Morgunblaðið - 03.02.1987, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. FEBRÚAR 1987
35
intí
terfi
eigi að undirbúa böm undir fyrsta
bekk skyldunámsins. Þeir segja, að
Kennaraháskóli íslands útskrifi
fjölda kennara með fijóar og nútí-
malegar hugmjmdir um kennsluað-
ferðir og framfarasinnuð viðhorf til
menntunar. Sumir skólar hafí tekið
upp þessar aðferðir eða gert tilraun-
ir með þær með góðum árangri, en
almennt séu nútímahugmyndir
seint að vinna sér sess og í mörgum
skólum sé kennslan gamaldags og
ekki hugmyndarík.
í þessu sambandi víkja höfund-
amir sérstaklega að gerð námsefnis
í samfélagsfræði, sem þeir telja að
hafí almennt verið frjótt og fram-
farasinnað. Þar hafí ekki aðeins
verið boðið upp á annars konar
námsefni, heldur hafí um leið verið
boðið upp á nýjar kennsluaðferðir.
Þeir segjast ekki ætla að ræða þá
gagnrýni sem samfélagsfræðin hef-
ur sætt, en benda á að þetta
námsefni hafi gert nýjar og kannski
auknar kröfur til kennara og krefj-
ist nýrra vinnubragða á öllum
kennslustigum gmnnskólans. í það
hafí verið varið mikilli orku og tíma,
en hætta sé á því að það detti upp
fyrir án þess að það hafí fengið
nægilegan reynslutíma.
I umQöllun um tækjabúnað í
skólum staidra höfundar skýrslunn-
ar við það, að skólamenn geri sér
ekki skýra grein fyrir því, hvemig
nota eigi tækin í samhengi við nám-
ið. Þeir benda á, að ekki sé mikið
um myndbandstæki og tölvur í skól-
um, en þessi tæki séu á hinn bóginn
algeng á heimilum fólks. Þeir segj-
ast aðeins hafa séð tölvu í notkun
í einum skóla og þar hafí leikjafor-
rit verið í gangi. í öðmm skóla
hafí skólastjórinn bent á nokkrar
nýjar tölvur og sagt: „Nú verðum
við að gera upp við okkur til hvers
á að nota þær.“
Lítíl tengsl framhalds-
skólanna
í þriðja kafla skýrslunnar er fjall-
að um framhaldsskólann. Á það er
bent, að hann hafí ekki jafn vel
skilgreinda stefnu og gmnnskólinn.
Framhaldsskólinn hafí þanist gífur-,
lega út á síðustu áratugum og til
dæmis um það er nefnt, að í lok
síðari heimsstyijaldar hafí nemend-
ur verið 1.500 en nú séu þeir um
15.000 að tölu. Fjölgunin á þessum
vettvangi sé fímmtán sinnum meiri
en fjölgun þjóðarinnar á sama tíma.
Höfundar telja að almenn sam-
staða sé um að framhaldsskólar
skuli vera með íjölbrautasniði og
verður því starsýnt á, að samt skuli
reknir hefðbundnir menntaskólar,
tækiskólar og starfsgreinaskólar.
Þeir nefna, að lítil eða engin tengsl
virðist vera á milli einstakra skóla
og telja að það geti verið hindmn
á vegi umbóta í námi og kennslu.
í fjórða kaflanum er fjallað um
menntun kennara og starf. Athygli
er vakin á því, að menntun kennara
er ekki öll á sama skólastigi (ekki
alls staðar krafíst stúdentsprófs)
og spurt, hvort ekki sé ástæða til
að breyta þessu, svo öll kennara-
menntun sé á háskólastigi. Tekið
er undir hugmyndir um að lengja
nám við Kennaraháskólann um eitt
ár og jafnframt bent á að meiri
samvinna þurfi að vera á milli skól-
ans og náms í uppeldis- og kennslu-
fræði við Háskóla íslands.
Þá er vikið að bágum launakjör-
um kennara, sem birtist í því að
50-70% kennaranema komi annað-
hvort aldrei til kennslustarfa eða
hætti þeim snemma og hverfí til
annarra starfa. Sagt er, að of marg-
ir kennarar vinni aðeins hlutastarf,
sem leiði til þess að þeir veiji ekki
allri orku sinni og athygli í starfíð.
Þessar aðstæður hafí í för með sér,
að mikil vinna sem lögð sé í kenn-
aramenntun og nýjar kennsluað-
ferðir fari forgörðum. Aðalvandinn
í þessu efni séu hin lágu laun kenn-
ara, sem dregist hafi aftur úr öðrum
stéttum miðað við fyrri ár. Kennar-
ar neyðist til að vinna mikla yfír-
vinnu og það komi niður á gæðum
kennslunnar. Höfundar velta fyrir
sér ástæðum þess að kjör kennara
eru með þessum hætti og telja hugs-
anlegt að ein ástæðan sé vanmat á
kennarastarfínu. Það sé ef til vill
rótgróið viðhorf að kennsla krefjist
ekki sérmenntunar. í því sambandi
er vitnað í grein eft'ir blaðamann á
Morgunblaðinu, þar sem því sé
haldið fram að árangur kennara í
starfi fari ekki eftir því hvort þeir
hafí notið faglegrar menntunar.
