Morgunblaðið - 20.06.1987, Qupperneq 51

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 1987
51
aðstoðaði hana að halda uppi búinu
allt til loka þess. Bubba tók hana
að sér upp að Laugarvatni og hjúkr-
aði henni þar í erfiðum veikindum
meðan stætt var að standa í heima-
hjúkrun. Þeim ber mikið þakklæti
fyrir þá umönnun sem þeim sjálfum
fínnst víst ekki nema það eðlileg-
asta sem staðið er í. En einmitt
þetta þakklæti fann ég best hjá
Veigu sjálfri er fundum okkar bar
síðast saman á Laugarvatni nú í
vetur.
Ferðinni úr Dýrafírðinum er nú
lokið. Það var gæfa okkar á
Sandvíkurbæjunum og fyrir sveit-
ina alla að henni varð ekki heitið
lengra en hingað. Fyrir hönd íbúa
Sandvíkurhepps vil ég votta ástvin-
um dýpstu samúðarkveðjur með
þeirri einu sönnu kveðju sem Rann-
veigu sjálfri var tömust og ég hefi
áður lýst.
Páll Lýðsson
Rannveig fæddist í Litlagarði í
Dýrafirði. Foreldrar hennar voru
ung hjón, Bjami Sigurðsson frá
Botni í Dýrafírði og Rannveig
Margrét Sveinsdóttir frá Engidal í
Skutulsfirði.
Rannveig hlaut nafn móður sinn-
ar sem dó litlu eftir að bamið
fæddist.
Grannkona, Sigríður Þórðardótt-
ir í Meiragarði, sem hjúkraði ungu
konunni, tók bamið heim til sín
eftir beiðni móður hennar. Maður
Sigríðar í Meiragarði var Kristján,
albróðir Rögnvaldar Ólafssonar
húsameistara.
Hjónin í Meiragarði áttu þrjú
böm fyrir, en fósturbömin urðu eig-
inlega fímm. Sólveig, systir Sigríð-
ar, missti mann sinn þegar togari
fórst, sem hann var á. Hjónin í
Meiragarði tóku á móti ekkjunni
með öll börn hennar þtjú og bjó hún
með þeim hjónum á meðan börnin
voru að komast upp.
Eitt af þeim bömum var Ingimar
Jónsson, síðar velþekktur skóla-
stjóri hér syðra. Og enn tóku þau
Meiragarðshjón einn fósturson
óskyldan, sem Finnborgi hét, Sig-
urðsson. Hann var lengi sýsluskrif-
ari, fýrst á ísafirði hjá Magnúsi
Torfasyni, síðar í Árnessýsíu. Guð-
mundur Kristjánsson frá Meira-
garði bjó á ísafirði og var orðlagt
snyrtimenni.
Rannveig Bjarnadóttir þótti fal-
leg stúlka þegar hún kom frá
Meiragarði í Dýrafirði til ísafjarðar.
Rannveig var nokkuð há, miðað við
hennar kynslóð, og vel á sig komin.
Hún var svipmikil títt er um Vest-
fírðinga, en þó svipmild. Hún var
andlitsfríð og björt yfírlitum með
dökkjarpt hár, mikið og þykkt, sjálf-
liðað og fór vel. Hún var fagureyg.
Augun vom dimmblá, djúp og geisl-
andi, þegar hún brosti, og vom í
dökkri umgjörð. Hún hafði djupa
spékoppa þegar hún hló.
Hún var léttlynd og glaðvær en
samt sem áður mikill alvöramaður.
Hún var mikið gefin fyrir útsaum
og fagra handavinnu. Það var næst-
um ótrúlegt hve miklu hún kom í
verk af slíku á seinni ámm. Ég
veitti því oft athygli hvað hún hafði
smáar og fagrar hendur seint á
æfí; eins og hún hafði unnið mikið.
Ég heyrði oft um hana Rann-
veigu talað á ísafirði, löngu áður
en ég sá hana, því að maðurinn
minn og fólk hans var vinafólk
hennar. Ég varð ekki fýrir von-
brigðum, þegar ég hitti hana löngu
seinna, heldur skyldi þá fyrst alla
þá aðdáun, sem ég hafði heyrt í
umtali um hana.
