Morgunblaðið - 03.04.1987, Qupperneq 45

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1987
45
Svipmyndir úr borginni/óiafur Ormsson
MÁL DAGSINS
Veturinn hefur verið einstak-
lega mildur og minnir nú loks á
sig þegar komið er fram yfir miðj-
an marsmánuð með hörkugaddi,
snjó og fjúki. Það er þó ekki veð-
rið sem helst setur svip á mannlíf-
ið þessa dagana, fremur
efnahagsmálin. I gangi er stöðug
kjarabarátta og ekki fyrr búið að
semja við einn launþegahópinn en
annar er farinn af stað og þegar
þessar línur eru festar á blað eru
sjúkrahúsin varla starfhæf vegna
verkfalls hjúkrunarfræðinga og
sjúkraþjálfa. Á sama tíma er verð-
bólgan á uppleið.
— Mér líst nú ekkert á þessa
þróun. Verðbólgan er komin yfir
tuttugu prósent og kannski að
stjómin sé að missa tökin á efna-
hagsmálunum. Það er þensla á
öllum sviðum og framundan al-
níennar kauphækkanir. Vilja
menn vinstri stjóm eftir kosning-
ar? Eða hvað? Vinstri stjórn með
100—120 prósent verðbólgu?
spurði maður einn sem ég hitti á
förnum vegi fyrir framan Lands-
bankann í Austurstræti nú
nýlega. Það var sama dag og
borgarstarfsmenn hófu að greiða
atkvæði um nýgerðan kjarasamn-
ing sem barst í tal, og maðurinn
var viss um að yrði felldur í alls-
herjaratkvæðagreiðslu, sem síðan
kom á daginn.
Frostið fór niður í sjö stig í
borginni og kuldagjóstur við
Reykjavíkurapótek þar sem Óli
blaðasali stóð úlpuklæddur með
dagblöðin undir hendi. Skyndilega
var hann rokinn út í Pósthús-
stræti. Jóhann Einvarðsson,
fyrrverandi alþingismaður og nú-
verandi aðstoðarmaður félags-
málaráðherra, hafði gefið
bendingu. Hann keypti eitt eintak
af Helgarpóstinum af Óla. Ut
undir vegg við Pósthúsið stóð
Guðmundur Haraldsson frá Eyr-
arbakka, lágvaxinn maður með
snyrtilegt yfirvararskegg, kunnur
maður í borginni, ljóðskáld með
meiru, kominn á sjötugsaldur.
Hann stóð þarna frakkaklæddur
með skjalatösku undir hendi og
spjallaði við vegfaranda með yfir-
vegaðri ró. Svo var allt í einu
eitthvað sem vakti athygli hans
og þá lagði hann áherslu á orð
sín með miklu handapati.
Hinum megin götunnar gekk
Gunnar Sverrisson um stræti og
torg í nýjum klæðskerasaumuðum
fötum og seldi lítið kver sem inni-
heldur ritsmíðar eftir hann frá
liðnu hausti. Tilsýndar sá ég að
hann seldi tvö eintök á tröppunum
við Landsbankann. Hann varð
fimmtugur á liðnu hausti og fæ-
rist allur í aukana í útgáfumálum
og verður með þessu áframhaldi
kominn með tuttugu binda ritsafn
á sextugsafmælinu.
í afgreiðslusal á fyrstu hæð í
Landsbankanum, aðalbanka við
Austurstræti, stóð Ragnar Ein-
arsson, forstjóri ENlampa hf.
Nýkominn frá Thailandi úr sumri
og sól, með skegghýjung í and-
liti, glotti og hnippti í mig þegar
minnstu munaði að ég gengi fram
hjá þar sem hann var að leggja
inn á bankareikning. Ragnar er
með ört vaxandi fyrirtæki sem
framleiðir loftlampa, loftljós í
skrifstofur og eldhús.
— Hann er kaldur. Ég er að
koma frá Thailandi sem er í ann-
arri heimsjálfu eins og þú veist.
Steikjandi hiti alla daga, sumar
og sól, áhyggjulaust líf, engin
verðbólga, hvað þá verkföll, sagði
hann og glotti stöðugt.
Ragnar var endurnærður eftir
góða dvöl hinum megin á hnettin-
um og er svo allt í einu kominn
í daglegt vafstur hér heima og
eins og úthvíldur eftir dvöl á fög-
rum slóðum. Ömólfur Árnason,
rithöfundur, var einnig í við-
skiptaerindum í Landsbankanum
í Austurstræti og fór að öllu eins
og hann þekkti til á hveiju borði
og gjaldkeramir væru persónu-
legir kunningjar sem þeir em
kannski.
