Morgunblaðið - 20.06.1987, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 1987
Ingvar Carlson:
Bofors upplýsi Indveija
Stokkhólmi. Reuter.
INGVAR Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, hvatti vopna-
sölufyrirtækið Bofors í gær til
að gefa indverskum stjórnvöld-
um umbeðnar upplýsingar vegna
hinnar umdeildu vopnasölu og
meintra mútugreiðslna, sem orð-
in er að miklu hneykslismáli á
Indlandi.
„Það er alveg ljóst, að Borfors
ber að fá indverskum stjórnvöldum
nöfn og upplýsingar, sem þau hafa
beðið um,“ sagði Carlsson í yfirlýs-
ingu. „Við höfum farið fram á það
við stjórn fyrirtækisins, að hún veiti
indversku stjóminni aðstoð í mál-
inu.“
Talsmaður indverskra stiórn-
Shevardnadze í glöðum hóp ungverskra ungmenna.
Shevardnadze:
Reuter
Pershing-flaugar Þjóðveija
kunna að hindra samninga
Vill semja fljótt í anda þess samkomulags sem náðist á leiðtogafundinum í Reykjavík
Búdapest, Reuter.
EDVARD Shevardnadze, ut-
anríkisráðherra Sovétríkjanna,
sagði í ræðu í Búdapest í fyrra-
dag að sú afstaða ríkja Atlants-
hafsbandalagsins að Pershing-
lA-flaugarnar Vestur-Þýska-
lands skuli ekki meðtaldar í
afvopnunarsamkomulagi, geti
reynst Þrándur í Götu slíkra
samninga. Shevardnadze sagði
ennfremur að stefna NATO
kynni að bijóta í bága við bann
við útbreiðslu kjarnorkuvopna.
„Þetta kann að vera aðalhindrun-
in fyrir samningi um skamm-
drægar flaugar og vígvallar-
vopn,“ sagði ráðherrann. „En ef
af slíkum samningi yrði myndu
líkur á leiðtogafundi [Banda-
rikjanna og SovétríkjannaJ
aukast mjög.“ Hann sagði enn-
fremur að af ýmsum ástæðum,
svo sem forsetakosningum í
Bandaríkjunum á næsta ári, lægi
mönnum á afvopnunarsamningi
i anda þess samkomulags sem
náðist á leiðtogafundinum í
Reykjavík.
Vestur-Þjóðveijar óttast að sam-
komulag risaveldanna um uppræt-
ingu kjamorkuvopna í Evrópu geri
landið berskjaldað gegn hefðbund-
inni árás Sovétríkjanna og krefst
þess að halda 72 Pershing-IA-
flaugum. Flaugarnar sem eru 25
ára gamlar eru undir stjóm vestur-
þýska flughersins, Liiftwaffe, en
kjamaoddar þeirra eru í vörslu
bandaríska flughersins skammt frá
og er hægt að koma þeim fyrir með
skömmum fyrirvara.
Shevardnadze sagði að ef Banda-
ríkjamenn afsöluðu sér kjamaodd-
unum væri um brot á samningi um
bann við útbreiðslu kjarnorkuvopna
að ræða. Samningnum er ætlað að
hefta útbreiðslu kjamorkuvopna til
annarra ríkja en þeirra, sem þegar
hafa þau undir höndum. „Þeir eru
að reyna að telja heiminum trú um
að til geti verið kjamorkuvopn, sem
enginn á, enginn getur haft eftirlit
með og enginn ber ábyrgð á, séu
þau notuð."
Sagði hann að munnlegt sam-
komulag risaveldanna um stefnu í
afvopnunarmálum, þar með talið
það sem náðist á leiðtogafundinum
í Reykjavík í fyrra, kvæði afdráttar-
laust á um upprætingu allra kjam-
orkuvopna þeirra í Evrópu.
Þá sagði hann að af Reykja-
víkurfundi utanríkisráðherra
NATO-ríkjanna hefði mátt skilja
að „aðeins væri eftir að undirrita
samninginn."