Frú Rannveig var alin upp á
miklu myndarheimili og hefur það-
an kunnað vel til allra kvenlegra
verka, sem lutu að íslenskri heimil-
is verkmennt á þeim tíma.
En komung stúlka fór hún í vist
hjá dönskum apótekara, hjónum á
ísafírði. Danska var alltaf töluð á
heimilinu og lærði Rannveig hana
og talaði dönsku vel. Heimili apó-
tekarans var talið eitt hið ríkmann-
legasta í ísaijarðarkaupstað. Mjög
var það heimili hreint og fágað og
margir fægðir hlutir þar bæði úr
silfri og eir, en auðvitað sjálft verk-
ið framkvæmd tveggja ungra
stúlkna, sem allt áttu að vinna og
lærðu þar líka margt. En niðurröð-
un hlutanna og verkskipulag sá
húsmóðirin sjálf um.
Mikið varð á þeim dögum að
vinna fyrir lágu kaupi. En ungar
stúlkur, sem fóm í slíka heimilis-
skóla, þóttu margar bera með sér
sérstæða fágun.
Heimili Rannveigar var síðar
mjög rómað fyrir myndarskap. For-
lögin leiddu Rannveigu að Litlu-
Sandvík í kaupavinnu í Flóa. Þar
mætti hún í næsta nágrenni ungum,
efnilegum atgervismanni. Hann var
einn af mörgum sonum í Stóm-
Sandvík. Þessir bræður vom miklir
athafnamenn, eins og jörð þeirra
bar fljótlega vitni um.
Ari Páll hét hann, bróðirinn, sem
fékk þessa ungu kaupstaðarstúlku
frá ísafirði. Það minnir mig að Ari
Páll væri einn af þeim ungu mönn-
um, sem verið hefði á togara. Þeir
báru með sér nokkuð annan svip
heldur en hinir piltamir, sem aldrei
höfðu farið að heiman. Togara-
mennimir ungu höfðu séð önnur
lönd og tekist á við brim og boða.
Það er ekki ólíklegt, að ungu, vest-
fírsku stúlkunni hafi þótt nokkuð
til þess koma, að bóndasonurinn var
kunnugur hafinu. Ég held að „hetj-
ur hafsins" hafí alltaf átt vissa
aðdáun í öllum sjóþorpum og kaup-
stöðum landsins.
Það er áreiðanlegt að unga kaup-
staðarstúlkan, sem fór í kaupavinnu
til að skoða landið, hefur vakið at-
hygli á mannamótum í ókunnri
byggð. Hún klæddist mjög fallega
íslenskum búningi, „mjúk á fæti og
fögur öll“ (J.T.H.) eins og skáld
hefur lýst stúlku í kvæði. Ég ræddi
það aldrei við Rannveigu, hvernig
hún frá fjöllunum háu kunni því
að vera komin á Suðurlandssléttuna
miklu, þar sem öll fjöll sjást í fjar-
lægri móðu.
Eg veit að hún tók það ofurlítið
nærri sér fyrst, að fara að mjólka
kýr á hveijum morgni og hveiju
kveldi með öllu öðm, sem gjöra
þurfti, en hún lét sinn hlut aldrei
eftir liggja.
Hún hafði verið I sex ár á sama
heimili í kaupstað og auðvitað varð
hennar heimili að vera í öllu jafn
nosturfágað. Kom sér máske vel,
að hún hafði ekki alltaf haft langan
tíma áður fyrir hvert verk er vinna
slfyldi. Rannveigu Bjarnadóttur fór
það vel að standa fyrir stóm heim-
ili og bláu augun, þau geisluðu af
djúpri og innilegri trú.
Ári Páll og Rannveig giftu sig
1. desember 1928. Jörðinni var
skipt í tvíbýli. Ungu hjónin bjuggu
á öðmm parti jarðarinnar, en hús-
móðirin eldri, sem var nýorðin
ekkja, bjó áfram með þremur
ókvæntum sonum og tveimur ógift-
um_ dætmm.