Ég átti erindi í banka og versl-
anir fyrir hádegi þriðjudaginn 25.
mars síðastliðinn. Kom inn í versl-
un á Vatnsstígnum. Þar var
verslunarstjórinn innanbúðar við >
afgreiðslu og ég ekki fyrr kominn
inn en hann spurði:
— Ertu ekki á listanum?
— Hvaða lista? spurði ég undr-
andi.
— Þeirra Albertsmanna.
— Em nokkrar líkur til að hann
verði borinn fram? Það em
kannski nógir um að halda þess-
um skollaleik áfram? Ef foringinn
flautar til leiks þá em ef til vill
nógu margir tilbúnir til að hlaupa
inná.
— Já, en hann skorar varla úr
þessu, þó hann hafi skorað óveij-
andi hér áður fyrr.
Það var einhver spenna í lofti.
Aðrir viðskiptavinir sem þama
vom staddir máttu til með að tjá
sig.
— Hann er minn maður. Að
þeir skuli gera honum þetta. Við
höfum verið saman í Val síðan
við vomm drengir og í KFUM.
Ég er flokksmaður og vil frið.
Ekki stríð. Það er engum til góðs
og flokkurinn má ekki við því í
upphafi kosningabaráttunnar.
Það er samstaðan sem skiptir
máli nú sem fyrr, sagði maður sem
þama var og kvaðst vera Dags-
brúnarverkamaður og einn af
þeim sem Albert hefði rétt hjálp-
arhönd á erfiðum tímum.
Svo vom komnar hádegisfréttir
í útvarpinu og viðstaddir lögðu
við eyru. Málin skýrðust lítið í því
fréttayfírliti og enn héldu menn
áfram að ræða stöðu Alberts. Það
var greinilegt að þetta var mál
dagsins. Ekki bara í versluninni
við Vatnsstíginn heldur einnig á
fömum vegi og menn ekki á eitt
sáttir um framvindu mála. DV var
komið út og blaðsölukrakkamir á
ferð með blaðið á gangstéttum
við Laugaveginn. Á hominu við
Alþýðubankann stóð komungur
maður og kallaði upp fyrirsögn á
baksíðu blaðsins:
„Albert segir af sér í dag.“
Nóg til þess að forvitnir vegfar-
endur mnnu á hljóðið og drengur-
inn var kominn í góð viðskipti,
seldi nokkur blöð á innan við
mínútu ...
Sögulegt uppgjör:
Frjálslyndiflokkur-
inn er að skilja
íhaldsflokkinn eftir
1 Sjálfstæðisflokknum
sitt á meðan forystan hefur borið
gæfu til að sýna umburðarlyndi í
samskiptum við almenna flokks-
menn. Stundum hefur þó hrikt í
máttarviðum en framsýnir leiðtogar
jafnan náð að bera klæði á vopnin.
íhaldsarmurinn hefur lengst af
ráðið ferðinni í Sjálfstæðisflokknum
og hefur því miður hert tökin eftir
því sem árin liðu. Fyrir bragðið
hefur forysta hlotið réttnefnið
Flokkseigendafélag og er mikill
sannleikur fólginn í þessu eina orði.
Frjálslyndir hafa hins vegar iðulega
mátt setja í minni pokann og látið
undan síga innan um kalda fijáls-
hyggju og annan pólitískan krapa.
Stundum hefur soðið upp úr í
Sjálfstæðisflokknum og slegið í
brýnu. Þá er bæði deilt um menn
og málefni.
Flokksræði leggpur
fijálslyndi
Dæmi um átök milli íhalds og
fijálslyndis eða flokksræðis og fólk-
ræðis eru sérframboð sjálfstæðis-
eftir Ásgeir Hannes
Eiríksson
Borgaraflokkurinn hefur kvatt
sér hljóðs í íslensku stjórnmálalífí,
hvort sem fólki líkar það betur eða
verr.
Menn hafa gert því skóna að
flokkurinn hafi risið úr öskustó í
stjómmálaflokk á einni nóttu vegna
skattframtals Alberts Guðmunds-
sonar. Trúi því hver sem vill.
Málið er hins vegar ekki svona
einfalt frá mínum bæjardyrum séð.
Hér er sögulegur aðdragandi og því
rétt að skoða málið strax í fullu
samhengi þó stiklað verði á stóru.
