnar saman
aragrúa af myndtáknum, hlutlæg-
um sem skreytikenndum og hleður
á myndflötinn.
Erró hefur þannig frá fyrstu tíð
haft í sér ríka þörf til að nýta mynd-
flötinn út í ystu æsar og búa hér
til ýmsar merkingar, sem einkenn-
ast í senn af tvíræði sem ýkjum og
hið fjarstæðukennda og ímyndaða
var aldrei langt undan. Þessi mynd-
tákn hefur hann svo þróað í margar
áttir líkast krufningu alheimsins og
notar hér föng úr listasögunni sem
og teiknimyndasögum hvers konar.
Hin fagurfræðilega kennd var
vissulega til staðar á sýningu hans
í Norræna húsinu árið 1985 svo og
tveim árum áður, og þannig vilja
sumir meina, að þar hafi hann ekki
verið sjálfum sér samkvæmur og
stílað allstíft á fagurfræðilegar
kenndir skoðendanna, í þessu tilviki
landa sinna. Vafalítið kunna þeir
miklu síður að meta myndir Errós
er hann gefur fagurfræðinni langt
nef og gerir hana marklausa og
innantóma með grófri ádeilu á
tímana, sem við lifum á. Hér er um
miklar þverstæður í myndsköpun
að ræða og þótt sama einlægnin
kunni að liggja að baki, þá færu
slíkar myndir naumast jafn vel yfir
sólgulum, salúngrænum, vínrauð-
um eða safírbláum plusssófum
íslenzka velferðarríkisins.
Alkunna er meðal íslenzkra
myndlistarmanna og listkaup-
manna, að myndir megi helst ekki
rumska við skoðandanum ef þær
eiga að vera söluhæfar. Hið blíða,
fagra og þægilega situr hér í fyrir-
rúmi og erum við hér í engu
frábrugðnir öðrum þjóðum.
Einungis fáir hafa áhuga á því,
að myndir höfði stöðugt til þeirra
sem eitthvað alveg sérstakt og óút-
skýranlegt, sem viðkomandi hefur
hvorki séð né upplifað áður, en
hefur þó kenndir til. Flestir leita
að staðfestingu sjónreynslu sinnar
og þá helst í sem þokkafyllstum
búningi.
Menntakerfí okkar hefur ekki
ennþá komist á það stig að kenna
fólki að lesa með sjóninni, uppgötva
og uplifa umhverfíð á nýjan hátt
dag hvem — hið stórbrotna í hvers-
dagsleikanum. Menn hafa ekki
einungis náð á stig yfírþyrmandi
tækni, heldur hafa þeir vélvætt
hugsunina í stað þess að veita
auknu blóði til heilans. Hér kemur
einmitt listin til sögunnar og stór-
aukin þörf mannsins fyrir lifandi
andlega næringu, andlegt eldsneyti
sem mótvægi stöðlunar og stöðnun-
ar.
Hér skiptir meginmáli að virkja
heilabúið, en sú staðreynd að fólk
fær í síauknum mæli hlutina fyrir-
hafnarlaust upp í hendumar hlýtur
að gera það að verkum, að stöðugt
færri heilasellur vakni til lífsins og
haldi svo fram hlýtur tæknin að
taka völdin af hugsuninni og vél-
mennið að verða æðra því af holdi
og blóði — þar með líður hin upp-
runalega náttúra og lífskeðja undir
lok og hvað við tekur veit enginn
með fullvissu — menn verða að
nota hér getspekina.
En eitt hefur tæknin sýnt okkur
fram á og það er hve tíminn er
afstætt hugtak, fjarlægðir í tíma
og rúmi verða stöðugt minni og
þannig verður eiginlega alltaf
styttra frá því er hinir grísku spek-
ingar lögðu grundvöllinn að
menningu nútímans.
Þannig er það freistandi fyrir
listamann eins og Erró að stokka
öllu tímaskeiðinu upp og gera það
að leikhúsi fáránleikans og Qar-
stæðnanna og gera hér áhorfand-
ann að ábyrgum þátttakanda. —
En hér erum við að tala um heimild-
arritið um verk Errós, en ekki að
kryfja list hans, en rétt er þó að
þreifa hér aðeins á slagæð hennar.
Myndir Errós eru samklippur í orðs-
ins fyllstu merkingu — hann klippir
niður myndir úr tímaritum, póst-
kortum, listaverkabókum og hefur
trúlega þegar sankað að sér nægi-
legu myndefni til að vinna úr fram
yfír aldamót — en vegna þess hve
veröldin breytist hratt er ekki að
búast við öðru, en að margt úreld-
ist og nýtt komi í staðinn. Trúlega
tekur hann svo myndir af samklipp-
unum og yfírfærir þamæst á dúkinn
með hjálp stækkara og getur þá
fengið fram hvaða stærð sem hann
óskar. Síðustu áratugi hefur hann
einungis notað þessa aðferð frétta-
ritarans en ekki málað eigin
hugmyndir — er hann því mynd-
skáld samsetninga listaverka
annarra, en ekki upprunalegra hug-
mynda. Hann markar sér ákveðin
myndefni (þemu) og vinnur mynda-
raðir úr þeim með aðstoð aðfeng-
inna fanga úr listasögunni og
myndveröld nútímans, — tækniald-
ar.
