Morgunblaðið - 03.01.1987, Blaðsíða 53

Morgunblaðið - 03.01.1987, Blaðsíða 53
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1987 53 Síðbúin kveðja: Jóhann J.E. Kúld Fæddur 31. desember 1902 Dáinn 7. október 1986 „Deyr fé, deyja frændur en orðstír deyr aldregi hveim sér góðan getur Jóhann J.E. Kúld, móðurbróðir minn, er látinn. Hann lést á Borg- arspítalanum 7. október síðastlið- inn, 83 ára að aldri. Útför hans var gerð þann 16. sama mánaðar frá Fossvogskirkju. Það er lögmál lífsins að hver sem fæðist skal eitt sinn deyja, en það er nú svo að þegar vinir og ættingj- ar kveðja þennan heim stendur maður alltaf jafn berskjaldaður, jafnt þó árin séu orðin mörg og jafnvel þó vissa sé fyrir því að senn dragi að leiðarlokum. Jóhann Jón, svo hét hann fullu nafni, fæddist að Okrum í Hraunhreppi, Mýra- sýslu, 31. desember 1902. Foreldrar hans voru hjónin Eiríkur Kúld, bóndi á Ökrum og Sigríður Jó- hannsdóttir. Eiríkur lærði trésmíði í Reykjavík og húsamálun í Kaup- mannahöfn. Hann stundaði þessar iðngreinar í Reykjavík allt til hann giftist og gerðist bóndi á eignatjörð sinni, Ökrum. Eiríkur var sonur Jóns gúllsmiðs og bónda á Ökrum, Eyjólfssonar bónda og alþingis- manns Einarssonar í Svefneyjum. Eyjólfur var gjaman nefndur Svefn- eyjajarl. Kona Jóns var Elín Helgadóttir, Helgasonar skipa- smiðs, bónda og alþingismanns í Vogi á Mýrum. Móðir Jóhanns var Sigríður Jóhannsdóttir Jónassonar bónda í Öxney á Breiðafirði, hafn- sögumanns þar og konu hans, Ingveldar Ólafsdóttur. Jóhann í Öxney var þríkvæntur og var Ing- veldur önnur kona hans. Á Ökrum er dýrleg náttúrufeg- urð, óvenju fallegur íjallahringur. Þar eru lækir, sker og tangar, tjörn- in á túninu, hvítur sandur, fjaran með sínu margbreytilega lífríki, sem breytist frá degi til dags, frá flóði til flóðs, hvort sem er í logni og blíðviðrum vorsins eða, og ekki síður, ef brimar við ströndina og aldan færir í land ýmis undur úr lífríki sínu. Á Ökmm er dásamlegt fýrir börn að alast upp. Þama átti Jóhann Fædd 27. október 1889 Dáin 5. desember 1986 Nú er hún amma mín horfin sjón- um okkar. Hún var einstök kona og til hennar mun verða hugsað með hlýju og þakklæti. Ég var svo lánsöm að fá að lifa mín bernskuár með henni en hún og afi dvöldu á heimili foreldra minna þar til ég var um fermingu. Hann var svo orð- heppinn að um var talað og snyrti- menni hið mesta og allt varð að vera svo hundrað prósent hjá hon- um að jaðraði við smámunasemi. Ég bar ákaflega mikla virðingu fyrir afa. Amma var alltaf svo hlý og mild og skapgóð, og var ávallt tilbúin að gefa af mildi sinni. Það er ómetanlegt fyrir barn að vera Grindavík: bernskuár sín og hann sagði það sjálfur að þar hefði hann upplifað þá yndislegustu bernsku sem nokk- urt barn gæti kosið sér. Þegar Jóhann var að alast upp var marg- menni á Ökrum, þar var og er tvíbýli og hjá foreldrum hans var oft allt að tuttugu manns í heimili, auk þess tilheyrði Akraplássi ísleifs- staðir, Tangi og Nýlenda, sem þá voru öll í byggð. Akrar er kirkju- staður svo oft var þar gestkvæmt. Akrasystkinin voru sex, Elín er elst, næstur var Jóhann, þriðja er Inga, þar næstur var Helgi Eyjólfur. Hann er látinn, fórst á stríðsárunum með togaranum Jóni Ólafssyni. Svo kom Óskar Jens, sem hvíti dauðinn var að aldurtila aðeins sautján ára gömlum. Yngstur er svo Arinbjörn Sigurður. Auk þess höfðu þau Akra- hjón tekið í fóstur litla telpu, Helgu Ágústu Guðmundsdóttur, bróður- dóttur húsfreyju. Hún hefði orðið fyrir þeirri þungbæru raun að missa báða sína foreldra. Á þessum árum var farskóli í Hraunhreppi, en oft- ast var tekinn heimiliskennari fyrir börnin á Ökrum. Jóhann var strax mjög bókhneigður og mikill