Flokksræði gegn
fijálslyndi
Á sínum tíma gengu íhaldsflokk-
urinn og Fijálslyndi flokkurinn í
eina sæng: Sjálfstæðisflokkinn.
íhaldsmenn lögðu til fylgið en
ftjáislyndir stefnuskrána. Þessir
tveir hópar hafa borið uppi Sjálf-
stæðisflokkinn og unað glaðir við
Ásgeir Hannes Eiríksson
staka lista í nafni flokksins og
merkja með DD. Þessar óskir voru
kveðnar niður með harðri hendi og
flokksræðið bar sigurorð af frjáls-
lyndinu. Fyrir bragðið urðu þessi
sérframboð utan Sjálfstæðisflokks-
ins og D-listinn naut ekki góðs af
atkvæðum þeirra við úthlutun upp-
bótarsæta. Aflið í sérframboðunum
braut sér því leið út úr flokknum
en gremjan sat eftir innanborðs.
íhaldsarmurinn hefur löngum
freistað þess að halda niðri öflugum
forystumönnum úr hópi fijálslyndra
innan Sjálfstæðisflokksins. Má í því
sambandi nefna bæði dr. Gunnar
heitinn Thoroddsen og Albert Guð-
mundsson. v
Forysta íhaldsmanna í Sjálfstæð-
isflokknum hefur því kosið að hafa
frekar góð tök á litlum flokki held-
ur en slæm tök á stórum. Fyrir
þetta hafa flokksmenn liðið áratug-
um saman.
„Fijálslyndi flokkurinn
er að taka hatt sinn og
staf og þakkar nú
íhaldsflokknum fyrir
áralang’a sambúð í
Sjálfstæðisflokknum.“
manna í nokkrum kjördæmum
vegna ósamkomulags í héraði um
prófkjör og skipun sæta á fram-
boðslistum. Þar vildu óánægðir
sjálfstæðismenn bjóða fram 'sér-
Fijálslyndi kveður
flokksræði
Átökin í Sjálfstæðisflokknum eru
því mun eldri en einnar viku göm-
ul. Þau eru jafngömul flokknum
sjálfum. Það kemur því engum
manni í opna skjöldu þó undan láti
þegar óbilgjöm forystan gengur
loks fram af umburðarlyndu flokks-
fólki. Skattframtal Alberts Guð-
mundssonar kemur þar ekki við
sögu.
Ástæðan fyrir góðu gengi Borg-
araflokksins meðal fólksins síðustu
daga á sér því djúpar pólitískar
rætur. Flokksræðið hjá íhaldi Sjálf-
stæðisflokksins heftir áratugum
saman kastað sprekum á þann bál-
köst er kviknaði loks í við framboð
S-listans. Það er ekki tímabundið
lausafylgi D-listans sem gengur nú
til liðs við Borgaraflokkinn heldur
em sjálfar rætur Sjálfstæðisflokks-
ins að ganga upp úr grýttum
jarðvegi flokksræðis.
Frjálslyndi flokkurinn er að taka
hatt sinn og staf og þakkar nú
Ihaldsflokknum fyrir áralanga sam-
búð í Sjálfstæðisflokknum.
Flokkar og húðir
Þetta á við um fleiri flokka. Það
er víðar pottur brotinn en í Sjálf-
stæðisflokknum og fleiri fijálslyndir
menn búa sig nú undir að axla
skinnin. Eða eins og Karl gamli
Marx segir í ávarpi sínu: — Sem
einstaklingur á maðurinn engan
rétt, heldur aðeins sem hluti af
heimsbyltingunni. Þetta gamla
kommúnistaávarp hefur nú eignast
nýjan hóp stuðningsmanna í Val-
höll Sjálfstæðisflokksins. Og kom
engum manni á óvart.
Gamla flokkakerfið á íslandi hef-
ur því fyrir löngu gengið sér til
húðar og nýsköpun þess er hafín
með stofnun Borgaraflokksins.
Óhemju kraftur hefur losnað úr
læðingi síðustu daga í þjóðlífinu og
gengið til liðs við S-listann.
Albert Guðmundsson ræður ekki
þessari för þó hann feginn vildi.
Hann er aðeins maðurinn sem gerði
þessu fólki kleift að safnast saman
til átaka fyrir nýtt og betra þjóð-
félag.
Höfundur er 5. rnjnJur á lista Borg-
araflokksins í Reykjavík.