Þama sé haldið fram skoðun, sem
eigi víðtækan hljómgrunn, að vits-
munaþroski fólks og menningar-
þróun fari ekki eftir gæðum skóla
eða sé jafnvel óháð því, hvort skól-
ar séu til. Þessu viðhorf er andmælt
og talið til skaða að það verði ofan á.
0
50% Hl-nema hætta á
fyrsta ári
Höfundar skýrslunnar vekja at-
hygli á gífurlegri fjölgun háskóla-
stúdenta á undanfömum árura, sem
þeir segja að skapi Háskóla íslands
margvísleg úrlausnarefni. Þeir
segja, að skólann skorti gífurlega
margt, þ.á m. aukið kennslurými,
fleiri rannsóknarstofur, bækur og
bókageymslur og fleiri stúdenta-
garða.
Fulltrúum OECD verður sérstak-
lega starsýnt á, að 50% nemenda
við HI hætta námi þegar á fyrsta
ári og aðeins 25% innritaðra nem-
enda ljúki námi. Hér sé um sóun
að ræða, sem efast beri um að
ástæða sé til fyrir Háskólann að
umbera.
Þá segir, að tengslin á milli fram-
haldsskóla og Háskólans séu ekki
góð. Kvartað sé yfir því í Háskólan-
um að undirbúningur nemenda sé
ekki nægilega góður. Á móti sé
kvartað yfír því í framhaldsskólum
að námskröfur Háskólans séu ekki
nægilega skýrar. Hér sé því tæki-
færi til að marka stefnu og koma
á nýju skipulagi í samstarfi þessara
skólastiga.
Höfundar skýrslunnar staldra
einnig við það, að aðeins 215 há-
skólakennarar eru í föstu starfi við
skólann, en um 400 séu stunda-
kennarar. Þetta hljóti að hafa áhrif
á gæði menntunar við skólann, þótt
ekki sé unnt að leiða það skilmerki-
lega í ljós, þar sem Háskólinn virðist
ekki hafa neitt skipulag á því að
meta hæfni kennaranna í starfí. í
framhaldi af þessari ábendingu
koma höfundar skýrslunnar fram
með hugmyndir um, hvemig koma
megi slíku hæfnismati á og tengja
það launum kennara.
Námslánakerfíð telja OECD-
menn til fyrirmjmdar, en vilja að
jafnhliða því sé tekið upp náms-
styrkjakerfi. Að óbrejrttu verki það
fremur letjandi en hvetjandi á við-
leitni stúdenta til námsárangurs.
Um rannsóknir við Háskóla ís-
lands segir, að þær séu jrfirleitt á
lágu stigi, þar sem kennarar geti
ekki sinnt þeim meðfram hinni
miklu vinnu sinni.
r
Nauðsyn valddreifing-
ar
í sjötta kafla skýrslunnar er fjall-
að um yfirstjóm menntamála,
áætlanagerð og íjárveitingar til
skóla. Höfundar segja að miðstýr-
ing í menntamáium sé mikil og
hvetja til aukinnar valddreifíngar.
í því sambandi nefna þeir lands-
byggðina og benda á að það geti
tafíð fyrir framförum að þurfa að
vísa öllum ákvörðunum um fram-
kvæmdir til menntamálaráðunejdis- r
ins í Reykjavík.
Þá segja höfundar að augljóslega
þurfí að auka fjárveitingar til
menntamála. Hækka þurfi laun
kennara, þar sem aukavinna þeirra
hafí óæskileg áhrif á starf þeirra
og rannsóknir. Auka þurfí íjárveit-
ingar til rannsókna, skólabygginga,
Námsgagnastofnunar og bókasafns
Háskólans. Menntakerfíð í heild
megi bæta verulega ef ijárfestingar
í því séu auknar. Skipulagsbrejd-
ingar á menntakerfinu geti einnig
bætt það og minnst er á í því sam-
bandi lengri skóladag, lengri
skólaár, styttri undirbúningstíma
fyrir háskólanám, íjölmennari bekki
sums staðar, skólanám hefjist við
6 ára aldur en ekki 7 ára og há-
skólanám verði aukið um eitt ár,
svo nokkuð sé nefnt.
Alltaf rúm fyrir fram-
farir
í sjöunda kafla skýrslunnar er
að fínna spumingar höfunda skýrsl-
unnar til jrfírmanna íslenskra
menntamála og þar á eftir koma
ýtarleg svör við þeim, sem gefín
voru á fundi í París í júní í fyrra,
svo_ sem áður var nefnt.
Á fundinum í París sagði dr.