náms- maður. Tók hann burtfararpróf úr bamaskóla fyrr en lög gera ráð fyrir og las undir menntaskóla. Hann naut leiðsagnar Þorleifs Er- lendssonar, sem jafnan var kenndur við Jarðlangsstaði í Borgarfirði. En margt fer öðru vísi en ætlað er. Jóhann fór aldrei í menntaskóla né lagði fyrir sig langskólanám, því þegar hann var tæpra fjórtán ára missti hann föður sinn og móður sína fáum ámm síðar, en hún hafði flutt suður til Reykjavíkur með sum börn sín eftir lát manns síns, þá þegar helsjúk og farin af kröftum. Eftir lát föður síns vann Jóhann flest það sem til féll, bæði til sjós og lands, t.d. vann hann í síld á Siglufirði, fjórtán ára gamall og 16 ára var hann sumarmaður á prest- setrinu Staðarhrauni í Hraunhreppi. Um tvítugt fór Jóhann til Noregs, stundaði hann sjómennsku þar í þtjú til íjögur ár. Vann hann bæði á selveiðiskipum og fiskiskipum. Einnig var hann meðal annars leið- beinandi um saltfiskverkun hjá frændum vomm Norðmönnum. meðal slíks fólks, sem margt hefur lært í lífinu og hefur þroska og vilja til að miðla af reynslu sinni án alls yfirlætis. Það lýsir ömmu minni vel það svar sem ég fékk í þau fjöl- mörgu skipti, sem égtók um hálsinn á henni og sagði af minni innstu sannfæringu: „Amma mín, þú ert best í heirni." Þá sagði hún alltaf: „Þetta máttu aldrei segja, elsku barn, auðvitað er mamma alltaf best.“ Ég fann að andmæli áttu ekki við, þarna hefur henni fundist hún vera í því sæti sem hún átti ekki rétt á. Hún vissi líka hvað var að vera móðurlaus því hún missti móður sína sjö ára gömul. Þá var hún ein átta systkina og heimilinu var tvístrað eins og svo oft á þeim tímum ef annað foreldrið féll frá. Þegar Jóhann kom heim frá Noregi settist hann á Akureyri og stundaði sjómennsku. Þar kvæntist hann fyrri konu sinni, Halldóru Rósu, foreldrar hennar voru hjónin Guðný Einarsdóttir og Þorsteinn Kristjáns- son, búsett á Akureyri. Áður en Jóhann fór til Noregs hafði hann lært bókband hjá Arinbimi Svein- bjömssýni, en þeir Arinbjörn og Eiríkur faðir Jóhanns voru fóst- bræður og í Iðnskólanum var hann í tvo vetur. Á Akureyri hafði hann fýrst forgöngu um stofnun Sjó- mannafélags Norðurlands og var hann fyrsti formaður þess. Árið 1934 missir Jóhann konu sína úr berklum. Stóð hann þá uppi fjár- sjúkur af þeirri sömu veiki með soninn Eirík, sem var þá aðeins 6 ára, en dótturina Sigríði vom þau hjón búin að missa áður. Jóhann fór á Kristneshæli og var þar lang- dvölum næstu ár, en tengdaforeldr- ar hans, þau Guðný og Þorsteinn, tóku Eirík. Var hann hjá þeim æ síðan. Eiríkur hefur lengst af verið sjómaður. Hann á stóra fjölskyldu, 9 böm. Eftir að Jóhann kom af hælinu eignaðist hann tvo drengi, tvíbura, Helga og Arinbjöm, með Sigrúnu Karlsdóttur. Leiðir þeirra lágu ekki saman. Helgi ólst upp með Eiríki bróður sínum hjá þeim Guðnýju og Þorsteini. Helgi býr í Reykjavík. Hann er garðyrkjufræð- ingur og á þrjú börn, tvær dætur og einn son. Arinbjöm ólst upp hjá móður þeirra bræðra. Hann var fylkisráðunautur í Noregi, hann hafði ílengst þar að námi loknu, gifst norskri konu, eignast þijú börn, tvær dætur og einn son. Arin- Hún fór á bæ með systur sinni sem hét Guðlaug. Hún var aðeins eldri og hennar besta vinkona. Guðlaug dó tveimur árum seinna. Þetta var mikill missir fyrir ömmu mína og talaði hún ennþá um þessa atburði með söknuði undir það síðasta. björn fórst af slysförum árið 1976. Þegar Jóhann var á Kristneshæli hafði hann forgöngu um stofnun fyrsta félags berklasjúklinga hér á landi sem þeir stofnuðu sjúklingarn- ir á Kristnesi. Það varð fyrsti vísir að félagshreyfingu berklasjúklinga, SÍBS. Jóhann flutti frá Akureyri hingað til Reykjavíkur 1941 og bjó hér síðan. Þegar