Morgunblaðið - 23.10.1986, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1986
Viðræður Koivistos og Carlssons:
Hafa áhyggjur af örygg-
ismálum á N-Atlantshafi
Helsinki, frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
MAUNO Koivisto, forseti Finnlands, og Ingvar Carlsson, forsætisráð-
herra Svía, eru sammála um að stórveldin og bandamenn þeirra
ættu að semja um eftirlit með umferð herflotanna á Norður-Atlants-
hafi. Leiðtogarnir tveir ræddu norræn öryggismál í byijun þessarar
viku er Koivisto var i heimsókn í Sviþjóð. Þeim fannst að næsta skref
í evrópskum öryggismálum væri að koma upp eftirlitskerfi á norræn-
um höfum: á Eystrasalti en sérstaklega á Norður-Atlantshafi, milli
Noregs og íslands.
Á öryggismálaráðstefnu Evrópu
í Stokkhólmi náðist eins og kunn-
ugt er samkomulag um eftirlit með
heræfingum á landi. Koivisto og
Carlsson vildu ekki segja nákvæm-
lega hvemig slíku eftirliti til sjós
ætti að vera háttað. Væntanlega
munu fulltrúar Finnlands og
Svíþjóðar reka þetta erindi á fram-
haldsfundi ráðstefnunnar um
öryggi og samvinnu í Evrópu, sem
hefst á næstunni í Vínarborg. í
ræðu um öiyggismál í Norður-
Evrópu, sem Koivisto flutti 15.
október síðastliðinn hreyfði hann
fyrst hugmjmdinni um eftiriit á
höfunum.
Johan Jargen Holst, vamarmála-
ráðherra Noregs, hefur einnig lýst
áhyggjum sínum vegna hemaðar-
umsvifa sérstaklega á sjónum milli
Noregs og íslands. Hann hélt ræðu
um þetta á föstudaginn.
Athygli forráðamanna Norð-
manna, Svía og Finna beinist að
hemaðarlegum umsvifum stórveld-
anna á hafinu vegna minnkandi
spennu á meginlandi Evrópu. Nið-
urstaðan á Stokkhólmsfundinum
setur skorður við heræfingum ann-
ars staðar en á hafinu. Öli Norður-
lönd em strandríki þannig að þessi
mál snerta þau öll.
Stefnuræða Koivistos í öryggis-
málum táknar kannski helst að
forsetann langi að- hefja á nýjan
leik umræður um öryggi allra Norð-
urlanda. Hann kemur ekki með
sérgreindar tillögur, heldur dregur
hann athyglina að nýjum sjónarmið-
um f finnskri öryggispólitík.
Hlutleysisstefna Finnlands og
Svíþjóðar byggist á því að það ríki
hemaðarlegt jafnvægi á Norður-
löndum. Til þess að tryggja jafn-
vægið hafa Finnar og Svíar viljað
stofna kjamorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum. Koivisto vill einnig
halda áfram þeirri umræðu.
Athugasemdir Finnlandsforseta
um spennuna á hafinu vekja vænt-
anlega umræður annars staðar á
Norðurlöndunum. Koivisto hefur
ekki viljað leggja mikla áherslu á
ókunna kafbáta í sænskri lögsögu.
í ræðu sinni nefndi Koivisto þetta
atríði aðeins lauslega. í Stokkhólmi
lét hann f ljós þá skoðun, að þeir
kafbátar, sem laumast í skeijagarði
Svíþjóðar, væm varla allir frá Sov-
étríkjunum.
íslandsvinurinn Furgler
hættir í ríkisstjórn Sviss
Zurich, frá Önnu Bjamudóttur, fréttaritara
Kurt Furgler, viðskiptaráð-
herra Sviss, tilkynnti öllum á
óvart i gær, að hann ætlaði að
hætta ráðherrastörfum um
næstu áramót. Hann hefur setið
i rikisstjórn i 15 ár og er einn
þekktasti og virtasti stjómmála-
maður Svisslendinga. “Góðir
leiðtogar vita hvenær yngri
menn eiga að taka við,“ sagði
hann i yfirlýsingu, sem hann las
fyrir fréttamenn i þinghúsinu i
Bern.
Furgler, sem er 62ja ára, hefur
setið lengur f svissnesku rfkisstjóm-
inni en allir samráðherrar hans.
Hann hefur gegnt forsetaembætti
þrisvar, en ráðherramir sjö skiptast
á um að gegna því f eitt ár f senn.
Þingið kýs ráðherrana á fjögurra
ára fresti og reyndin er sú, að þeir
em endurkjömir eins lengi og þeir
gefa kost á sér. Þjóðin hefur lengi
velt því fyrir sér hvenær Furgler
ætlaði að hætta en hvorki kristileg-
ir demókratar né stjómmálaand-
stæðingar hans áttu von á, að hann
mjmdi taka þessa ákvörðun nú.
