Morgunblaðið - 05.11.1986, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBER 1986
Afmæliskveðja:
Erlendur Sigmundsson fv.
prófastur og biskupsritari
Hugurinn leitar langvegu, fjörtíu
ár um öxl og þó tæpum hálfum
tugi betur. Sögusviðið er Seyðis-
fjarðarkirkja. Sögumenn eru börnin
í bænum. Söguhetjan er ungur
prestur, nývígður til starfa. Hann
heitir Erlendur Sigmundsson og
hefur tekið við Dvergasteinspresta-
kalli haustið 1942. I munni okkar
barnanna heitir hann raunar „séra
Erlendur" og annað ekki. Við þekkj-
um einungis tvo menn, er svo
nefnast. Annar er „séra Bjami".
Hann talar í útvarpið á sunnudags-
morgnum. Hinn er séra Erlendur,
; ungi presturinn okkar.
Enn er hitastillta bað-
blöndunartækið frá
Danfoss nýjung fyrir
mörgum. Hinirsemtil
þekkjanjótagæða
þeirraogundrast
lága verðið.
= HÉÐINN =
SEUAVEGI 2, REYKJAVÍK
Niður
með hita-
kostnaðinn
OFNHITASTILLAR
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SIMI: 24260
LAGER-SÉRRANTANIR-faJÓNUSTA
„Sunnudagaskóli" er nýtt orð í
Seyðisfjarðarveröldinni. En merk-
ing þess rennur fljótt og vel upp
fýrir öllum. Það er gaman í sunnu-
dagaskóla hjá séra Erlendi. Svo
einfalt er nú það mál. Þar fá menn
myndir og syngja texta, sem allir
skilja, við lög, sem allir læra. Auk
þess er hann skemmtilegur sjálfur,
séra Erlendur. Reyndar er hann
mjög alvörugefinn á svipinn. En
grunnt er á gáskanum. Þetta skynja
bömin, og því líður þeim vel í ná-
vist þessa glæsilega manns.
Séra Erlendur á sér konu, Mar-
grét Tómasdóttir heitir hún. Um
hana leikur ljómi, sem ekki er auð-
velt að lýsa. Hún er svo sviphrein
hún frú Margrét og festuleg og um
leið leiftrandi af kátínu.
Þessi hjón em ólík hinu fyrirfólk-
inu í bænum. Að því öldungis
ólöstuðu. Eitthvað nýtt er að gjör-
ast, þar sem séra Erlendur og frú
Margrét em að verki. Enda þykir
öllum vænt um þau. Fullorðna fólk-
ið talar vel um prestshjónin. Enginn
leggur þeim illt til. Afi minn er
venjulega var um sig, þegar kirkju-
mál ber á góma. En hann talar með
hlýju til vinfengis við nýja prestinn,
segir, að séra Erlendur sé jafnaðar-
maður, eins og afi sjálfur.
Ekki er séra Erlendur fyrr kom-
inn í bæinn en honum skýtur upp
í bamaskólanum. Þar kennir hann
allar götur síðan. Skólinn hefst
daglega með morgunbænum, sem
presturinn annast. Barnaskarinn
allur kemur saman í anddyri skól-
ans. Faðir minn leikur á orgelið,
sálmur er sunginn. — Síðan fer
séra Erlendur með ritningarorð og
bæn. Þessu fer fram hvem virkan
dag, alla vetur. Endurminningin um
þetta helgihald er eins og hlý hönd.
Hún verður þeim mun styrkari,
höndin sú, sem lengra á ævina líður.
Séra Erlendur er afbragðs kenn-
ari. Við finnum það, bömin, að
hann trúir biblíusögunum. Hann
hefur nefnilega gaman af sögum
og er sjálfur að þýða bók, sem heit-
ir „Drengurinn frá Galíleu", — og
les hana fyrir okkur í skólanum. —
Síðar læmm við hjá honum ensku
og íslenzku. Hann hefur dæmalaust
yndi af ljóðum. Seint er hann sáttur
við það, hvernig við flytjum „Aust-
urstræti" Tómasar, þótt við leggj-
um okkur fram. Honum finnst við
vera dálítið tilfínningasljó. Það er
að vonum. Við höfum aldrei gengið
um Austurstræti og heldur aldrei
lifað gullöld menntaskólaára nema
í heitum draumi og hillingu. — Hitt
er ljóst, að heimur Tómasar skálds
er séra Erlendi innan seilingar, enda
er presturinn hafsjór af fróðleik
yfirleitt og hefur menningu íslands
á hraðbergi og útsýn um veröld
hvetja. — Kynnin við þennan fág-
aða og fjölvísa mann verða ungling-
um hvatning til dáða.
En, — eins og fyrr greinir: Sögu-
sviðið er Seyðisijarðarkirkja. Þar
fara fram almennar safnaðarguðs-
þjónustur helga daga árið um kring.
Þar þjónar séra Erlendur fyrir alt-
ari og í stóli. Þar er hans eiginlega
verksvið; það fá allir séð.