Jóhann kom af Kristneshæli var hann dæmdur 70% öryrki af völdum berklaveikinnar, en hann lét þó ekki deigan síga, enda ekki að hans skapi, jafn dug- legur og kappsamur sem hann var. Hann tók þeim störfum sem til féllu. Á stríðsámnum var hann í siglingum til Bretlands og Ameríku. Þijú síðustu ár stríðsins var hann í björgunarliði breska sjóhersins við Island. Eftir styrjöldina réðst Jó- hann sem birgðavörður og birgða- stjóri á Reykjavíkurflugvelli og gegndi því starfi þar til það var lagt niður 1949. Árið 1950 hóf Jó- hann störf við fiskimat og við það starfaði hann í rúman áratug. Var hann alltaf eftirsóttur matsmaður. Hann var fiskleiðbeinandi á vegum sjávarútvegsráðuneytisins á árun- um 1958—60 ogfulltrúi við fiskimat ríkisins frá árinu 1971—74 en lét þá að mestu af störfum vegna ald- urs. Jóhann var einn af stofnendum Samtaka fiskmatsmanna og átti sæti í stjóm þess frá upphafi. Hann var árum saman kennari á nám- skeiðum um fiskmat. Um skeið var Jóhann framkvæmdastjóri Frjálsrar þjóðar og framkvæmdastjóri Straumness hf. á Selfossi í eitt ár, en varð að hætta vegna veikinda. Jóhann hóf ritstörf þegar hann var á Kristneshæli, gefnar hafa verið út eftir hann 10 bækur, endurminn- ingar, skáldsögur og ljóð. Auk þess hefur hann verið skrifað óteljandi blaðagreinar um fiskimál og er þar að finna feikna mikinn fróðleik. Jóhann skrifaði fyrir Þjóðviljann um marga áratugi fréttir um sjávarút- vegsmál, fiskveiðistefnu, meðferð fiskjar og yfirleitt allt um þann málaflokk. Auk þess samdi hann fjölda upplýsinga- og fræðslurita sem gefin voru út og dreift af fisk- matinu. Skrif Jóhanns einkenndust af góðu valdi á íslensku máli og víðtækri þekkingu og skarpskyggni á því sem um var fjallað. Þó Jóhann hafi byijað ritstörf þegar hann var á Kristnesi, voru ritstörf hans lengst af unnin að loknum löngum vinnudegi. Jóhann gerðist ungur róttækur vinstri maður. Hann barð- Amma mín ætlaði aldrei að gift- ast en þegar hún kynntist afa breyttist það áform hennar. Hún sagði sjálf: „Hann var vandaður maður til orðs og æðis." Og hún vildi að hann yrði faðir bamanna sinna. Þau hófu búskap í Vest- mannaeyjum og þar eignuðust þau sína fyrstu syni. I Vestmannaeyjum leið henni vel en afi þráði sveitina sína og var það henni mikil fórn er hún lét það eftir honum, að flytj- ast að Hólmi í hlóðareldhús og allsleysi, en alltaf varð eitthvað til bjargar aðsteðjandi vandamálum og oft talaði hún um „blessunina hana Ámýju sína“ sem var nágranna- kona hennar og besta vinkona og virtist alltaf koma þegar ömmu lá á, í það minnsta talaði hún þannig. Þarna í Hólmi bjuggu þau allan sinn búskap og eignuðst alls sex börn, fimm drengi og eina stúlku, sem öll em á lífi nema eitt, en það var faðir minn sem lést af slysförum þegar ég var unglingur. Amma mín var mjög trúuð kona og oft settist hún á rúmstokkinn hjá okkur á kvöldin og fór með kvöldbænirnar með okkur. Það var gott fyrir litla barnssál að róast fyrir svefninn við þýðan róm og bænir, sem fluttar vom af látleysi. Mér finnst ég rík að hafa átt hana fyrir ömmu og kynnst henni og hennar góða innræti. Hún var alltaf gefandinn og hennar mesta gleði var að gleðja aðra og gera öðmm gott. Það streymdu svo mikil hlýja og góðvild frá henni að það var eins og maður fylltist friði af návist hennar. Það var mannbætandi að kynnast henni og mörg gullkorn lagði hún á minn iífsveg. Um sextugt gekkst hún undir ist fyrir hagsmunum sjómanna og þeirra sem minna máttu sín í þjóð- félaginu. Jóhann gekk heill til hvers þess verks er hann vann, gerði ávallt það sem hann vissi sannast og réttast, enda stoltur maður, sem ekki mátti vamm sitt vita. Sum ár eru betri en önnur ár, árið 1941 