Alfons Egli, innanríkisráðherra,
sem er einnig kristilegur demó-
krati, tilkjmnti fyrr f haust, að hann
ætlaði að láta af ráðherrastörfum
um áramótin. Þingið mun kjósa
ráðherra í þeirra stað 10. desember
nk.
Foringjar stærstu stjómmála-
flokkanna sögðu, að það jrrði missir
að Furgler f ríkisstjóminni en form-
aður öfgafullra þjóðemissinna var
hinn eini, sem gladdist jrfir fréttun-
um. Furgler er framsýnn maður,
vel að sér og áhrifamikill. Hann var
þingmaður Í17 ár áður en hann tók
við embætti dómsmálaráðherra árið
1971. Hann varð viðskiptaráðherra
fyrir tæpum fjórum árum. Endur-
skoðun stjómarskrárinnar, jafnrétt-
islög og sjálfstæði kantónunnar
Júra eru meðal mála sem hann lét
til sfn taka.
Furgler hefur komið tvisvar til
Islands og er mikill Islandsvinur.
Hann er handboltaáhugamaður og
fylgdist náið með velgengni Islend-
inga í heimsmeistarakeppninni f
hanbolta í Sviss f fyrra. Hann stofn-
aði handboltafélagið St. Otmar í
Morgunblaðsins
St. Gallen þegar hann var 18 ára
og spilaði með þvf, þjálfaði það og
stjómaði þangað til hann varð ráð-
herra árið 1972. Víkingur leikur
gegn St. Otmar f St. Gallen í Evr-
ópukeppni meistaraliða i næsta
mánuði.
Poul Schluter í Moskvu:
Fækkun eldflauga ekki tengd
geimvömunum til langframa
Moskvu, AP.
POUL SchlQter, forsætisráðherra Danmerkur, sagðist f gær vera
þeirrar skoðunar, að sovézkir ráðamenn myndu ekki til langframa
halda fast við það skilyrði, að fækkun kjarnorkuvopna i Evrópu
yrði undir þvi komin, að geimvopnadeilan leystist.
Schliiter sagði þetta á fundi með
fréttamönnum í Moskvu eftir
tveggja daga viðræður þar við
sovézka ráðamenn. Taldi hann, að
þessi tvö atriði yrðu bundin hvort
öðru um einhvem tíma, en bætti
síðan við: „Ég tel ekki, að svo verði
til langframa." Schluter sagði enn-
fremur, að þetta væri sfn persónu-
lega skoðun, sem hann hefði komizt
að eftir tveggja klukkstunda við-
ræður við Mikhail S. Gorbachev
Sovétleiðtoga á þriðjudag.
Danski forsætisráðherrann sagð-
ist búast við því, að Sovétmenn
tækju upp þráðinn frá þvf á leið-
togafundinum í Reykjavík, er þeir
ættu næst viðræður við háttsetta
bandaríska ráðamenn. Kvaðst hann
hafa lagt á það áherzlu við Gorbac-
hev, að miícilvægt væri, að samið
jrrði um að draga úr hefðbundnum
vopnum og skammdrægum kjam-
orkuvopnum í Evrópu, ef risaveldin
kæmu sér saman um að flytja með-
aldrægar lgamorku flaugar frá
Evrópu og byija á þvf að eyðileggja
langdrægar kjamorkuflaugar sínar.
„Þegar risaveldin hafa loksins
samþykkt að fækka kjamorkuvopn-
um af öllum tegundum og síðan að
útrýma þeim alveg, þá blasir við
okkur fullkomlega nýtt viðhorf í
öryggismálum," sagði Schliiter.
„Það mun snerta Evrópumenn sér
í lagi. Við höfum í meira en 40 ár
vanizt svokallaðri kjamorku-
vopnahlíf. Hún hefur verið alls
ráðandi í herfræði beggja aðila. Við
höfum haft þetta ógnarvopn sem
vöm gegn því, að stríð skelli á.“
Ef langdrægar og meðaldrægar
kjamorkuflaugar yrðu lagðar niður,
þá myndu skammdræg kjamorku-
vopn og hefðbundin vopn fá nýja
þýðingu. „Við ættum þá að leggja
til, að skammdrægum kjamorku-
vopnum og hefðbundnum vopnum
jrrði einnig fækkað," sagði Schliiter.
Ekkert svar við mann-
réttindamálum
Schliiter kvaðst hafa rætt fimm
mannréttindamál við sovézka ráða-
menn, þar sem sovézkir þegnar
hafa ekki fengið heimild til þess
að fara til Danmerkur og setjast
þar að með íjölskyldum sfnum.
„Við höfum ekki fengið endanlegt
svar enn,“ sagði hann, en bætti
Poul Schlliter
við: „Við skulum sjá, hvað gerizt.
