Morgunblaðið - 06.05.1987, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. MAÍ 1987
tryggð skilyrði fyrir áframhaldandi
hagvexti og bættum lífslqorum.
Sé fyrst litið til ytri skilyrða, eru
engin merki þess, að framundan sé
brestur í framleiðslu eða viðskipta-
kjörum, þótt aðstæður séu hvergi
nærri eins hagstæðar og á síðasta
ári. Samkvæmt nýjustu spám er
gert ráð fyrir 3 xh% aukningu lands-
framleiðslu og 5% hækkun þjóðar-
tekna á þessu ári, sem er talsvert
meiri hagvöxtur en spáð er í svo
til öllum iðnvæddum ríkjum. Rétt
er þó að hafa í huga, að óvissan
um gengisþróun dollarans og olíu-
verðlag valda því að fremur er
hætt við, að þessar spár reynist í
bjartsýnna lagi en hið gagnstæða.
Merki um vaxandi
jafnvægisleysi
En þessar tiltölulega hagstæðu
horfur um þróun þjóðartekna er
aðeins önnur hlið málsins. Sé á hinn
bóginn litið til þróunar þjóðarút-
gjalda virðist ljóst, að vöxtur þeirra
stefni að öllu óbreyttu verulega
umfram hækkun þjóðartekna, sem
mundi þýða umtalsverðan við-
skiptahalla við útlönd. Aukinni
eftirspum hefur ennfremur fylgt
spenna á vinnumarkaði, jafnframt
því sem átök um launahlutföll á
milli stétta og starfshópa hafa graf-
ið undan þeirri samræmingu í
launastefnu, sem náðist á síðasta
ári. Allt eru þetta merki um vax-
andi jafnvægisleysi í þjóðarbú-
skapnum, sem á skömmum tíma
gæti eyðilagt árangur undanfarinna
ára, ef ekki tekst að marka að nýju
sterka og samræmda stefnu í efna-
hagsmálum. Er ástæða til þess að
íjalla hér um nokkra þætti á sviði
fjármála og peningamála, sem
miklu munu ráða um árangur
slíkrar stefnu.
Enginn vafi leikur á því, að
þensluáhrifin að undanfömu hafa
fyrst og fremst sprottið af greiðslu-
halla ríkissjóðs og erlendum lántök-
um fjárfestingarlánasjóða og
fyrirtækja. Einnig hefur útlána-
aukning bankanna undanfama
mánuði vakið ugg um þensluhættur
úr þeirri átt. Af þessu þrennu er
ríkissjóðshallinn bæði afdrifaríkast-
ur og örðugastur við að etja. í
velferðarríkjum nútímans em um-
svif ríkisins að stærstum hluta
tengd félagslegum útgjöldum, sem
hafa þann tilgang að jafna aðstöðu
manna og hafa áhrif á tekjuskipt-
inguna milli einstakra þjóðfélags-
hópa. Sömu sjónarmið ráða einnig
miklu um uppbyggingu skattkerfis-
ins og dreifingu skattbyrðar á
einstaklinga og fyrirtæki. Það
skyldi því engan undra, þótt erfitt
sé að breyta útgjöldum eða skatt-
heimtu ríkisins í þá átt að draga
verulega úr ríkissjóðshallanum, þar
sem slíkt verður trauðla gert nema
með breytingum á tekjuskipting-
unni í þjóðfélaginu. Þar að auki er
reynslan sú, að flestar aðgerðir í
ríkisfjármálum, nema helzt hækkun
óbeinna skatta, séu seinvirkar bæði
í framkvæmd og að áhrifum. Það
mun því reynast erfitt, jafnvel þótt
stjómmálalegur vilji sé fyrir hendi,
að koma í veg fyrir mjög verulegan
halla á ríkisbúskapnum á þessu
ári, enda hafa launahækkanir um-
fram forsendur fjárlaga þegar bætt
stórum fjárhæðum við þann halla,
sem þar var reiknað með. Að svo
miklu leyti, sem ekki reynist unnt
að draga úr hallanum, en það hlýt-
ur að vera forgangsverkefnið, er
því ekki annarra kosta völ en leita
leiða til að fjármagna hann með
þeim hætti, sem minnst áhrif hafi
til aukinnar peningaþenslu. Því ber
að leggja megináherzlu á fláröflun
á innlendum lánamarkaði, og þá
einkum sölu verðbréfa til langs
tíma, en forðast aftur á móti bæði
skuldasöfnun í Seðlabankanum og
erlendar Iántökur.
