Morgunblaðið - 05.11.1986, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBER 1986
Í9
um málefni, sem endurspeglar hinar
gömlu þjóðfélagsaðstæður sveita-
samfélagsins — þar sem lítið er
skeytt um lýðræðislegan meirihluta
eða minnihluta heldur hafa mál
innri tilhneigingu til að skipast eft-
ir mynstri úreltrar kjördæmaskip-
unar, sem þjóðfélagsþróunin hefur
óhikað dæmt úr leik. Enda er það
engin furða að sterk fyrirstaða sé
á Alþingi gegn hreinu þjóðarat-
kvæði um bjórinn eða um önnur
mál, því að slíkt beint lýðræði myndi
ekki bara veikja fulltrúalýðræðið
heldur einnig varpa hulunni af hinu
úrelda skipulagi, vera bein ögrun
við valdastöðu dreifbýlisins og
kemst því ekki í gegn.
I ljósi þessarar greiningar og
þeirra áforma að breyta kjördæma-
skipun Alþingis í átt til meira
samræmis við hinar breyttu þjóð-
félagsaðstæður leyfði ég mér að spá
því í títtnefndu viðtali, að bjórbann-
inu verði aflétt innan tíðar. Auk
þess sem rétt er að benda á það í
leiðinni, að yfírgnæfandi meirihluti
yngri kjósenda hefur í skoðana-
könnunum lýst sig fýlgjandi slíku
afnámi á meðan eldri kjósendur
hafa sýnt sterka tilhneigingu til
andstöðu við slíka hugmynd — and-
staðan við bjórinn er því með öðrum
orðum að deyja út í bókstaflegum
skilningi, hvort sem mönnum líkar
það betur eða verr.
Annars verð ég að viðurkenna,
að mér hrýs hugur við hve léttilega
Arni afgreiðir vilja kjósenda og
hæfni þeirra til að eiga hlutdeild í
ákvörðunartöku um málefni, er
snerta þá sjálfa. Ég hélt satt að
segja, að hugmyndir á borð við
þær, er Arni heldur fram í grein
sinni, að lýðræðislegur meirihluti
verður að færa beint inn í banka,
t.d. Landsbankann og stjómendur
þess banka eiga að ákveða lánin.
Heyrt hefi ég, að þeir sem fram
að þessu hafa ijallað um lán úr
þessum sjóði séu ekki ánægðir með
gang mála í dag og vilji heldur láta
ijalla um þessi lánamál á sama
hátt og lán til annarra atvinnuvega.
Hugsanlega þarf að endurskoða og
samræma allt lánakerfi til allra at-
vinnuvega landsins.
í VI. og síðasta kafla laganna
eru almenn ákvæði og enn eru ráð-
herra veitt völd til að ákveða allt.
Ég vil takmarka þessi völd ráð-
herra. Þeir eru misjafnlega hæfír
til að ákveða eitt eða annað sem
að ferðamálum lýtur. Það hefir
margsinnis sýnt sig, að þessir ann-
ars ágætu menn vita ekki nógu
mikið um þau mál, sem þeim er
ætlað að fjalla og ákveða um, og
þeir eru ekki nógu glúrnir að leita
leiðsagnar og ráða hjá réttum aðil-
um. Með þessu er ég ekki að stíga
Ný hljómplata
Guðjóns Matt-
híassonar
Kveðja til átthaganna
ÚT ER komin harmonikkuhljóm-
platan „Kveðja til átthaganna“.
Guðjón Matthíasson harmon-
ikkuleikari gefur plötuna út og
með honum leikur á harmonikku
i fjórum laganna Þorleifur
Finnsson. Hljómplatan hefur að
geyma 14 lög og eru öll þeirra
að undanskildu einu eftir Guðjón
sjálfan jafnt sem útsetningar.
Guðjón sagði í samtali við Morg-
unblaðið að platan væri sú tólfta
sem hann léki inn á. „Ég byrjaði
að læra á harmonikku 30 ára gam-
all og sótti þá einkatíma í tvo vetur.
