Morgunblaðið - 03.01.1987, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1987
BARNIÐ OG ÞJÓÐIN
Nýársprédikunherra Péturs Sigurgeirs-
sonar, biskups íslands, í Dómkirkjunni
Texti: Lúkas 2:21
„Þegar átta dagar voru liðnir
skyldi umskera hann og var
hann látinn heita Jesús eins
og engillinn nefndi hann áður
en hann var getinn í móð-
urlífi.“
Við höfum lifað áramót. Á mið-
nætti í nótt kvöddum við gamla
árið. Við heyrðum og sáum gömlu
klukkuna hér í tuminum slá á mið-
nætti og færa okkur með slögum
sínum milli áranna í næturkyrrðinni
með uppljómaðan himininn af alla
vega litum flugeldaljósum. —
Tíminn heldur áfram. Nú heilsum
við nýju ári á fyrsta degi þess, ný-
ársdegi. Á hveijum áramótum
upplifum við hrifnæm, viðkvæm
augnablik. Við kennum saknaðar
og eftirvæntingar í sömu andrá og
skilin verða milli áranna. Árin okk-
ar koma og kveðja með sínum
ógnarhraða — fara Guði á vald.
Nýtt ár opnast nú fyrir augum
okkar og við höfum aðeins stigið
fæti yfir þröskuld þess. Eins og
fyrr er framtíð sjónum hulin. Við
vitum ekki hvað næsti dagur kann
að bera í skauti sínu, jafnvel ekki
heldur, hvað bíður okkar við næsta
fótmál.
Þess urðum við átakanlega vör,
áður en jólahelgin gekk í garð og
stóð sem hæst. Þá urðu sjómennim-
ir á skipunum, sem fómst, fiski-
bátnum og flutningaskipunum
tveimur, allt í einu kallaðir til sinnar
hetjulegu baráttu upp á líf og
dauða. Við heimkomuna vom þeir
sem björguðust umfaðmaðir ástvin-
um sínum. Með innri augum trúar-
innar horfum við til hinna, sem
ekki áttu afturkvæmt, til þess að
sjá þá í ljósi eilífðarvona og upprisu-
trúar. Þar em þeir, sem vom burt
kallaðir, í örmum Guðs, gengnir til
þeirrar jólagleði, sem eigi endar.
Við ráðum ekki þær rúnir né
gemm okkur grein fyrir þeim
skapadómi, hve oft skilur á milli
feigs og ófeigs. Þegar sorgir lífsins
virðast ætla að sigrast á okkur veik-
um mönnunum er trúin send frá
Guði, harmþmngin hjörtu fá hugg-
unarboðskap, að hér þótt lífið endi
upp það rís í Drottins dýrðarhendi.
Þetta getur trúin ein sagt við okkur:
„Heilög skal heimvon mín
hærra minn Guð til þín.“
I ljósi upprisutrúar sendum við
hveiju sorgbitnu hjarta á íslenskum
heimilum og aðstandendum hinna
bresku sjómanna samúðarfyllstu
kveðjur héðan úr Dómkirkjunni.
Við þessi áramót em orðin ennþá
tímabær, sem Hannes Hafstein
kvað í upphafi aldarinnar:
Islenskir menn! Hvað öldin ber í skildi
enginn fær séð, hvað feginn sem hann vildi.
Eitt er þó víst, hún geymir Hel og Hildi.
Hlífí þér, ættjörð, Guð í sinni mildi.
í hendi Guðs og mildi komu og
fóm árin eins og áður. Við sungum,
að miskunnsemd Guðs mætti ei
gleyma. Hvar og hvemig birtist sú
mildi? Það fylgdi áramótasöngnum:
„Birtist þó skærast sem Frelsarans
mynd."
Nýársdagur hét áður átti-dagur
jóla og þar skín þessi Frelsarans
mynd. Þegar sveinböm Gyðinga
urðu átta daga gömul vom þau
umskorin að ævafomum sið og frá
þeim sið mátti eigi víkja þótt á
sabbadsdegi væri, þó að öll önnur
verk yrðu þvf að bíða til næsta
dags. Umskumarsárið var merki
bamsins um að vera tekið í söfnuð
Guðs, til að halda sáttmálann allt
frá dögum Abrahams. Þessum þjóð-
arsið fylgdi nafngjöfín, líkt og
skíminni í okkar kristna landi.
Jesúnafnið var algengt á Gyðing-
alandi. Nafnið er ákveðinnar
merkingar, eins og flest nöfn, sem
við bemm. Það þýðir: Jahve (sem
Gyðingar kalla Guð) — er hjálp-
ræði. Nær skilningi okkar er að
segja: Drottinn er frelsari. Við
sjáum enn í dag, hvemig saman fer
merking nafnsins og maðurinn
sjálfur. Þetta var hann. Frelsari er
hann.
Lúkas er sá af höfundum Nýja-
testamentisins er gefur bemsku-
Pétur Sigurgeirsson biskup
myndir af Jesú. Þar er að lokum
æskumynd af honum, þegar hann
er að alast upp í Nasaret, eins og
skrifað stendur: „Og Jesús þroskað-
ist að visku og vexti og náð hjá
Guði og mönnum."
