Morgunblaðið - 10.02.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. FEBRUAR 1987
Rympa og krakkarnir: Sigríður Þorvaldsdóttir, Sigrún Edda Björnsdóttir og Gunnar Rafn Guðmundsson.
Margrét Guðmundsdóttir í hlutverki ömmu.
Kátt í ríki Rympu
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Þjóðleikhúsið sýnir:
Rympa á ruslahaugnum, barna-
leikrit með þulum og söngvum
eftir Herdísi Egilsdóttur
Útsetning tónlistar og hljóm-
sveitarstjórn: Jóhann G. Jó-
hannsson
Lýsing: Björn Bergsteinn Guð-
mundsson
Leikmynd og búningar: Messíana
Tómasdóttir
Dansahöfundur: Lára Stefáns-
dóttir
Leikstjóri: Kristbjörg Kjeld
„Kerlingin hún Rympa býr ruslahaugnum á
rápar til og ftá allar nætur
silast loks í bólið, er sólin fer á stjá
og sómakærir menh fara á fætur
kostulegt er hvemig hún lætur“
Það er hveiju orði sannara, að
Rympa er forkostuleg kelling. Hún
er hranaleg og töff, uppátektasöm
og langt frá að vera heiðarleg. En
hún á til ærlegar tilfínningar og
hjálpsemi, þótt hún sé ekki beinlín-
is hefðbundin í atferli né æði. Hún
á sér vininn Volta tuskukall, hennar
helzta huggun um marga dapra
daga frá bemsku og eins og í góðu
ævintýri sæmir hefur Volti vaxið
með henni. Volti má samt passa
sig, gremjist henni framkoma hans
er hún til dæmis vís til að taka af
honum hausinn. Því hún er fljót að
skipta skapi.
Á ruslahauginn slæðast svo böm-
in Bogga og Skúli, sem eru afskipt
á heimilum sínum, þar sem allir eru
að hlaupa í vinnu og úr vinnu en
varla nokkurn tíma er talað við
þau. Og í skólanum er argast í
þeim, svo að þau em staðráðin í
að sttjúka að heiman. Rympa þyk-
ist hafa himin höndum tekið, því
að henni og Volta hefur sem sé
ekki orðið bama auðið, en nú bæt-
ast þessi tvö indælis böm í búið.
Ævintýraheimurinn á öskuhaugi
Rympu, þar sem ægir saman alls
konar spennandi dóti, og svo þessi
forkostulegi kvenmaður sem er öll
af vilja gerð að sinna þeim er meira
en lítið eftirsóknarverður. Svo að
þau ákveða að setjast þama að.
Þangað kemur líka kall að leita að
bömunum, en þeim verður ekki
skotaskuld úr að leika á hann. Þetta
lítur allt prýðilega út og þegar
amma af elliheimilinu villist þangað
færist enn §ör í leikinn. Hún hefur
að vísu ákveðnar þrifnaðarhug-
myndir, sem ekki falla í kramið hjá
Rympu, en við þessu öllu er séð.
Og verður sagan ekki rakin að öðm
leyti, en óhætt að segja að allt fer
í lokin eins og það á að gera.
Herdís Egilsdóttir hefur samið
alls konar bamaefni, margt prýði-
legt. Hún vinnur hér óumdeilanleg-
an sigur, að mínum dómi. Textinn
er einfaldur og skýr, hugmyndimar
Myrkir músíkdagar
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Tónskáldafélag íslands hefur í
nokkur skipti staðið fyrir eins
konar tónlistarhátíð í þorramán-
uði og nefnast þessir tónleikar
Myrkir músíkdagar. Þrátt fyrir
Andreas Schmidt og Thomas
Palm voru aftur á ferðinni í Gamla
bíói sl. sunnudag og fluttu nú ein-
göngu söngatriði úr óperum.
Klassísku viðfangsefnin voru
þijár aríur eftir Mozart, þar á
meðal sú fræga aría Deh, vieni
alla finestra úr Don Giovanni og
ein eftir Beethoven, Ha, welch ein
Augenblick úr Fidelíó. Af róm-
antískum verkum fluttu þeir tvær
aríur úr Tannháuser eftir Wagn-
er, en sú seinni var söngurinn til
morgunstjömunnar. FVanska
rómantíkin var aría úr Faust eftir
Gounod. Aría nautabanans eftir
Bizet var næst á efnisskránni og
tónleikunum lauk með tveimur
aríum eftir Verdi, sú fyrri úr Don
Carlos og síðari úr Macbeth. Allt
em þetta erfið söngatriði og gáfu
nokkra hugmynd um það hversu
fjölhæfur sönglistamaður Andre-
as Schmidt er, og ekki aðeins
það, heldur að hér er á ferðinni
feikna öflugur söngmaður og trú-
lega ekki síður dugandi í leikrænni
túlkun ópemverka en í viðkvæm-
um ljóðasöng. í rauninni er ekkert
að nafngiftin sé heldur svona
dmngaleg hafa þessir tónleikar
oft létt undir með tónlistaraðdá-
endum í skammdeginu og nú
hófust tónlistardagar þessir með
skemmtilegum tónleikum í Bú-
staðakirkju. Á efnisskránni vom
kvartettar eftir Helga Pálsson og
annað hægt að segja um söng
Andreasar Schmidt, en að flutn-
ingur hans hafi verið stórkostleg-
ur og vonandi gefist tækifæri til
að heyra hann syngja oftar hér á
landi, bæði ljóðatónlist og ef til
vill ekki síður í ópemuppfærslum.
Á efnisskrá píanósnillingsins
Dmitri Alexeev vom verk eftir
Chopin (Pólonesu-fantasían op.
61) Skriabin (fjórar prelúdíur op.
