Morgunblaðið - 03.01.1987, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 03.01.1987, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAC-UR 3. JANÚAR 1987 Og það var og* Athugasemdir vegna greinar dr. Wolfgangs Edelstein eftirBraga Jósepsson Dr. Wolfgang Edelstein, stjóm- andi Max Planck-rannsóknarstofn- unar menntamála í V-Berlín skrifaði grein í Morgunblaðið í desembermánuði síðastliðnum. Greinin fjallar um rannsókn, sem ég gerði í grunnskólum Reykjavíkur 1985 og niðurstöður umræddrar rannsóknar, sem gefnar voru út á sl. hausti af Skólaskrifstofu Reykjavíkur. Grein dr. Wolfgangs er að mörgu leyti athyglisverð, ekki síst fyrir þá sök að hún varpar Ijósi á viss hug- myndafræðileg átök og andstæður í íslenskri skólapólitík, sem aldrei hafa fyllilega komið upp á yfirborð- ið en eru eigi að síður áhrifamikil staðreynd. Eg mun ekki að svo stöddu ræða viðfangsefnið frá þess- ari hlið. Hins vegar tel ég rétt að gera nokkrar athugasemdir við greinina. Fyrst ætla ég þó að víkja að nokkrum almennum atriðum varðandi niðurstöðumar og skýrsl- una. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að umrædd skýrsla hefði varla feng- ið þá umfjöllun sem raun varð á (auk greinar dr. Wolfgangs birtust greinar eftir Sigþór Magnússon og Elínu Ólafsdóttur) ef ekki hefði komið til frétt Morgunblaðsins 21. nóvember sl. Aðalfréttin á bls. 2 bar yfírskriftina: „Einkaskólar betri en ríkisskólar að mati foreldra.“ Á baksíðu mátti einnig lesa fyrirsögn- ina: „Foreldrar telja einkaskóla betri en ríkisskóla." „Einkaskóli" er hið andstyggileg- asta orð í hugum vissra manna og gildir þá engu hvort það er notað í eintölu eða fleirtölu. Þetta kom mjög skýrt í ljós þegar tvær gal- vaskar kennslukonur settu á stofn einkaskóla haustið 1985. Þá upp- hófst ein hin mesta skólamálaum- ræða sem um getur í lengri tíma. Á rúmum tveim mánuðum birtust 70 greinar um Tjamarskóla. Stóra spumingin var sú, hvort Tjamar- skóli væri einkaskóli eða hvort Tjamarskóli væri ekki einkaskóli, hvort hægt væri að tala um einka- skóla ef ríkið borgaði brúsann eða hvort ríkið ætti yfír höfuð að styrkja skóla, sem reknir væm af einkaaðil- um. I rannsókn minni kemur einka- skóli við sögu og mér er ekki grunlaust um að það eitt hafí hleypt illu blóði í þá sem telja einkaskóla á gmnnskólastigi óæskilega og em eindregið mótfallnir því að ríkið styrki slíka skóla. í rannsókn þeirri sem hér um ræðir er gerður samanburður á 20 bekkjardeildum af alls 58 sem starf- ræktar voru í Reykjavík á umræddu skólaári. I þessum samanburði er gengið út frá fjórum skilgreindum tegundum skóla, þ.e. einkaskóla, opnum skóla, nýjum skóla og eldri skóla. Þessar tegundir skóla em skilgreindar og auk þess kemur skýrt fram hvaða skólar eiga í hlut. 1) Einkaskóli í þessari rannsókn merkir þá tegund skóla sem svo er skilgreind í 75. gr. laga um gmnn- skóla. Þó er sú undantekning gerð í þessari rannsókn að undanskildir em þeir skólar sem reknir em af kirkjudeild eða trúfélagi. 2) Opinn skóii merkir hér þá teg- und skóla, þar sem lögð er áhersla á „opið skólastarf". Um „opið skóla- starf" er vitnað í þrjár heimildir þar sem greint er frá helstu markmiðum og sérkennum opins skóla. 