Fyrri veturinn var ég hjá Gretti
Björnssyni og þann síðari hjá Karli
Jónatanssyni. Eftir það ágerðist
löngun mín til að skrifa eigin lög
svo að ég varð þá að fara út í tón-
fræðinám einnig. Ég sótti einka-
tíma í tónfræði hjá besta vini mínum
Guðna S. Guðnasyni, sem er frábær
tónlistarmaður, bæði harmonikku-
og píanóleikari og á ég honum mik-
ið að þakka.“
Guðjón sagði að upptaka plöt-
unnar hefði verið gerð fyrir tveimur
skuli virtur að vettugi hvenær sem
valdhöfum þóknast, ættu alls ekki
upp á pallborðið í opinberri umræðu
hjá lýðræðislega þenkjandi Islend-
ingum. En að sjálfsögðu hefur Ami
fullan rétt á að halda fram slíkum
hugmyndum, en ég vona hins veg-
ar, að hann túlki minnihlutasjónar-
mið og að flestir telji frekar þörf á
að stuðla að aukinni hlutdeild kjós-
enda í ákvörðunartöku, er snerta
heill þeirra sjálfra, frekar en að
leitast við að draga úr þeim eins
og Ami er óbeint að gera í grein
sinni.
Árni segir ennfremur, að það sé
broslegt að halda því fram, að að-
gangur að veikara áfengi sé
hættulegri verkamönnum en öðmm
stéttum. Það má vel vera rétt at-
hugað hjá Áma, en ég vil hins vegar
benda honum á, að þetta er ekki
persónuleg uppfinning mín, heldur
er þetta einfaldlega ein af megin-
röksemdum andstæðinga bjórs á
þingi í gegnum tíðina. A þeim vett-
vangi hefur því óspart verið haldið
fram, að bjórbannið vemdaði sér-
staklega lífsheill verkafólks og að
afnám bannsins myndi leiða til nán-
ast daglegrar ölvunar þeirrar
stéttar í bæði starfi og leik. Ef
Ámi efast um réttmæti slíks mál-
flutnings verður hann því miður að
deila á aðra en mig, en áður vil ég
í fullri einlægni benda honum á að
kynna sér betur málflutning bjór-
andstæðinga á þingi í gegnum árin.
Varðandi málflutning talsmanna
bjórs á þingi hefur það margoft
komið fram, að litið er á bjórinn
eins og hverja aðra vöm, sem bæði
ríki og einstaklingar geti haft vem-
legan hagnað af. Þessi hugmynd
um hagnaðarvon af bjórsölu, þarf
á einn né neinn eða að vanmeta
ferðamálaráðherra alla sem einn.
Þessir menn em margir ágætir, en
þeim er ætlað að ráðsmennskast
um marga og ólíka málaflokka og
þeir geta engan veginn gert öllum
þáttum jöfn skil. Þessu er nákvæm-
lega eins farið um undirmenn
þeirra, sem eiga að vera ráðgjafar
og upplýsingaaðilar. Þeir vita held-
ur ekki allt sem þeir þurfa að vita
til að taka mikilvægar ákvarðanir.
Með allt þetta í huga hlýtur það
að vera mikilvægt, að Ferðamálaráð
sé allt öðmvísi myndað og á það
sé hlustað með öðmm hætti. Ég
geri mér ekki fullkomlega grein
fyrir því á þessu stigi hvernig best
bæri að haga málum, en samt að
gerbreyting frá núverandi háttum
er bráð nauðsyn ef við ætlum að
gera ferðaþjónustu að framtíðarat-
vinnuvegi til heilla fyrir land og lýð.
Höfundur hefir unnið að ferða-
máiurn ímeir en 40 ár.
ámm síðan en vegna þess hversu
dýrt væri að gefa út plötu nú, hefði
útkoma plötunnar þurft að bíða.
Það hefði svo verið fyrir tilstuðlan
kunningja síns að platan væri nú
orðin að vemleika þar sem hann
stæði á bak við sig fjárhagslega.
Guðjón sagðist vera fæddur og
uppalinn undir Snæfellsjökli þar
sem hann væri hæstur, í Törfabúð
í Einarslóni í Breiðavíkurhreppi, og
hefði hann tileinkað nafn plötunni
þeim átthögum sínum og tveggja
laga hennar, „Ég sendi þér kveðju“
og '„Kveðja tií átthaganna".