Kapp lagt á innlenda
fjármögnun
Mikið kapp var á það lagt á
síðasta ári að auka innlenda flár-
mögnun ríkissjóðs bæði með útgáfu
spariskírteina og verðbréfasölu til
innlánsstofnana, eins og ég hef
þegar rakið. Ennþá meiri þörf er á
því, að árangur náist í þessu efni
nú í ár, ef forðast á þensluáhrif af
auknum halla ríkissjóðs. í þessu
skyni hefur þegar verið gert sam-
komulag við innlánsstofnanir um
allt að 1.650 millj. kr. lánveitingar
til ríkissjóðs, sem verða að nokkrum
hluta f formi beinna verðbréfa-
kaupa, en að öðru leyti með kaupum
á ríkisvíxlum og spariskírteinum,
sem út verða gefin á árinu. í sam-
bandi við nýjar reglur um lausafjár-
hlutfall innlánsstofnana, sem gildi
tóku 1. marz sl., fengu innláns-
stofnanir í hendur 1.450 millj. kr.
af ríkisvíxlum á móti samsvarandi
lækkun bundins §ár í Seðlabankan-
um. Er í framhaldi af því ætlunin
að koma á almennum viðskiptum
með ríkisvíxla, sem bæði geta gegnt
hlutverki sem skammtímabréf á
peningamarkaðnum og fjáröflunar-
leið fyrir ríkissjóð. Takist að mynda
opinn og starfhæfan markað ríkis-
víxla, mundu vextir á honum verða
ein mikilvægasta vísbendingin um
þróun peningamarkaðsins í heild.
Varðandi þriðja og mikilvægasta
þáttinn i innlendri fjáröflun ríkis-
sjóðs, útgáfu spariskírteina, er
staðan enn ófullnægjandi. Almenn
sala spariskírteina hefur til þessa
numið innan við 200 millj. kr. af
1.500 milljónumr, sem ætlunin er
að selja á árinu. Er óhjákvæmilegt,
að vextir af spariskírteinum verði
hækkaðir að nýju, en þeir eru nú
hæstir 6 xh%, þannig að tryggð
verði sala þessara bréfa. Hefur ver-
ið ljóst um nokkurt skeið, að
ávöxtun spariskírteina hefur verið
fyrir neðan gildandi markaðsvexti,
t.d. á Verðbréfaþingi, og er ekki
að vænta aukinnar sölu, nema því
sé breytt. Jafnframt verða menn
að horfast í augu við það, að sú
nauðsyn að fjármagna sem allra
mest af lánsflárþörf ríkissjóðs inn-
anlands, hlýtur að hafa áhrif til
hækkunar á raunvexti á öllum láns-
ijármarkaðnum.
En aðrir þættir lánsfjármála
þurfa vissulega einnig aðgæzlu við.
Þótt breytingar í átt til opnari
markaðs og fijálsari vaxta hafi
þegar leitt til mjög aukins framboðs
á innlendu lánsfé og betri þjónustu
lánastofnana við atvinnuvegina, er
enn margt óunnið til að tryggja
betra skipulag og heilbrigðari rekst-
ur lánakerfisins í heild. Við núver-
andi aðstæður er þó brýnast að
huga að þeim þáttum, sem áhrif
geta haft á þróun eftirspumar og
efnahagslegt jafnvægi á næstunni.