3) Nýr skóli er notað um þá hefð- bundnu skóla sem staðsettir em í nýrri hverfum borgarinnar, þ.e. Árbæjar-, Breiðholts- og Selja- hverfí. 4) Eldri skóli er notað um þá hefð- bundnu skóla sem staðsettir em í eldri hverfum borgarinnar. Eins og áður segir er í þessari rannsókn gerður samanburður á 20 bekkjardeildum, þ.e. 5. bekkjar: deildum af hverri tegund skóla. í nýjum skóla og eldri skóla vom bekkjardeildimar valdar af handa- hófi, fyrst þrír skólar fyrir hvora tegund og síðan 5 bekkjardeildir einnig fyrir hvora tegund. Að því er varðaði opinn skóla og einka- skóla þurfti hins vegar ekki að beita úrtaksaðferð. I opnum skóla vom einungis starfræktar 5 bekkjar- deildir í þrem skólum og í einka- skóla vom einnig einungis starfræktar 5 bekkjardeildir, allar í sama skóla. Hvort umræddar 5 bekkjardeildir em teknar úr einum skóla eða fleiri skólum skiptir því ekki máli þar sem ekki er verið að bera saman einstaka skóla heldur tegundir skóla. Af þeim sökum er talað um einkaskóla en ekki ísaks- skóla og um eldri skóla en ekki þá þrjá tilteknu skóla sem komu fram í úrtakinu í eldri hverfum borgar- innar. Um þetta em það glöggar upplýsingar í skýrslunni að ekki ætti að vefjast fyrir mönnum. En hver em þá rökin fyrir þeirri flokkun í skólategundir, sem gengið er út frá í rannsókninni? Hvers vegna er Isaksskóli ekki alveg eins flokkaður sem hefðbundinn skóli? Hvers vegna er ekki alveg eins mikilvægt að bera saman fjölmenna skóla og fámenna skóla, eða fjöl- mennar bekkjardeildir og fámennar bekkjardeildir? Fleiri uppsetningar mætti nefna og allar em þær forvitnilegar. Því fer hins vegar víðs fjarri að samanburður umræddra skólateg- unda sé út í hött. Sérstaða opins skóla að þvi er varðar ýmsar kennslufræðilegar áherslur er óum- deild. Má þar sérstaklega nefna aukna áherslu á sjálfstæð vinnu- brögð bama, minni stýringu og það sem nefnt hefur verið „sveigjanlegt skólastarf". Þessi einkenni á opnum skóla era tilgreind í ritum sem birst hafa um Fossvogsskóla, Vesturbæj- arskóla og Æfínga- og tilrauna- skóla Kennaraháskólans og er vitnað til þeirra í skýrslunni. Sérstaða einkaskóla, sem í þessu tilviki er einn skóli, þ.e. ísaksskóli, er einnig afgerandi. í þeim skóla er mikil áhersla lögð á lestrar- kennslu 7 ára bama og aðhald kennara er þar veralegt og stýring meiri en vfða annars staðar. Þá er einnig lögð veraleg áhersla á heima- nám. Hvort þessi sérstaða einka- skóla breyttist ef til kæmi annar einkaskóli eða fleiri verður ekkert sagt. Slíkur einkaskóli fyrir 7 ára böm er ekki til ef undan er skilinn Landakotsskóli, en sá skóli er rek- inn af kirkjudeild svo sem kunnugt er og því undanskilinn eins og þeg- ar hefur komið fram. Eins og áður segir vom á um- ræddu skólaári starfræktar 58 bekkjardeildir 7 ára bama í 20 grannskólum. Af þessum 58 bekkj- ardeildum vom flestar, eða 47, starfræktar í hefðbundnum skólum sem svo era nefndir. Ýmislegt bend- ir til þess að skólastarf sé með svipuðum hætti í öllum hefðbundnu skólum. í umræddri rannsókn var gerð tilraun til að kanna hugsanleg- an mun á skólastarfi og kennslu- háttum í skólum sem staðsettir em í Breiðholti og öðmm úthverfum borgarinnar og þeim hefðbundnu