Auk þeirra Guðjóns og Þorleifs
leika á plötunni: Jón Möller, píanó,
Pétur Urbancic, kontrabassi, Vil-
hjálmur Guðjónsson, banjó, og Þórir
Magnússon, trommur.
ekki að þýða, að vissir þingmenn
séu á máía hjá einstökum bjórfyrir-
tækjum eins og Ámi heldur fram,
heldur em margir þeirra einfaldlega
að halda fram gmndvallarhug-
myndafræði borgaralegra viðhorfa,
sem er sú, að markaðurinn eigi að
ráða hvaða vömr eigi heima á
markaðinum, en ekki hið pólitíska
löggjafarvald.
Að lokum ræðir Árni þá fullyrð-
ingu er fram kemur í viðtalinu, að
stöðugur áróður gegn áfengi á Is-
landi hafí dregið úr áfengisneyslu
Islendinga. Ég minnist þess nú ekki
að hafa viðhaft slík orð í viðtalinu
sjálfu, þó að þessi fullyrðing geti
hugsanlega geymt eitthvert sann-
leikskom. En um það er hins vegar
erfítt að dæma eins og Árni bendir
réttilega á. Ennfremur er ekki staf-
krókur um slíkar bollaleggingar í
grein minni um þjóðfélagslegan
bakgmnn bjórlaganna, sem nú er
að birtast á prenti hjá virtu fagtíma-
riti „Law and Society Review" hér
vestra. Hins vegar ræði ég þar þá
staðhæfíngu Árna, sem andstæð-
ingar bjórs hafa einatt haldið fram
bæði á þingi og annars staðar, að
bjórbannið stuðlaði að minni áfeng-
isneyslu íslendinga en annarra
þjóða. Þessi skoðun bjórandstæð-
inga má vel vera rétt. og gæti
vissulega breyst í vemleika aukinn-
ar heildameyslu áfengis í stað
breytts neyslumynsturs við afnám
bjórbannsins, þó ávallt sé erfitt að
fullyrða með óyggjandi vissu um
óorðna hluti.
í viðtalinu við Morgunblaðið
leyfði ég mér samt sem áður að
setja spurningarmerki við það lög-
mál, sem andstæðingar áfengis
hafa ætíð haldið fram, að heildar-
neysla áfengis aukist ávallt í réttu
hlutfalli við aukinn aðgengileika að
áfengi. Reynslan á Islandi sýnir,
að heildameysla á áfengi jókst jafnt
og þétt eftir afnám áfengisbannsins
1935 fram á síðasta áratug, þrátt
fyrir bæði bjórbann og tiltölulega
stöðugt takmarkaðan aðgang að
áfengi. Á síðustu ámm hefur hins
vegar dregið úr aukningu á heildar-
neyslu áfengis og jafnvel dregið úr
sjálfri neyslunni eins og nýjustu
tölur gefa óyggjandi vísbendingu
um, þrátt fyrir að á sama tíma
hafi aðgangur að áfengi aukist
gífurlega, fyrst með líflegri úthlut-
un léttvínsveitingaleyfa til veitinga-
húsa í lok síðasta áratugar, og loks
með hinum svokölluðu „bjórkrám"
nú á allra síðustu ámm. Samkvæmt
lögmáli áfengisandstæðinga hefði
heildarneyslan því átt að taka kipp
í samræmi við áðurnefnda þróun,
en sú hefur ekki orðið raunin eins
og ég benti á í Morgunblaðsvið-
talinu. Ég setti þetta ekki fram til
þess að koma upp einhveiju nýju
„lögmáli“ um aðgengileika að
áfengi og heildameyslu, heldur
fyrst og fremst til að benda á, að
samspilið milli þessara tveggja
þátta er miklu flóknara en áfengis-
andstæðingar vilja oft vera láta og
að líta ber á miklu fleiri hliðar á
þessu vandasama viðfangsefni en
að líta eingöngu á aðgang að áfengi
og heildarneyslu þess.
Höfundur er í doktorsnámi í
þjóðfélagsfræðum við Miss-
ouri-háskóla í Bandaríkjun-
um, jaf nf ramt því að stunda
kennslu við sama skóla.
Lykillinn að Stöð 2 er einnig lykillinn að
frábærum kjörum því kaupirðu myndlykil þá færðu
5% AUKAAFSLÁTT
af öllum sjónvarpstækjum.
Tvær stöðvar kalla á tvö sjónvarpstæki.
Við erum sveigjanlegir í samningum.
<ö>
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8, SÍMI 27500 — HAFNARSTRÆTI 3 SÍMI 20455
ORKIN/SlA