Ári Páll stóð fyrir margvíslegum
framkvæmdum. Þeir bræður vom
miklir verkmenn og unnu allt í sam-
einingu. En heimilin höfðu hús-
haldið hvort fyrir sig og tvær vélar
í eldhúsinu. Það má nærri geta, að
það hefur ekki verið vandalaust að
setjast að í svo nánu sambýli. Bræð-
umir reistu síðan sitt veglegasta
og stærsta hús í sveit. Þar vom
fjórar íbúðir, svo að hver fjölskylda
hafði heimili sitt út af fyrir sig. Þá
vom yngri bræðumir kvæntir.
Einn salur var í risi nýja húss-
ins, sem allt fólkið hafði fyrir
samkomusal á jólum og hátíðlegum
stundum. Þetta sagði mér Rannveig
Pálsdóttir, skólameistarafrú á
Laugarvatni, og minntist þaðan
glaðra stunda.
Og kemur mér þá í hug, að skýr
og minnug kona sem þekkti Ara
Pál vel sagði mér eitt sinn, að hann
hefði verið hrókur alls fagnaðar og
haft mikið yndi af gestum og hefði
hann verið stoltur af sinni glæsilegu
og myndarlegu konu. Hún sagði
mér líka, að Ari Páll hefði haldið
bændanámskeið heima hjá sér tíma
og tíma.
Þeir bræður settu upp og ráku
tígulsteinaverksmiðju á einni tíð,
formaður þess fyrirtækis var Ari
Páll og gekk það vel. Þau hjónin,
Ari Páll og Rannveig, höfðu eitt
mesta gestaheimili á Suðurlandi í
§ölda ára. Risna var öll ókeypis.
Þrátt fyrir framkvæmdir og umsvif
var áberandi hreinlegt, bæði úti og
inni þar á bæ. Frú Rannveig í
Stóm-Sandvík var yndisleg hús-
móðir og ástrík móðir. Þau hjónin
eignuðust þijár dætur. Þeirra nöfn:
Sigríður Kristín og Rannveig
Margrét, vom tvíburar og yngst
Rannveig. Sá harmur var að þeim
hjónum kveðinn, að Rannveig
Margrét fékk lömunarveiki tveggja
ára gömul. Svo var vel að henni
hlúð að hún var samt eins og sólar-
geisli á heimilinu. Hún dó fjögurra
ára gömul. Allir syrgðu hana. En
dætur þeirra tvær sem lifðu urðu
þeim mikið yndi. Og þau miklu
starfsár, þegar þær vom að alast
upp, hafa verið skemmtileg og við-
burðarík í lífi þeirra hjóna.
Frú Sigríður, sem enn er húsmóð-
ir í Stóm-Sandvík, giftist ung
Tómasi Magnússyni húsasmíða-
meistara úr Rangárþingi. Þau
stofnuðu heimili sitt í Stóm-
Sandvík.
Nú á dögum mun það þykja
nokkuð sérstakt að börn Sigríðar
og böm föðurbræðra hennar vom
á svo líkum aldri, að þau léku sér
þar saman. Enda vom börn Hannes-
ar í Stóm-Sandvík mörg. Ari Páll
var þeirra elstur og yngstu bræð-
urnir bjuggu með honum. Þeir
kvæntust nokkuð seint, en Sigríður
Pálsdóttir giftist snemma.
Rannveig yngri Pálsdóttir giftist
einnig ung, hennar maður er Krist-
inn Kristmundsson, skólameistari á
Laugarvatni.
Skyndilega brá skugga yfir í
Stóm-Sandvík, þegar Ari Páll dó
og var enn í fullu starfi. Það kall
var mjög skyndilegt og óvænt. En
kona hans hafði ætíð lifað í andleg-
um heimi eigi síður en þeim verald-
lega. Hún lifði alla tíð í því, sem
felst í þessum orðum „í þolinmæði
og trausti skal styrkur yðar vera“.
Hún hélt áfram að búa sínu búi og
Sigríður, dóttir hennar, með henni.
Þær hættu búskap fyrir nokkm
síðan og tveir ungir menn úr frænd-
garðinum tóku við jörðinni.