skólum sem starfa í eldri hverfum borgarinnar. Niðurstöður rannsóknarinnar benda einnig til þess að hefðbundnu skólamir (nýr skóli og eldri skóli) séu í öllum meginatriðum hliðstæð- ir. En jafnframt því kemur fram afgerandi sérstaða, annars vegar opnu skólanna þriggja og hins veg- ar þess einkaskóla sem könnunin náði til. Það skal fúslega viðurkennt að í skýrslu þeirri sem hér er til um- Dr. Bragi Jósepsson * „Eg kannast reyndar ekki við þá staðhæf ingu í umræddri skýrslu að einkaskólar séu yfir höfuð betri en ríkis- skólar. Það má vel vera að svo sé. Hins vegar benda niðurstöður þeirrar rannsóknar sem hér um ræðir til þess að foreldrar séu yfirleitt ánægðari með þá þjónustu sem veitt er í einkaskóla heldur en í hefðbundnu skól- unum.“ ræðu em ekki settar fram neinar ákveðnar tilgátur til prófunar. Reyndar er ekki heldur að finna neina túlkun á niðurstöðum rann- sóknarinnar. Niðurstöðumar liggja hins vegar skýrt fyrir. Þær em, eins og segir í skýrslunni, fólgnar í þeim fræðilega mun (empirical relationships) sem fram kemur í námi og starfí 7 ára bama og byggja á mati foreldra á þeirri kennslu og því skólastarfí sem fram fer í þeim skóla sem böm þeirra sækja. Þá er einnig gerð tilraun til að kanna, meðal kennara og skóla- stjóra sömu bama, kennslufræði- legar áherslur og önnur markmið skóla. Fylgniathugun er síðan gerð á þessum tveim þáttum, þ.e. mati foreldra versus mati kennara og er skilmerkilega greint frá þeirri að- ferð sem þar er beitt. Skal ég þá víkja að grein dr. Wolfgangs. Það sem fyrst vekur athygli mína er að greinarhöfundur leiðir hjá sér þau gmndvallarsann- indi að hér er um að ræða fmm- könnun. Athugasemdin um giidi (validity) og áreiðanleika (reliabil- ity) er út í hött. Áreiðanleiki er notaður til þess að meta hve ná- kvæmt mælitækið er (í þessu tilviki spumingalistinn). Gildi er hins veg- ar notað til þess að sannreyna hvort spumingalistinn sé í raun og vem að mæla það sem um er beðið. Til þess að hægt sé að finna þetta tvennt þurfa að vera til staðar fyrri athuganir um sama efni. Þær liggja hins vegar ekki fyrir. í formála skýrslunnar er greint frá því að umrædd rannsókn sé hluti af stærra verkefni sem verið sé að vinna að, um nám og starf í grannskóla. Með það í huga tel ég fulla ástæðu til að líta nánar á ýmis þau atriði sem greinarhöfund- ur nefnir. Hins vegar fínnst mér ósæmandi þegar dr. Wolfgang gef- ur í skyn að vísvitandi sé verið að fela tilteknar upplýsingar. Þetta á sérstaklega við um þann hluta greinarinnar, þar sem fjallað er um félagslegar breytur. Greinarhöfundur vekur athygli á þvi að svör foreldra séu yfirleitt jákvæð og munur milli skólagerða sé lítill. Þá vitnar hann í Lee Cron- back sem bendir á (eins og fjöl- margir aðrir hafa gert) að ekki sé allt relevant þótt það sé signific- ant. Athugasemdir greinarhöfund- ar í framhaldi af þessum bollalegg- ingum em reyndar svo almenns eðlis að þær geta átt við um hvaða rannsókn sem er. Greinarhöfundur gagnrýnir það, að spumingalistinn fylgi ekki í heild sinni. Það er rétt. Hins vegar em spumingar, hver um sig, skýrt fram settar og dæmi em gefín um upp- setningu þeirra. Því fer reyndar víðs fjarri að það sé algild venja