Frá því sjónarmiði er mjög mikil-
vægt, að útlánaaukningu bankanna
verði haldið innan hóflegra marka,
en innlánsstofnanir taki jafnframt
þátt í fjármögnun ríkissjóðs og ann-
arra opinberra aðila, eins og að
hefur verið stefnt, þannig að erlend-
um lántökum þeirra verði haldið í
lágmarki. Hinar nýju reglur um
lausafjármörk samfara lækkun
bindingar hafa gefið innlánsstofn-
unum meiri sveigjanleika í starf-
semi sinni, jafnframt því sem
vaxtaákvarðanir eru nú á þeirra
valdi. Ríka áherzlu verður því að
leggja á, að þær standi við þær
kröfur um lausafjárstöðu, sem til
þeirra eru gerðar, og taki með eðli-
legum hætti þátt í fjármögnum
opinbera geirans með kaupum verð-
bréfa og ríkisvíxla. Einnig þurfa
innlánsstofnanir nú að sýna aukna
aðgæzlu í allri útlánastarfsemi
sinni, þar sem áhættan í banka-
rekstri hefur verulega aukizt með
hækkun raunvaxta á undanförnum
árum.
Erlendar lántökur
Loks er ástæða til að víkja fáein-
um orðum að þeim reglum, sem í
gildi eru um erlendar lántökur. Til-
lögur liggja nú fyrir um verulega
rýmkun á reglum um aðgang fyrir-
tækja að erlendum lánum, þegar
hvorki er um ríkisábyrgð né banka-
ábyrgð að ræða, enda felst í
núgildandi reglum veruleg mismun-
um milli fyrirtækja og atvinnu-
greina. Á hinn bóginn er ljóst, að
skilyrði aukins frjálsræðis í þessu
efni, svo æskilegt sem það í sjálfu
sér er, hlýtur að vera, að jafnframt
sé dregið úr milligöngu ríkisins og
ríkistryggðra Qárfestingarlána-
sjóða og banka um lántökur erlend-
is. Ella er hætt við því, að
afleiðingin verði enn aukin skulda-
söfnun, sem ganga mundi þvert á
nauðsyn aukins aðhalds um þróun
eftirspumar. Markmiðin í þessum
efnum ættu að vera skýr. Með
auknu frjálsræði og markaðsbúskap
hljóta að fylgja kröfur um það, að
fyrirtæki og fjármálastofnanir séu
reknar á ábyrgð eigenda sinna
einna, en njóti ekki ábyrgðar ríkis-
ins beint eða óbeint varðandi
lánsijáröflun.
Að flýta sér hægt
Ég er nú kominn að lokum þessa
máls, þar sem ég hef aðeins getað
fjallað um fátt eitt af því, sem vert
væri í stöðu efnahagsmála í dag.
Ekki leikur á tveim tungum, að
hagur íslendinga stendur nú með
miklum blóma. Afkoma atvinnu-
vega og alls almennings hefur farið
ört batnandi, og aukin Qölbreytni
og athafnaþrá setur svip sinn á allt
atvinnulíf landsmanna. Á meðan
flestar iðnvæddar þjóðir beijast við
sálardrepandi atvinnuleysi og sam-
drátt gamalla undirstöðuatvinnu-
greina, er meginvandi íslendinga
mikil eftirspum eftir vinnuafli, jafn-
vel of mikil vinna. Má ekki draga
af þessu þá ályktun, að farsælla
gæti verið að flýta sér hægar og
gera ekki meiri kröfur í þjóðarbúið
en það fær undir risið?
vilja flækjast um og skemmta sér.