22, tvö Poem p op. 32, valslíking-
in op. 47 og fimmta sónatan op.
53) og síðast eftir Liszt (h-moll-
sónatan). í öllum þessum verkum
er rómantíkin ráðandi þó í síðróm-
antískum verkum Skriabins megi
heyra spádóma um komandi upp-
iausn gamalla gilda. Tækni
Alexeevs er með ólíkindum en hún
er ekki aðeins fólgin í teknískum
leik, heldur einnig f túlkun og
Jón Leifs, Quodlibets eftir Donald
Martino og fmmflutt var nýtt tón-
verk eftir Jónas Tómasson, er
hann nefnir Sonata XV. Kvartett-
amir eftir Helga Pálsson og Jón
Leifs vom ágætlega fluttir af
Reykjavíkurkvartettinum, en
einkum þó kvartett Jóns, sem
nefnist „Mors et vita“. Það sem
einkum vakti athygli var hversu
flytjendur lögðu áherslu á mikinn
hraðamun í verki Jóns Leifs og
gaf það kvartettinum mun skarp-
ari blæ en undirritaður man til
af fyrri samfundum við þetta sér-
kennilega og ágæta tónverk. Því
hefur oft verið haldið fram, að
mörg tónverk Jóns Leifs séu á
köflum oft of hæg í flutnigi og
þyldu mun hraðari flutning. Þama
er viðfangsefni fyrir íslenska flytj-
endur að endumýja viðhorf sín til
verka þessa merka fmmkvöðuls.
mótun tónverkanna. Formgerð
verkanna verður einstaklega skýr
og auk þess tekst honum að túlka
með svo mikilli næmi og hlýju,
að tónmálið fær nýtt inntak. Þó
tónmálið sé aðeins fáar nótur,
tekst honum að magna upp
spennu, sem aðeins verður svarað
með því að halda niðri í sér andan-
um. Á næsta augnabliki er öllum
hömlum kastað og stefnt í sjálfan
háskann, eða spennan byggð upp
smátt og smátt, er á endanum
brotnar eins himinhá brimaldan.
Þegar slotar, verður kyrrðin og
í verki Helga Pálssonar mátti
heyra íslenska þjóðlagið sem fyr-
irmynd steíja og var það í raun
sú aðferð er fyrstu tónskáldin
okkar notuðu til að bijótast undan
erlendum forskriftum og skapa
sér sinn eigin stíl. íslenska þjóð-
lagið var hins vegar svo gamalt
í gerð, hafði aldrei orðið fyrir
neinum áhrifum af notkun hljóð-
færa og því mjög erfitt að aðlaga
það þeirri tækni í hljóðfæraleik,
er tók að berast til landsins upp
úr 1850. í raun hefur þjóðlagið,
tyrfið og þungsungið, haldið sínu
og margir tónhöfundar kosið að
láta það eiga sig en beint tón-
hugsun sinni í farvegi eins langt
frá þjóðlaginu og þeim hefur ve-
rið mögulegt. Það var sannarlega
skemmtilegt að heyra verk Helga
Pálssonar og Jóns Leifs og það
er eins og verk þeirra séu nú að
friðurinn svo áhrifamikill, að einn
ógætilegur tónn gæti skipt sköp-
um. A-dúr-pólónesufantasían var
feikna vel leikin en það var í verk-
um Skriabins og hinni geysierfiðu
h-moll-sónötu eftir Liszt sem leik-
ur Alexeevs var yfirmáta stór-
kostlegur. Mótun og túlkun
Alexeevs á sónötunni var frábær-
lega skýr, þar sem leikið var
undurþýtt og leikandi létt á víxl
við ýtrustu tök í styrk. Tónmál
verksins leið aldrei fyrir hraða og
í hægferðugum tónmyndum var
spennan ekki síður mögnuð en þar
öðlast annað gildi, nærri hálfri öld
eftir að þau voru samin. Fimmt-
ánda sónatan eftir Jónas Tómas-
son er fyrir flautu, selló og píanó,
í fimm samfelldum þáttum. Tveir
milliþættir voru í raun einleiks-
þættir fyrir flautu og selló en
þrír samleiksþættir hljóðfæranna
þriggja. í „trió“-þáttunum mátti
heyra töluverð tilþrif og skemmti-
legar tónhugmjmdir. I heild er
verkið mjög lagrænt í gerð, allt
að því „gamaldags“, og trúlega
má vinna blæbrigði þess á
margvíslegan máta, einkum í
hægu þáttunum. í heild var verk-
ið ágætlega flutt en flytjendur
voru Hólmfrður Sigurðardóttir,
Lovísa Fjeldsted og Kolbeinn
Bjamason. Kolbeinn flutti Quodli-
bets eftir Martino, en verkið hefði
hann flutt fyrir skömmu uppi í
Landakoti, og eins og þá flutti
hann verkið mjög vel. Reykjavík-
urkvartettinn samanstendur af
Rut Ingólfsdóttur, Júlíönu Kjart-
ansdóttur, Helgu Þórarinsdóttur
og Arnþóri Jónssyni og var flutn-
ingur þeirra á Mors et vita eftir
Jón Leifs sérlega vel útfærður.
sem hraðinn og krafturinn var í
fyrirrúmi. Undirritaður man ekki
til þess að hafa heyrt leikið eins
afdráttarlaust í h-moll-sónötunni
á tónleikum hérlendis og trúlega
er leikur Alexeevs ekki langt frá
því að vera stórtíðindi meðal ann-
arra þjóða. Hér er á ferðinni
píanóleikari sem taka mun sér
sæti meðal mestu píanóleikara
Rússa og er þó ekki í kot vísað,
þar sem fyrir eru snillingar hver
öðrum betri.
Operutónleikar
Stórbrotinn píanóleikur