(Lúk. 2:52.)
Skímin, sagði eg — er á líkan
hátt og umskum Gyðinga, merkið
— gjöfin um inngönguna í samfélag
kristinna, sem ungmennin síðan
staðfesta á sínum tíma með ferm-
ingunni. Það hafa mörg böm verið
skírð að venju á þessum hátíðis-
dögum.
Um jólin var eg viðstaddur skím
við messu í einni af kirkjum borgar-
innar. Presturinn hóf athöfnina með
fyrirbæn og sagði m.a. þannig í
þeirri bæn um blessun Guðs: „Þú
hefur nú lagt þetta bam í faðm
þjóðarinnar!"
Fljótt á litið gæti einhveijum
fundist þessu öfugt farið. Er bamið
ekki við skímina lagt í faðm Guðs?
Vissulega. En líka í faðm þjóðar,
sem að örfáum prósentum undan-
skildum er kristin kirkja. Við
misskiljum alla jafna orðið kirkja.
Það er hvorki vegleg bygging, sér-
stakt embætti, heldur hinn skírði
einstaklingur, ungur eða fullorðinn
leikmaðurinn: Lýður Guðs. Lítum
aftur á æskumyndina af Jesú. Stóð
þar ekki að hann hefði þroskast að
visku og vexti og náð bæði hjá
Guði og mönnum?
Það er brýnt fyrir foreldrum að
ala bam sitt upp í kristinni trú og
siðgæði. Þetta hlutverk heimilanna
er óhugsandi að rækja sem skyldi
án samstöðu þjóðarinnar, því að
gáttir eru nú opnar fyrir þeim upp-
eldisáhrifum er þaðan koma.
Þjóðlífið hefur því miður þróast í
aðra átt en vera skyldi. Það er
vegna þess, að við misskiljum frels-
ið. Það er ekki takmark í sjálfu sér
heldur tæki til að koma á fót því
góða, að geta valið og hafnað í
samhljóðan við þau boð og bönn,
sem em sannprófuð að gefa lífinu
gildi, mannkyni velfamað sinn. Að
gefnu tilefni skal hér bent á 6.
boðorðið: Þú skalt ekki drýgja hór
— sem vinnur að vemdun hjóna-
bandsins og varar við lauslæti. Því
að það er með þá undursamlegu
gjöf Guðs, ástina — líkt og eldinn,
að hvort tveggja þarf á sinni af-
mörkun að halda til að þjóna lífinu
en ekki dauðanum.
Þetta var vitað mál áður en hinn
mannskæðasti sjúkdómur kom til
sögunnar, sem nú heijar á heims-
byggðina. Kirkjan og læknavísindin
hvetja til að þessum sjúkdómi sé
mætt fordómalaust og af virkri
umhyggju og nærgætni. En 6. boð-
orðið er færasta leiðin til að stemma
stigu við þessum sjúkdómi, þó að
öllum öðmm ráðum sé beitt til þess
að veijast honum. Þess utan er 6.
boðorðið höfuð forsenda þeirrar
heilbrigðu siðferðilegu dómgreind-
ar, sem er undirstaða farsældar
hvers heimilis og þjóðfélagsins í
heild. í nánum tengslum við sið-
ferðisbrotin gegn mannkyninu er
áfengisbölið, sem leiðir til neyslu
annarra vímugjafa, sem of margir
sjáandi sjá þó ekki.
Af þessu leiðir, að böm nútímans
vel af Guði gerð og efnileg lifa of
mikið í hinni hviku stund, ganga
of snemma að veisluborði lífsins,
áður en þau eiga að neyta ávaxt-
anna til þess að geta notið þeirra,
áður en þau hafa fundið sæti sitt
við það borð og fundið sér sessu-
naut, áður en gestgjafinn, þroska-
aldurinn, segir: Gjörið svo vel. Undir
þessa óreiðu og ótamið nautnalíf
kyndir þjóðfélagið með öllum til-
tækum aðferðum ef hægt er með
þeim að græða peninga, en það vit-
um við, að fégimdin er rót alls ills.
(1. Tim. 6:10.)
Hér dugar ekkert minna en að
snúa við og virða þann sið, sem við
erum skírð til, það „andans skrúð",
sem kristin móðir klæddi son sinn
í og sonurinn síðar á ævinni kallaði
svo og kvað um:
„Sú skyrtan best hefur
dugað mér við stormana, helið og hjúpinn."
Afturhvarf til endurmats á siðgæði
og kristinni trú er meira lífsspurs-
mál fyrir íslensku þjóðina á nýju
ári, en eftirsókn í tímanleg gæði
og stundarhag svo nauðsynlegt sem
það er. — Því að frelsi, velferð og
hagsæld stendur á þeim gmnni
kristinnar trúar og siðgæðis, sem
þjóðlífíð byggir allt traust sitt á.