Shevardnadze sagði þó að fleiri
ljón væru í vegi tímamótasamnings
um kjarnorkuvopn i Evrópu. Þar
bæri hæst hvemig staðið skyldi að
upprætingu flauganna og eftirliti
með að samningar væru haldnir og
bætti við: „Enn er langt í land.“
Tal Shevardnadzes einkenndist
þó ekki allt af svartsýni og þegar
hann var spurður um þá tillögu
Bandaríkjamanna að allar meðal-
drægar flaugar verði gerðar óvirkar
frekar en að skilja 100 eftir hvoru
megin jámtjalds og utan Evrópu,
sagði hann að Sovétstjórnin hefði
fyrir löngu gert hreint fyrir sínum
dyrum að þessu leyti: hún óskaði
þess að áður en yfir lyki yrði heim-
urinn kjarnorkuvopnalaus.
Hins vegar sagði hann að samn-
ingsaðilum lægi á áður en kosninga-
baráttan fyrir forsetakjör
Bandaríkjamanna á næsta ári hæf-
ist af fullum krafti. Því bæri að
hraða samningum, sem yrðu í anda
þess samkomulags, sem náðist á
leiðtogafundinum í Reykjavík.
Eftir heimsóknina til Ungveija-
lands hélt Shevardnadze til Júgó-
slavíu til þess að undirbúa
jarðveginn fyrir heimsókn Mikhails
Gorbachevs, leiðtoga Sovétríkj-
anna, þangað síðar á árinu. Enn
er ekki fastákveðið hvenær hún
verður.
valda sagði, að beðið hefði verið
um nöfn umboðsmanna, sem talið
væri, að hefðu þegið allt að 40
milljóna dollara mútur vegna
vopnasölusamnings Borfors og ind-
verska hersins, en hann hljóðaði upp
á 1,3 milljarða dollara. Það var
sænska ríkisútvarpið sem fyrst
skýrði frá mútunum.
Gengi
gjaldmiðla
Lundúnum, Reuter.
BANDARÍKJADALUR stendur
nú nokkru styrkari fótum í Evr-
ópu, en sú smávægilega breyting
nægði til þess að þýski verð-
bréfamarkaðurinn varð með
afbrigðum fjörugur. Viðskipti í
Wall Street ukust einnig nokkuð,
en í Lundúnum og Tókíó varð
hins vegar um samdrátt að ræða,
þrátt fyrir að efnahagsútlit hefði
batnað. Gullverð lækkaði lítil-
lega.
Helstu fjármálaspekúlantar telja
nú að Bandaríkjadalur lækki ekki
meira, sérstaklega eftir leiðtoga-
fundinn í Feneyjum á dögunum.
Hins vegar er markaðurinn enn hik-
andi og er talið að einhver seðla-
banka iðnríkjanna þurfi að ganga
fram fyrir skjöldu svo að dalurinn
hækki að ráði á ný.
Á hádegi í gær kostaði gullúnsan
452,30 dali, en sterlingspundið
1,6285 dal. Af öðrum helstu gjaldf-
miðlum er það að segja að fyrir
Bandaríkjadal fengust:
1,3388 Kanadadalur;
1,8235 þýskt mark;
2,0530 hollensk gyllini;
1,5140 svissneskur franki;
37,78 belgískir frankar;
6,0880 franskir frankar;
1318 ítalskar lírur;
144,55 japönsk jen;
6,3460 sænskar krónur;
6,7000 norskar krónur;
6,8520 danskar krónur.
OECD-skýrslan:
Ráðast þarf strax gegii fjár-
lagahalla Bandaríkjanna
Reuter
Verkfall íBelgíu
Opinberir starfsmenn efndu í
gær til sólarhrings verkfalls til
að mótmæla spamaðaraðgerð-
um ríkisstjórnarinnar og til að
láta í ljós fyrirlitningu sína á
síðasta launatilboði stjómar-
innar. Veraleg röskun varð á
samgöngum innanlands og til
og frá landinu.
París, Reuter.
BANDARÍKIN þurfa að grípa
strax til aðgerða gegn fjárlaga-
halla rikisins. Til að ná því
markmiði má fara ýmsar leiðir
t.d. hækka skatta, minnka fram-
lög til annarra mála en herbún-
aðar og hækka ekki framlög til
hermála meira en gert hefur
verið. Þetta má lesa í skýrslu
OECD (Efnahags-og framfara-
stofnunarinnar) sem stofnunin
kynnti nýlega.
í skýrslunni segir að takist Reag-
an forseta og bandaríska þinginu
ekki fljótlega að ná samkomulagi
um leiðir til að minnka hallann
geti það „valdið alvarlegum trúnað-
arbresti í Bandaríkjunum og annars
staðar“.