Auðvitað höfum við engan sam-
anburð, börnin. En síðar á lífsleið-
inni öðlumst við hann. Þá verður
það ljóst, sem okkur áður renndi
grun í: Séra Erlendur er fágætur
prestur. Helgihaldið, þessi dýrlegi
himnaríkisleikur á jörðu niðri, á hug
hans allan og hendur og limaburð
með. Skrúði kirkjunnar er ekki
margbrotinn í þennan tíma. En séra
Erlendur ber skrúðann og flytur
messuna af þokka, sem breytir
hverri sunnudagsguðsþjónustu í
stórhátíð leyndardómsfullra og
heillandi viðburða. Jól, páskar og
hvítasunna eru orðum ofar.
Auðvitað botnum við heldur ekki
í því, sem sagt er, börnin; hvorki í
ritningarlestrum né predikun. En
síðar meir breytist einnig það. Þá
verður öllum ljóst, að séra Erlendur
er ævinlega farsæll predikari og á
stundum í fremstu röð. Islenzk
tunga leikur honum á vörum af
óbrigðulli smekkvísi. Hann hefur
og fengið þeirrar íþróttar að segja
marga hluti í senn í fáum orðum.
Undirhyggjumaður er hann enginn.
En í predikunarstóli bregður hann
upp myndum, sem gefa fleira í skyn
en í augum uppi liggur. Af og til
blikar á eggjar í orðum hans. Oftar
vitnar ræðan þó um þá djúpu lotn-
ingii fyrir hinum krossfesta og
upprisna, sem er aðalsmerki krist-
ins manns. Útfarir láta séra Erlendi
e.t.v. bezt. Þar nýtur hún sín hin
einlæga samúð hans með öðrum
mönnum. Mærð á hann ekki til í
hörpu sinni né væmni.
Fermingarundirbúningur: Ungir
menn bijóta heilann um þetta
makalausa furðuverk að vera til.
Þeir koma ekki að tómum kofum
hjá séra Erlendi. Hann er ófeiminn
við nærgöngular spurningar, virðist
ekki óttast um trú sína eða stöðu
í alverunni; fer þá a.m.k. vel með
þann ótta. Stundum slær í brýnu,
en það gjörir ekkert til. Hann er
fljótur að fyrirgefa, séra Erlendur;
virðist vera einkennilega gleyminn
á misgjörðir. — Síðan rennur ferm-
ingardagurinn í húsi Guðs. Séra
Erlendur ber enn þennan sama
gamla rauða rómverska hökul, sem
er einasta messuklæði Seyðisfjarð-
arkirkju. Bömin eru á glóðum af
ótta við, að eitthvað fari úrskeiðis
hjá þeim. En presturinn okkar, sem
nú er ekki lengur alveg jafn bráð-
ungur og í sunnudagaskólanum
forðum, stýrir athöfninni af mynd-
ugleik og alvöm. Seinna meir
verður það deginum ljósara að þetta
er ein af stóm stundunum á æviveg-
inum.
Sjálfur á ég annan dag stærri
með séra Erlendi: Hann lýsti vígslu
í Dómkirkjunni, þegar ég um sinn
gjörðist eftirmaður hans á Seyðis-
firði. Þar lagði hann út af orðum
Drottins við postulann: „Náð mín
nægir þér, því að mátturinn full-
komnast í veikleikanum." Sem
snöggvast fannst mér þetta nær-
göngult textaval og tæpast við
hæfi, svo ánægður sem ég nú var
með minn hlut. En síðar hef ég
fundið, að aldrei hitti séra Erlendur
betur í mark í mín eyru en einmitt
þá.
I dag er séra Erlendur Sigmunds-
son sjötugur. Hér hef ég sett á tölur
um persónulegar endurminningar.
Slíks er að von: Þegar upp er stað-
ið á ég honum meira að þakka en
flestum mönnum vandalausum öðr-
um. Þess vegna skrifa ég. Af sjálfu
leiddi, að þetta hlaut að verða einka-
bréf.
Um annað væri þó eigi síður
vert að Ijölyrða á þessum tímamóta-
degi: Séra Erlendur var ekki aðeins
sóknarprestur Seyðfirðinga frá
1942 til 1965, heldur einnig pró-
fastur í Norður-Múlaprófastsdæmi
frá 1961 til 1965 og síðar biskups-
ritari frá 1967 til 1975, en jafn-
framt forstöðumaður ráðleggingar-
stöðvar kirkjunnar um árabil og að
lyktum farprestur víða um land. A
Seyðisíjarðarárunum stýrði hann
Iðnskólanum á Seyðisfírði í meira
en áratug. Aukaþjónustu hafði
hann með höndum í Desjarmýrar-
prestakalli á árunum 1961 til 1963.
Eru þó engan veginn upp talin öll
eljuverk þessa öndvegismanns.
I félags- og menningarmálum
austanlands var séra Erlendur eink-
ar virkur alla tíð. Hlóðust á hann
ábyrgðar- og trúnaðarstörf af því
tagi, bæði innan kirkju og utan.
Ekki verða þau efni tíunduð hér.