Nýársdagur er í auknum mæli
helgaður friðarboðskap kirkjunnar
um víða veröld. Sjáum þann boð-
skap í þeirri heimsmynd, að jarð-
arbúar em í raun og vem ein
fjölskylda. Tæknin, tölvan og fjöl-
miðlar hafa hjálpað okkur til að
koma auga á þetta. Öll eigum við
sameiginlegt að vera fædd inn í
þessa fjölskyldu, fædd í einni og
sömu vistarvem, jörðinni. Öll eigum
við sameiginlegt að fara út úr gisti-
staðnum, sem Tómas Guðmundsson
minnir okkur skáldlega á, að jörðin
sé. Sameiginlegur fjölskyldustofn
kvíslast svo í mikla auðlegð kyn-
þátta, tungumála, menningar og
sögu. En fjölskyldunni er allri eitt
enn sameiginlegt til þroska, að
mega njóta friðar.
Auðsætt er, að friður getur ekki
byggst á hemaðarmætti þjóðanna.
FViður byggist ekki aðeins á ijar-
lægð hins illa heldur á nærvem
hins góða. Það eitt gyrðir fyrir, að
hið illa geti orðið friðarspillir. Að
stofna til friðar er að uppbyggjast
andlega dag eftir dag í sinni eigin
hugarvitund samkvæmt þeirri reglu
og visku, sem Guð hefur gefíð
manninum til að ná meira og full-
komnara réttlæti í lifnaðarháttum.
Hið innra með manninum er friður-
inn annaðhvort rótfestur eða
Tónleikar Kammermúsikklúbbsins:
„Höfum „sagaðu fráþví
við munum eftir okkur“
- spjallað við systurnar Sigrúnu og Sigurlaugu Eðvaldsdætur
ANNAÐ KVÖLD verða haldnir þriðju tónleikar Kammermúsik-
klúbbsins á þessu starfsári. Tónleikarnir verða haldnir í Bústaða-
kirkju og á efnisskrá eru strengjakvartettar eftir Joseph Haydn
og Ludwig van Beethoven og kvintett fyrir píanó og strengjahljóð-
færi eftir Robert Schumann.
„Reyndar leikur vafí á því hvort
Joseph Haydn hafi samið strengja-
kvartettinn, sumir segja að höf-
undurinn sé munkur, Romanus
Hoffstetter," sagði Sigrún, er
blaðamenn litu inn á eina af loka-
æfíngunum í Bústaðakirkju. Og
Helga bætir við að sagt sé að
nótnablöð munksins hafí fundist
innan um verk eftir Haydn og þar
með hafí munkurinn komist á
spjöld sögunnar, að öðrum kosti
hefðu eflaust fáir heyrt tónverk
hans. „En þetta er mjög skemmti-
legt verk."
Flytjendur á tónleikunum eru
systumar og fíðluleikaramir Sig-
rún og Sigurlaug Eðvaldsdætur
sem eru báðar í framhaldsnámi í
Bandaríkjunum og staddar hér í
jólaleyfi, Edda Erlendsdóttir píanó-
leikari sem starfar í Frakklandi,
Helga Þórarinsdóttir sem leikur á
lágfíðlu og Amþór Jónsson, en
hann leikur á knéfiðlu. Þau ætla
að byija æfinguna með þvl að spila
lokaverkið á efnisskránni, kvintett
fyrir píanó og strengjahljóðfæri I
Es-dúr, op.44, en lykillinn að
píanóinu er týndur og meðan leitað
er dauðaleit að honum um alla
kirkju tökum við systumar tali.
Sigrún er við nám í Curtis Institut
of Music í Philadelphiu og Sigur-
laug er við nám í Manhattan School
of Music I New York. Sigrún er á
þriðja ári í skólanum og Sigurlaug
á §órða árinu. Þær systur hafa
leikið á fíðlu næstum eins lengi
og þær muna eftir sér, „höfum
„sagað“ frá því að við munum eft-
ir okkur" segir Sigrún, en hún
byijaði að leika á fiðluna fímm ára
að aldri og Sigurlaug var átta ára
þegar hún byijaði að æfa sig.
„Mamma er fiðlukennari, pabbi
skipstjóri, og honum finnst gott
að sofa þegar hann er heima og
Sigrún og Sigurlaug Eðvaldsdætur
Edda Erlendsdóttir við pianóið, að baki henni standa Sigrún og Sigur-
laug Eðvaldsdætur, og til hægri eru Amþór Jónsson og Helga
Þórarinsdóttir.
við erum allar að æfa okkur.“
Þær systumar segjast vera „fer-
lega líkar að sumu leyti" en ólíkar
á öðrum sviðum. Þær segjast hafa
gert lítið hér í jólafríinu, „höfum
borðað, sofið og æft okkur a.m.k.
þijá tíma á dag fyrir utan æfíngar
fyrir þessa tónleika". Þær segjast
hafa lítinn tlma til að heimsækja
hvor aðra úti, en noti símann því
meira. Hvað tekur svo við hjá þeim
eftir að námi lýkur? „Ég hef á til-
fínningunni að við verðum búsettar
erlendis, a.m.k. í einhvem tfma,“
segir Sigrún og Sigurlaug tekur
undir það. Hvað vilja þær segja
um efniskrána? „Það er mjög gam-
an að spila Beethoven og Schu-
mann og svo er Haydn eða
munkurinn mjög fyndinn."