Spáð er að fjárlagahallinn á
þessu fjárhagsári, sem endar 30.
september, muni fara fram úr
bandarískum spám sem gera ráð
fyrir að hallinn verði 175 milljarðar
dala.
„Spá OECD, en forsendur hennar
eru hægur vöxtur, háir vextir og
upplýsingar um þróunina á fyrra
helmingi fjárhagsársins, gerir ráð
fyrir 190 milljarða dala halla“, seg-
ir einnig í skýrslunni.
Þetta myndi að vísu merkja
lækkun um 30 milljarða frá fyrra
ári en hægt er að skýra þann bata
að miklu leyti með hærri skattlagn-
ingu fyrirtækja sem tók gildi áður
en tekjuskattslækkanir komu til
framkvæmda.
Hagvöxtur er áætlaður 2.75 % í
Bandaríkjunum á næsta ári borið
saman við 2.5 % vöxt á þessu ári
og 2.5 % á síðasta ári en ekki er
reiknað með að innaplandsneysla
aukist sérlega hratt. Áætlað er að
atvinnuleysi minnki dálítið og verði
að meðaltali 6.5 % á árinu 1988
en hins vegar aukist verðbólga og
verði um 4 % á þessu ári og 4.5 %
1988. Á síðasta ári var verðbólga
aðeins 2.1 % í Bandaríkjunum.
Viðskiptahalli ríkisins við útlönd
er áætlaður 125 milljarðar á næsta
ári en nær hins vegar methæð á
yfirstandandi ári eða 147.25 mill-
jörðum dala.
„Til að komast hjá kreppu virð-
ist það lykilatriði að gripið sé til
aðgerða í peningamálum og dregið
úr ríkisútgjöldum", segja höfundar
skýrslunnar.
Um horfur í efnahagsmálum
heimsins almennt segir að þær séu
mjög slæmar og brýna nauðsyn
beri til að ríki heims hafi samráð
um að auka hagvöxt til að minnka
atvinnuleysi og bæta lífskjörin.
Efnahagsástandið hafí versnað
undanfama mánuði og hægur vöxt-
ur, mikið atvinnuleysi og miklar
erlendar skuldir séu vandamál sem
ekki virðist vera á undanhaldi.
Stofnunin hvetur ríkisstjómir til
að samræma aðgerðir sínar í þá
vem að auka traust manna á við-
skiptalífinu, styrkja gengi gjald-
miðla og stuðla að fjárfestingum.
Höfundamir segja að margar af
forsendum efnahagsbata séu enn
fyrir hendi og nefna litla verðbólgu,
góða stöðu fyrirtækja og lága vexti
víðast hvar. Veikleiki Bandaríkja-
dals auki hins vegar hættuna á
verðbólgu og hækkuðum vöxtum í
Bandaríkjunum. Aðrir skaðvaldar
séu skuldabaggi þróunarríkja og
viðskiptahalli ákveðinna iðnríkja
andspænis hagstæðum viðskipta-
jöfnuði annarra.
Viðskiptahalli Bandaríkjanna
gagnvart Japan og Vestur-Þýska-
landi er, sem kunnugt er, gífurleg-
ur. Aætlaður greiðsluhagnaður
Japana er 95 milljarðar dala á þessu
ári, hækkar úr 86 milljörðum á
síðasta ári. Hagnaður Vestur-Þjóð-
veija er áætlaður svipaður og á
síðasta ári, 37 milljarðar dala.
Shultz, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, sagði nýlega á fundi í
Singapore með þjóðarleiðtogum í
Asíu að útilokað væri að öll ríki
heims gætu sýnt hagnað á utanríki-
sviðskiptum samtímis. Viðskipta-og
fjárlagahalli Bandaríkjanna hefði á
vissan hátt verið grundvöllur fyrir
þeirri stefnu annarra ríkja að leggja
aðaláhersluna á útflutning.
I febrúar síðastliðnum gerðu
nokkur ríki með sér svonefnt „Lo-
uvre-samkomulag“ þar sem
Bandaríkjamenn skuldbundu sig til
að minnka fjárlagahallann og
stöðva fall dalsins gegn því að Jap-
anir og Vestur-Þjóðveijar lofuðu
að auka kaupgetu í löndum sínum.
OECD gagnrýnir að ríkin skuli ekki
hafa komið sér saman um sömu
túlkun á samkomulaginu. Þetta
hafi orðið til að rýra traust fólks í
viðskiptalífinu á aðgerðum stjórn-
valda.