Erró virðist ekki sjást fyrir, en
hann stormar frá einni mynd til
annarrar — einum myndflokki til
annars — og jafnvel löngu eftir að
myndir hans eru gerðar geta þær
orðið að fjarstæðu, líkt og er hann
leiðir mannvininn og uppfræðarann
Maó frá einu sviði til annars um
heim allan. Mao, sem svo á jafnvel
að hafa verið afkastamesti morðingi
sögunnar, ef trúa má síðustu heim-
ildum.
Þetta eru oft snjallar samsetn-
ingar, þótt mér þyki minnst til
þeirra koma, sem einna helst rata
upp á íslenska veggi.
Erró tekur pólitísk vandamál
nútímans til meðferðar og hrærir
upp í þeim og hann vísar á hömlu-
laust ástalífíð með aldagömlum
austurlenzkum kynlífsmyndum.
Draumadísir og hórur útlendinga-
herdeildarinnar frönsku verða að
maddonnum í málverkum hans.
Merkilegt að listamaðurinn skuli
taka til meðferðar austurlenzkt
kjmlíf, en miklu minna hið vestræna
nema þá með þátttöku gljákvenna
(pin-up girls) eða í skrípalegum leik
annkannanleikans...
Einhvetjir kunna að sakna út-
skýringa í bókinni um Erró, en því
er til að svara, að hér er um að
ræða heimildarrit, en ekki lista-
verkabók í venjulegum skilningi.
Heimildarrit um allar myndir Errós
'sl. 12 ár og viðbót við fyrri bók
með öllum myndum listamannsins
fram að tímamörkum þessarar bók-
ar. En svona vildi Erró vísast hafa
það — hann tekur hér ómakið af
listsagnfræðingum, sem í framtíð-
inni þurfa ekki að velkjast í því,
hvenær hver mynd hefur verið gerð
— hér er allt hreint og klárt og
fátt að spá í annað en margræða
lífsheimspekina.
Afköst Errós eru með ólíkindum,
en hin sérstaka aðferð við gerð
myndanna skýra þau að vissu marki
og svo hefur hann vafalaust aðstoð-
armenn við gerð þeirra sumra, sem
ekki er tiltökumál, því að það hafa
flestir þekktir málarar og þ. á m.
nýbylgjumálaramir. Síðufjöldi bók-
arinnar er svipaður og í hinni fyrri,
en litmyndir fleiri og stærri.
Bókin er betur hönnuð, vandaðri
og mjmdafjöldinn ekki eins jrfír-
þyrmandi, þótt mörgum muni þykja
nóg um.
Þess sem annaðist uppsetningu
og hönnun er ekki getið, en eins og
í fyrri bókinni er æviferill Errós
tíundaður, sýningar, skrif um lista-
manninn og vísað til bóka um hann.
Hér tók ég eftir einni villu er grein
eftir mig hér í blaðinu frá 1. muí
1982 er misrituð ;,Huri Madame
de Stael" í stað „I húsi Madame
de Stael" — vona ég að það sé eina
ritvillan.
Að sjálfsögðu er þessi bók hin
eigulegasta fyrir alla þá, sem vilja
kynnast og krýfja list Guðmundar
Guðmundssonar — Errós.
Formrænar
æfingar
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í vestri gangi Kjarvalsstaða sýn-
ir um þessar mundir Guðrún
Kristjánsdóttir 43 myndverk.
Þetta er fyrsta einkasýning Guð-
rúnar en áður hefur hún tekið þátt
í samsýningu FÍM 1983, Kvenna-
sýningunni „Hér og nú“ á síðasta
ári og „Reykjavík í myndlist" fyrr
á þessu ári.
Guðrún stundaði nám í Mjmd-
listaskóla Reykjavíkur og listaskóla
f Aix-en-Provence í Suður-Frakk-
landi um nokkurra ára skeið.
Guðrún er ein þriggja dætra Krist-
jáns Friðrikssonar, sem kenndur var
við Últíma, og sem allar hafa lagt
fyrir sig einhveija tegund myndlist-
ar. Sjálfur var Kristján ekki einung-
is afkastamikill framkvæmdamaður
og áhrifamaður f fslensku þjóðlífi
heldur varði hann flestum frístund-
um sínum fyrir framan málaratrön-
umar og hélt amk. eina sýningu í
Bogasal Þjóðminjasafnsins í nóv-
ember árið 1967.
Það er ákaflega þokkafullur blær
jrfír sýningu Guðrúnar, en mjmdir
hennar eru samklippur og samsetn-
ingar í ýmissi mynd. Hún límir
ýmiss konar efni á masonit-plötur
og pappa, sem hún annaðhvort
Ný lögmannsstofa
Við höfum opnað lögmannsstofu í
Skeifunni 11A, 108 Reykjavík, 3. h.
t. v.f símar 688640 og 687488.
Ásdís J. Rafnar, hdl.,
Ingibjörg Þ. Rafnar, hdl.