En allur starfsferill séra Erlendar
Sigmundssonar vitnar um hið sama:
Hann var hveijum manni sá dreng-
ur, sem hann reyndist mér, — og
hafði í miklum mun fleiri hom að
líta en hér hefur verið að vikið.
Einhvern tíma lét séra Erlendur
þau orð falla, að á Seyðisfirði hefði
hann lifað sín beztu ár. Ekki komu
slík ummæli þeim á óvart, er við
hann kynntust á þeirri tíð. Á Seyðis-
firði naut séra Erlendur vinsælda
og virðingar, sem jafnvel eitt
fremsta embætti íslenzku þjóðkirkj-
unnar fékk litlu einu við aukið.
En hér kom fleira til: Séra Er-
lendur var mikill hamingjumaður í
einkalífi á ámnum austur þar.
Heimili þeirra hjóna í Framnesi var
menningarmiðstöð og gróðurreitur,
sem Margrét Tómasdóttir að sínu
leyti ræktaði af nærfærni, alúð og
umhyggju. Prestsdætumar ungu og
efnilegu, þær Margrét og Álfhildur,
vörpuðu birtu yfír það bjarmaland.
Þessi hamingja átti sér harðan
endi við fráfall Margrétar Tómas-
dóttur 1964, og mun sá örlagaríki
atburður hafa ráðið hvað mestu um
það, að séra Erlendur lét af prest-
skap á Seyðisfirði.
En Drottinn leggur líkn með
þraut. Séra Erlendur er nú kvæntur
Sigríði Símonardóttur, og búa þau
hjón á Rauðarárstíg 3 í Reykjavík.
Til þeirra beggja beini ég á þessum
degi blessunaróskum. Megi sú
gæfa, sem löngum lék við minn
gamla sóknarprest og vin, ríkulega
falla honum og konu hans í skaut
um mörg ókomin ár.
Séra Erlendur er að heiman í
dag. En kveðjur góðra granna ber-
ast honum sjötugum allt að einu.
Við biðjum þess öll, að sá auður
vonar, trúar og vinfesti, sem hann
löngum lét öðmm í té, verði hlut-
skipti hans og beri gullinn ávöxt
við milda geisla síðdegissólar.
Lifðu heill.
Heimir Steinsson
Samtök um kjarnorkuvopnalaust ísland:
Afstaða utanríkis-
ráðherra ámælisverð
SAMTÖK um kjarnorkuvopna-
laust Island hafa sent frá sér
ályktun þar sem afstaða Matt-
híasar Á. Mathiesen utanríkis-
ráðherra er talin ámælisverð á
fundi utanríkisráðherra Norður-
landa i Kaupmannahöfn hinn 14.
ágúst 1986.
Ályktunin hljóðar svo: „23. maí
1985 áréttaði Álþingi þá stefnu ís-
lendinga að á Islandi verði ekki
staðsett kjarnorkuvopn og hvatti til
þess að könnuð yrði samstaða um
og grundvöllur fyrir samningum um
kjarnorkuvopnalaust svæði í Norð-
ur-Evrópu, jafnt á landi, í lofti sem
á hafínu eða í því, sem liður í sam-
komulagi til að draga úr vígbúnaði
og minnka spennu. Þá fól Alþingi
utanríkismálanefnd að kanna í
samráði við utanríkisráðherra hugs-
anlega þátttöku Islands í frekari
umræðu um kjarnorkuvopna-
laust svæði á Norðurlöndum.
Könnuninni skyldi vera lokið fyrir
15. nóv. 1985.
I ljósi þessarar þingsályktunar
hlýtur afstaða utanríkisráðherra,
Matthíasar Á. Mathiesen, á fundi
utanríkisráðherra Norðurlanda í
Kaupmannahöfn hinn 14. ágúst
1986 að teljast ámælisverð, þar sem
utanríkisráðherra bar fyrir sig
framangreinda ályktun Alþingis í
þeim einum tilgangi, að því er virð-
ist, að bregða fæti fyrir samþykkt
danska þjóðþingsins frá 3. apríl s.á.
þess efnis að skipa bæri nefnd
embættismanna til að kanna mögu-
leika á og undirbúa tillögu um
Norðurlönd sem kjarnorkuvopna-
laust svæði.
Samtök um kjarnorkuvopnalaust
ísland telja mikilsvert að Island sé
yfirlýst kjarnorkuvopnalaust svæði
og öllum þjóðum sé gert ljóst að
kjarnorkuvopn verði aldrei leyfð á
íslensku yfirráðasvæði eða komi þar
með vilja og vitund íslenskra stjóm-
valda. Samtökin skora á alþingis-
menn að taka af öll tvímæli í
þessum efnum fyrir næsta fund
utanríkisráðherra Norðurlanda sem
halda á í Reykjavík í mars á næsta
ári.
21. október, 1986.
Framkvæmdanefnd Sam-
taka um kjarnorkuvopna-
laust ísland.

j-* issfi'
Heildsöludreifing
/^a^ra’dctaJcar -Dnnkaupaitj*