Ég er ekki farinn héðan enn. Lausn
þessara mála myndi hafa geysilega
jákvæð áhrif á almenningsálitið í
landi mínu.“
Sovézkur skákfréttamaður,
Vladimir Pimonov hélt í gær uppi
friðsamlegum mótmælaaðgerðum á
Gorkistræti í Moskvu, þar sem hann
hélt á borða, er á stóð: „Hættið að
ræna mig baminu rnínu." Pimonov
hefur verið til þessa verið neitað
um lejrfi til að fara til Danmerkur
og setjast þar að hjá eiginkonu
sinni, Lisu Petersen og lítilli dóttur
þeirra hjóna.
Sovétríkin:
Hermönnum fagn-
að við heimkomu
Moskvu, AP.
SOVÉSKA sjónvarpið sýndi á
þriðjudag frá fagnaðarlátum við
heimkomu sovéskra hermanna
frá Afganistan.
Hermönnunum var fagnað sem
hetjum þegar skriðdrekar þeirra
fóru yfir brú við landamæri Sov-
étríkjanna og Afganistan.
í kvöldfréttum, sem talið er að
séu vinsælasta sjónvarpsefnið
eystra, var sýnt þegar tugir skrið-
dreka komu til Sovétríkjanna.
Hermennimir stukku niður af þeim
og hlupu í fang ættingja sinna.
Efnt var til sérstakrar hátfðar til
að bjóða hermennina velkomna
heim.
Þessir hermenn voru meðal
þeirra átta þúsund, sem nú hafa
verið kvaddir heim frá Afganistan.
Stormasömu Heimsfríðarráðsþingi lokið:
„Þetta er KGB-ráðstefna“
„MÉR var hrint aftur á bak niður úr ræðustólnum og þar sem ég
lá á gólfinu var sparkað tvisvar sinnum í mig, í magann og
bijóstið. Þegar ég komst á fætur fékk ég krepptan hnefa í and-
litið. Síðan var ég borinn út.“
í Morgunblaðinu í fyrradag var
sagt frá því, að þingi Heimsfriðar-
ráðsins í Kaupmannahöfn hefði
lokið með slagsmálum en lýsingin
hér á undan er Iftið sýnishom af
því, sem fram fór fyrsta daginn.
Sá, sem fékk þessa óblíðu með-
ferð, heitir George Miller, félagi
í samtökum útlægra Sovétmanna
í London, og birtist frásögn hans
m.a. f danska blaðinu B.T..
George Miller fékk ekki að sitja
þingið en ásamt tveimur félaga
sinna mætti hann þar samt og
deildu þeir út blómum til allra
heiðursgestanna við háborðið. Að
því búnu breiddu þeir úr miklum
borðum með áletruninni „Þetta
er KGB-ráðstefna“ og Miller steig
óboðinn í ræðustólinn. Þar gáfust
honum 20 sekúndur og hann not-
aði tímann til að ftreka, að
Heimsfriðarráðið væri uppfínning
sovésku öryggislögreglunnar og
sagði einnig frá örlögum tveggja
vina í sovéskum nauðungarvinnu-
búðum. Annar þeirra, Marc
Morozov, hefði verið drepinn í
búðunum 3. september sl. en hinn,
Valeri Senderov, væri mikið sjúk-
ur. Það verður enginn friður fyrr
en Sovétmenn fara frá Afgasnist-
an sagði Miller í þann mund, sem
honum var hrint úr ræðustólnum.
Þegar heimsfriðarfólkið áttaði
sig á þvf, sem fram fór í ræðu-
stólnum, hrópaði það „Burt með
CIA“ og sá sfðan um að kasta
Miller og félögum hans út. Næst
gerðist það, að Englendingur
nokkur, einn fulltrúanna, greip
hljóðnemann og mótmælti því, að
Daninn Hermod Lannung væri
forseti ráðstefnunnar. Benti hann
á, að Lannung hefði verið félagi
í Dansk-þýska vináttufélaginu á
dögum síðari heimsstjujaldar,
þegar nasistar hersátu Danmörk,
og óskaði þess, að Troels Toftkjær
frá félaginu „Nei við kjamorku-
vopn“ tæki að sér forsetastörfín.
Þingheimur pípti hins vegar á
Englendinginn og hyllti Lannung
með lófataki.
Þing Heimsfriðarráðsins draga
að sér útlaga víðs vegar að en
þeim er að jafnaði neitað um þing-
setu. Að þessu sinni komust þó
inn fulltruar frá tékknesku sam-
tökunum „Mannréttindasáttmál-
inn 77“ en það genðu þeir í skjóli
danska félagsins „Nei við kjam-
orkuvopn". Tveimur úkrafnskum
fríðarsinnum, sem höfðu tilkjmnt
þátttöku reglum samkvæmt og
verið látnir greiða þinggjaldið,
1100 dkr., var hins vegar meinuð
þingseta þegar til kom.