Jakob sagði í samtali við Morgun-
blaðið að lagið væri mjög svo
óvenjulegt Eurovisio_n-lag, en aðal-
atriðið hjá þeim ísraelsmönnum
hefði verið að gera eitthvað öðru-
vísi að þessu sinni. „Síðustu árin
höfum við tekið keppnina mjög al-
varlega, verið með dansara á
sviðinu og ýfirleitt komið vel út,“
sagði hann. „Lagið okkar nú á fyrst
og fremst að vera fyndið og laglín-
una geta allir sungið með, hún
gengur út á trallala og húlla-húlla.
Annaðhvort fellur dómnefndin fyrir
okkur eða við lendum aftast á mer-
inni. Það má líkja keppninni við
fjárhættuspil, maður leggur allt
undir og síðan kemur það bara í
ljós hvort tapið verður mikið eða
sigurinn stór.“
Kostnaður við keppnina hefur
farið langt fram út áætlun, sem
hljóðaði upp á litlar 160 milljónir
króna. Kostnaður er nú 260 milljón-
ir króna og er talið að hann geti
farið upp í 400 milljónir þegar
keppnin er afstaðin. Mikið hefur
verið gert til að kynna keppnina
og var til dæmis 140 erlendum
blaðamönnum boðið í fimm daga
ferð til Brussel í síðustu viku.
Vinningaraf-
hentirí
Ferðalottói
Á SUNNUDAG var dregið í
beinni útsendingu á rás 2 um
stórvinning Ferðalottós Sam-
vinnuferða-Landsýnar, Úrvals
og Útsýnar, sem ferðaskrifstof-
urnar stóðu fyrir á sýningunni
Sumarið ’87 í Laugardalshöll.
Stórvinningurinn var flugferð
fyrir tvo umhverfís hnöttinn í
boði skrifstofanna þriggja, Flug-
leiða og _SAS. Sú heppna reyndist
vera Ástbjörg Erlendsdóttir,
Gaukshólum 2 í Reykjavík.
Um leið voru afhentir sex
ferðavinningar, sem dregnir höfðu
verið út á meðan á sýningunni
stóð.
Söngvakeppni sjónvarpsstöðvanna:
Enskir veðbankar spá
Islandi finunta sæti
Brussel, frá Jóhönnu Ingvarsdóttur, blaðamanni Morgunblaðsins.
ÍSLENSKU keppendurnir,
þátt taka i Söngvakeppni evr-
ópskra sjónvarpsstöðva, áttu fri
í gær en æfingar hefjast aftur
hjá þeim f dag í Parc des Ex-
position-tónleikahöllinni í Bruss-
el. Skipuleggjendur keppninnar
hér í Brussel fengu höllina, sem
hingað til hefur verið notuð sem
sýningarhúsnæði, afhenta fyrir
þremur vikum og hafa þeir því
þurft að hafa hraðar hendur við
að útbúa hana sem tónleikahöll
fyrir svo stóra söngvakeppni.
íslenska_ söngkonan, Halla
Margrét Ámadóttir, hefur verið
nefnd í fjölmiðlum „ljóshærða blá-
eygða prinsessan frá íslandi" og
hafa veðbankar í Englandi nú þegar
spáð henni fimmta sætinu í keppn-
inni. Þegar Valgeir Guðjónsson
fékk fréttimar sagðist hann ömgg-
lega stefna áfram að fímmtánda
sætinu, þar sem ensku veðbankam-
ir hefðu spáð íslendingum sjötta
sætinu í fyrra, en þeir höfnuðu þá
í því sextánda.