að spumingalistar fylgi í heild sinni. í þessu tilfelli taldi ég það ekki nauðsynlegt, enda kemur skýrt fram í texta með hverri töflu og hverju súluriti hverju foreldrar em að svara. Dr. Wolfgang segir að foreldmm hafí verið „ætlað að gefa afdráttar- laus svör já eða nei“. Þetta er ekki rétt. Foreldrar gátu einnig gefíð svarið ekki viss eða annað svar. í upphaflegri vinnslu gagna var gengið út frá þessum fjómm mögu- leikum svara, þ.e. já — nei — ekki viss — annað svar. Fram kom, eins og segir í skýrslunni (bls. 11), „ ... að foreldrar sem tilgreindu annað svar fylgdu því ávallt eftir með sér- stakri athugasemd, sem jafnan var árétting á neitandi svari“. Þessi svör hefði því í fljótu bragði mátt flokka sem neitandi svör. Mér þótti hins vegar eðlilegra að tala um, annars vegar játandi svör, þ.e. þeir sem svömðu spumingun- um afdráttarlaust játandi og hins vegar ekki játandi, þ.e. þeir sem svömðu spumingunum neitandi eða töldu sig hvorki geta svarað þeim játandi né heldur neitandi. Þessi ákvörðun var tekin eftir nákvæma athugun gagna og samanburð f úrvinnslu. Ég get fúslega viðurkennt að kategorían ekki viss í umræddri rannsókn er mjög forvitnileg og þarfnast nánari rannsóknar. Hins vegar er ljóst að dr. Wolfgang gef- ur sér rangar forsendur þegar hann dregur þá ályktun, að ekki sé hægt að beita varfæmislegum úrvinnslu- aðferðum vegna þess að foreldmm hafí f aðalatriðum verið ætlað að gefa afdráttarlaus svör. Þetta er alrangt eins og þegar hefur verið bent á. Dr. Wolfgang eyðir löngu máli í að sýna fram á sérstöðu þeirra for- eldra sem senda böm sín í ísaks- skóla. Hann bendir m.a. á að 7 ára böm í ísaksskóla hafa að jafíiaði verið lengur í forskóla heldur en 7 ára böm í flestum öðmm skólum Reykjavíkur. Þetta er rétt. Þá bend- ir hann einnig á, að foreldrar sem senda böm sfn í Isaksskóla geri það af fijálsum vilja og án tillits til þess hvar þeir em búsettir en ekki „nauðugir viljugir" eins og þeir sem senda böm sfn í viðkomandi hverfís- skóla. Þetta er einnig rétt. Ályktun sú sem greinarhöfundur dregur af þessum staðreyndum er hins vegar út í hött. Hann segin „Höfundur tekur hins vegar ekki tiílit til þess hve lengi bömin hafa dvalist í skóla og hve mikil hefð er komin á sam- starf foreldra við hann. Samt er líklegt að svör verði eindregnast jákvæð að öðm jöfnu þar sem skóla- vist er lengst og kynnin af skólanum nánust. Að þessu leyti era skólam- ir ósambærilegir og kastar það auðvitað löngum skugga á allar ályktanir." Hvað á dr. Wolfgang við með því „að ekki sé tekið tillit til þess hve lengi bömin hafa dval- ist í skóla ...“ o.s.frv? Hver heldur dr. Wolfgang að sé tilgangurinn með því að gera samanburð á við- horfum foreldra sem senda böm sín í mismunandi tegundir skóla? Er ekki tilgangurinn einmitt sá að kalla fram hugsanlegan mismun? Þessi mismunur á að sjálfsögðu sínar skýringar sem dr. Wolfgang nefnir reyndar, sumar hveijar. En að halda því fram að skólamir séu „ósambærilegir“ af þessum sökum, það stenst ekki. Greinarhöfundur bendir á, að neikvæð svör séu tiltölulega fleiri Vinningar í H.H.Í. 1&\ 2.160 á kr. 20.000; 4 Samtals 135.000 vinn\
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.