var hamingjuár í lífi Jóhanns. Það ár giftist hann seinni konu sinni, Geirþrúði Jóhönnu Ásgeirsdóttur, hjúkmnarkonu frá Amgerðareyri við ísafjarðardjúp. Foreldrar henn- ar voru Aðalbjörg Jónsdóttir og Ásgeir Guðmundsson sem þar bjuggu. Þessi góða kona hefur stað- ið við hlið hans æ síðan og háð með honum lífsbaráttuna, staðið við hlið hans í blíðu og stríðu. Á hjóna- band þeirra hefur aldrei fallið skuggi, þau bám gagnkvæma ást og virðingu hvort fyrir öðm. I einni af bókum sínum segir Jóhann svo: Ævi minnar ertu björk/ ung í fögm skrúði/ allt væri lífið eyðimörk/ ef ætti ég ekki Þrúði. Þessi vísa segir meira en mörg orð um hug hans til konu sinnar. Þau hjón urðu fyrir þeirri ólýsan- legu sorg er einkabam þeirra, lítil telpa, dó aðeins fárra daga gömul. Á heimili þeirra Geirþrúðar og Jóhanns var mjög gott að koma. Húsbændumir sérlega gestrisnir og góðir heim að sækja, enda oft gest- kvæmt. Ég kom oft á heimili þeirra, bæði á Ránargötu 11 og eins í hús- ið þeirra sem þau byggðu sér að Litlagerði 5 og dvaldi oft um lengri eða skemmri tíma hjá þeim. Alltaf mætti mér sami kærleikurinn og - hjartahlýjan hjá þeim báðum. Jó- hann og Geirþrúður vom fönguleg hjón sem vöktu verðskuldaða at- hygli vegna höfðinglegrar fram- komu. Hann með sitt silfraða hár og hvíta skegg, hár og herðabreið- ur, háleitur, svipurinn fastur og bakið teinrétt. Hún þessi glæsilega, elskulega kona með sitt fallega bros. Jóhann var sérstakur dreng- skaparmaður, sem skilað hefur miklu ævistarfi. Áberandi fannst mér í fari hans hógværð hins * lífsreynda manns, góðlátleg glettni og hve sáttur hann var við tilvemna þótt vafalaust hafi blásið meira um lífsfley hans en flestra annarra. Nú að leiðarlokukm vil ég þakka frænda mínum fyrir allt er hann var mér og mínum. Eiginkonu hans, • sonum og íjölskyldum þeirra svo og öðmm vandamönnum bið ég guðs blessunar. Sesselja Daviðsdóttir aðgerð á mjöðmum sem mistókst og gekk hún síðan við tvær hækjur lengi vel og síðar við hækjur og staf. Þetta háði henni mjög mikið og olli henni miklum þjáningum en breytti ekki skapgerð hennar og aldrei örlaði á biturð. Hún saumaði mikið og margan íslenskan búning gerði hún en mest saumaði hún á litla drengi og gerði það þar til hún var níræð. Hún dvaldi hjá dóttur sinni á Húsavík í um átján ár eftir að afi lést og þar leið henni vel. Hún fluttist að Vífilsstöðum fyrir um fjórum ámm og þar andaðist hún þann 5. desember sl. Ég er þakklát öllum þeim sem stuðluðu að vellíðan hennar og glöddu hana á einhvern hátt, og að lokum fer ég með kvöldbæn, sem hún flutti svo oft við rúmið mitt þegar ég var barn: Vertu yfir og allt um kring í eilífri blessun þinni. Sitji Guðs engiar saman í hring, sænginni yfir minni. Erla R. Guðmundsdóttir VZterkurog kJ hagkvæmur auglýsingamióill! Neyðarrakettum stolið úr bát Grindavík. BROTIST var inn í Þorstein GK 16 í Grindavíkurhöfn fyrir ára- mótin og stolið rakettum og neyðarblysum. Að sögn skipstjórans, Gunnars Gunnlaugssonar, var farið inn á millidekki og hengilás sprengdur upp. Síðan var brotin upp hurð í skipstjórnarklefa og er hún ónýt. Gengið var beint að staðnum þar sem rakettumar og blysin em geymd og var greinilegt að þeir sem þarna vom að verki vissu um geymslustaðinn, og eins að þeir vom einungis á höttunum eftir ra- kettum því vídótæki sem var í klefanum var látið ósnert. Gunnar sagði að sem betur fer hefðu innbrot í báta farið fækk- andi, en þetta væri mjög alvarlegt þegar slíkum hlutum væri stolið og ætti að ná þeim sem þama væm að verki skilyrðislaust og merkja þá, eins og Gunnar komst að orði. Kr. Ben. Ragnhtidur Runólfs- dóttír - Kveðjuorð
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.