Búið er að gefa út hljómplötu
með Iagi Valgeirs, Hægt og hljótt,
á öllum Norðurlöndunum og á
mánudaginn kemur það út í Belgíu
og Hollandi. Jón Ólafsson, hljóm-
plötuútgefandi Skífunnar, sagði í
samtali við Morgunblaðið að kostn-
aður við slíka keppni væri mikill
og hann hefði að mestu lent á
Skífunni og á sjálfum höfundi lags-
ins. Ýmis fyrirtæki hefðu styrkt
keppnina, en markaðurinn á íslandi
væri ekkert líkur því sem gerðist
annars staðar, næði lagið inn í efstu
sætin. Jón sagði að Flugleiðir, Út-
flutningsráð, Ferðamálaráð, Iðnað-
arbankinn, Glitnir hf., utanríkis-
ráðuneytið og fleiri hefðu styrkt
undirbúning keppninnar, en þó
vantaði nokkuð á ef vel ætti að
vera. Hann sagði að Einar Bene-
diktsson, sendiherra í Brussel,
ásamt starfsliði, hefði veitt dyggan
stuðning og á fimmtudag heldur
Skífan blaðamannafund með aðstoð
Flugleiða og Ferðamálaráðs, þar
sem íslensku listamennimir verða
kynntir. Eftir fundinn býður
íslenska sendiráðið til móttöku. Þá
hefur Skífan látið útbúa veggmynd-
ir og kynningarbæklinga með
litmyndum af söngkonunni, þar sem
hún þykir sóma sér vel.
í gær var keppendum boðið á
veðreiðar í Grænadal, sem er rétt
utan við Brussel. Alls kepptu 22
hestar og knapar, hver sem fulltrúi
þeirra 22ja þjóða sem þátt taka í
söngvakeppninni. Mikill fögnuður
greip um sig á meðal íslendinganna
þegar fulltrúi íslands sigraði í fyrri
umferð. Blaðaljósmyndarar flykkt-
ust um Höllu Margréti og tekin
voru sjónvarpsviðtöl við hana eftir
sigur „íslenska" hestsins í kappreið-
unum. Fáar sögur fara hins vegar
af seinni umferðinni, enda var það
mál manna að fulltrúi íslands hefði
ekki verið búinn að ná sér eftir þá
fyrri. Tyrkneska sendiráðið í Bruss-
el bauð öllum keppendum til
móttöku í gær og um kvöldið fór
hópurinn á skemmtistað, þar sem
boðið var upp á þriggja tíma
skemmtiatriði.
Ólöf Einarsdóttir, eiginkona Am-
órs Guðjohnsen, er fararstjóri hjá
íslenska hópnum. Hún hefur notið
mikilla vinsælda á meðal blaða- og
fréttamanna og hafa birst við hana
viðtöl í ýmsum blöðum. Þá kom hún
einnig fram í flæmskumælandi
sjónvarpsstöðinni hér í Bmssel í
gærkvöldi. Eitt dagblaðið sagði að
nú væri loksins komið að fótbolta-
hetjunni að verða grasekkill heima,
á meðan_ konan hans hefði ærinn
starfa. Ólöf sagðist ekkert geta
spáð um niðurstöður keppninnar,
hins vegar væri ljóst að Halla
Margrét yrði landi sínu til sóma.
„íslendingar mega vera stoltir af
henni, hún er bæði falleg og kemur
vel fram og ég er viss um að ísland
á eftir að velqa mikla athygli," sagði
Ólöf.
íslensku keppendumir búa á
Hótel Ramada ásamt keppnisliði
Israel, en það er talið eiga góða von
um einhver af efstu sætunum,
ásamt ímm, Þjóðveijum og jafnvel
Dönum. Vel hefur farið á með
sendinefndum beggja þjóða og segj-
ast ísraelar hafa komið í keppnina
að þessu sinni til að hafa gaman
af henni, en geymt sparifötin heima.
Jakob Oshrat, sem nú er hljómsveit-
arstjóri ísraela, stjómaði jafnframt
hljómsveitinni þegar þeir sigmðu
árið 1979 með laginu Halleluja og
einnig árið 1985 þegar ísrael varð
í fjórða sæti með lagið Ole, ole.
Framlag þeirra nú er lagið Lazy
Bums og íjallar um tvo letingja, sem
Vinningshafar og fulltrúar ferðaskrifstofanna þriggja þegar vinningamir voru afhentir