Joaquin Arango m.a.: „Okkur er
ljóst að sé á heildina litið hafa ís-
lendingar náð mjög góðum árangri
í menntamálum. ... Að okkar áliti
og miðað við okkar reynslu er
íslensa þjóðfélagið menntað þjóð-
félag og í meira jafnvægi og
heildstæðara en flest önnur og þjóð-
in líklega meðal þeirra hamingjusö-
mustu. Allir geta þó verið einhuga
um, að alltaf er rúm fyrir fram-
farir. Ef aðeins ein af athugasemd-
um okkar reynist gagnlkeg, fínnst
okkur við hafa borgað hluta af
skulda okkar við ísland."
Fræðsluráð Norðurlandsumdæmis eystra:
Þingmenn fresti tíllögu
um rannsóknamefnd
I
Ingvar Gíslason og Guðmundur Bjarnason með
áform um rannsókn á vegum Hæstaréttar
STEINGRÍMUR J. Sigfússon, þingmaður Alþýðubandalagsins, hefur
ákveðið að fresta flutningi tillögu um, að Alþingi skipi rannsóknar-
nefnd til að kanna deilu menntamálaráðherra og fræðsluyfirvalda í
Norðurlandskjördæmi eystra. Þingmaðurinn hafði boðað slíkan til-
löguflutning í viðtali við Þjóðviljann á laugardaginn. í samtali við
Morgunblaðið kvaðst hann hafa tekið ákvörðun um þetta eftir, að
honum barst bréf frá fræðsluráði kjördæmisins, þar sem þingmenn
eru beðnir að fresta tillöguflutningi um rannsóknarnefnd meðan
menntamálaráðherra er að íhuga beiðni ráðsins um að skipun nefnd-
ar af þessu tagi.
Steingrímur kvaðst ekki hafa
fengið bréf fræðsluráðsins í hendur
fyrr en síðdegis í gær. Hann sagði,
að það hefði komið honum á óvart,
því þótt það væri dagsett síðastlið-
inn föstudag hefðu þingmenn ekkert
veður haft af því fyrr en í gær.
Hann sagðist hafa haft samband
Þráinn Þórisson, formann fræðs-
luráðsins, og í framhaldi af því hefði
hann ákveðið, að verða við málaleit-
an fræðsluráðsins í bili.
„En það er ekki hægt að þæfa
málið endaiaust svona,“ sagði þing-
maðurinn. Hann sagðist ætla að
kanna það um miðja þessa viku,
hvort viðbrögð menntamálaráðherra
við tilmælum fræðsluráðsins væru
þess eðlis að ráðið vildi halda þreif-
ingum áfram. Ef svo væri ekki,
kæmi tillaga hans fram.
Bréf fræðsluráðs Norðurlands-
umdæmis eystra er dagsett 30.
janúar s.l. og undirritað af Þráni
Þórissjmi. Það er stílað á alþingis-
menn kjördæmisins. Orðrétt segir:
„Fræðsluráð Norðurlandsumdæmis
eystra hefur i dag, eftir að hafa átt
fund með menntamálaráðherra,
óskað eftir skipun nefndar til að
rannsaka störf fræðslustjóra,
fræðsluskrifstofu og samskipti við
menntamálaráðunejrtið, þó einkum
fjármálaleg samskipti. Þar sem eðli-
legt þykir að gefa ráðherra tóm til
að svara erindi þessu, er þess farið
á leit við þingmenn kjördæmisins
að fresta umbeðnum tillöguflutningi
að svo stöddu."
Að sögn Steingríms J. Sigfússon-
ar hafði náðst samstaða um það
meðal stjómarandstæðinga á Al-
þingi að styðja tillögu hans um
rannsóknamefhdina. Hann kvaðst
einnig hafa leitað eftir stuðningi
framsóknarmanna og kvað ástæð-
una fyrir því, að tillaga hans kom
ekki fram á þingi í gær hafa verið
þá, að Ingvar Gíslason, þingmaður •
Framsóknarflokksins, hefði haft
samband við sig og beðið um frest,
þar sem hann væri með tillögu í
smíðum, er samstaða kjmni að geta
náðst um.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins hafa þeir Ingvar Gíslason
og Guðmundur Bjamason samið
frumvarp til laga, þar sem gert er
ráð fyrir því, að Alþingi feli Hæsta-
rétti að skipa þriggja manna
rannsóknamefrid til að kanna
fræðslustjóradeiluna. Talið er, að
stjómarandstæðingar hefðu getað
fallist á þessa tillögu, en hún kom
hins vegar ekki til umfjöllunar á
þingflokksfundi framsóknarmanna
í gær, þar sem fyrmefnt bréf fræðs-
luráðsins barst áður en fundurinn
hófst. í samtali við Morgunblaðið
sagði Ingvar Gíslason, að hann teldi
rétt að verða við tilmælum ráðsins
og fresta tillöguflutningi.