Alla tíð hélt Rannveig tryggð við
sitt gamla æskuheimili. Þannig kom
Kristján, sonur Guðmundar, elsta
fósturbróður hennar, á heimili
þeirra Páls ungur maður. Hann býr
Minningarorð:
Fæddur 10. ágúst 1902
Dáinn 14. júni 1987
Skömmu áður en fyrstu fánamir
vom dregnir að húni til þess að
fagna sjómannadeginum var Brynj-
ólfur Álbertsson kallaður í sína
hinstu för.
Heilsan var farin. Kraftamir
þrotnir. Síðan um páska hafði hann
legið rúmfastur, lengst af rænulítill.
Þegar svo er komið er kallið
kært og ljúft að hlýða því. Þó að
við gerðum okkur ljóst að hveiju
stefndi og að um bata yrði ekki að
ræða er samt erfitt að kveðja kær-
an vin í hinsta sinn. En sorgin og
gleðin em systur og víst ber að
gleðjast yfir því að hann er laus frá
þrautum og því sem honum var svo
andstætt, að vera upp á aðra kom-
inn.
Brynjólfur Ágúst Albertsson
fæddist á ísafirði 10. ágúst 1902.
Sonur hjónanna Sæmundínu Messí-
önu Sæmundsdóttur og Alberts
Brynjólfssonar skipstjóra. Móður-
ættin úr ísafjarðardjúpi, en faðirinn
ættaður úr Súgandafírði. Brynjólfur
var 8. í röð 11 systkina, en aðeins
6 náðu fullorðinsaldri. Þau vom auk
hans: Alberta, Svanfríður, Tómas,
Jóna og Sæmundur. Þau em nú öll
látin. Þegar Brynjólfur var tæpra 5
ára andaðist faðir hans eftir löng
og erfíð veikindi. Var Brynjólfur
þá tekinn í fóstur af Sigríði Markús-
dóttur og Guðmundi Guðmunds-
syni, bónda í Hörgshlíð í Mjóafírði
við Isafjarðardjúp. Þeim hafði ekki
orðið bama auðið og ólu þau Brynj-
ólf upp sem sinn eigin son. Hjá
þeim átti hann heimili til 22ja ára
aldurs að hann hóf húsasmíðanám
á ísafirði. En skyldan kallaði hann
frá náminu og heim í Mjóafjörð að
nýju. Fósturforeldramir vom orðnir
fullorðnir og þörfnuðust hjálpar
hans við búskapinn.
nú á Selfossi.
Ég get ekki stillt mig um að
minnast á, hvað sum lífsatvik hafa
einkennilegt samræmi í sér fólgið,
án þess að nokkur maður stýri þeim
þannig. Það sem ég meina blasir
hér við. Rannveig Bjamadóttir
fæddist í Litlagarði og var nærri
því samstundis flutt að Meiragarði
og ólst þar upp. Hún réð sig á ein-
hvem ókunnan bæ á Suðurlandi.
Það var Litla-Sandvík. Nokkm
síðar giftist hún að næsta bæ,
Stóm-Sandvík, og eyddi þar sinni
starfsæfi, átti þar heima alla tíð
síðan. Hún hafði miklu starfi að
sinna heima, var ekki mikið í félags-
málum, sem skiljanlegt er.
Það var með hana, eins og fagra
staði þessa lands, menn verða að
komas til þeirra og kynnast þeim
þar. Ég hugsa, að það væri helst á
tölvu færi að telja allan þann fjölda
bama og unglinga, sem hafa kynnst
henni í Stóm-Sandvlk, bæði skyld
böm og óskyld. Þau hljóta að hafa
varðveitt eitthvað af dýmm orðum
hennar, andans fræjum, sem enn
kunna að „fljóta á gleymskunnar
sökkvi sæ“, „til huggunar hrelldum
manni“.
Af eigin kynnum segi ég þetta:
„Ástúðleg fræðsla var á vömm
hennar." Hún sagði um bænina:
Maður verður að umvefja ástvini
sína í bæn. í trausti til Guðs og
láta bænina fylgja þeim út i heim-
inn, hvar sem þeir em staddir."
Hún hefur óefað með orði og
athöfn oft glatt einhvem gest, sem
innst inni var hryggur þótt hún vissi
það ekki.
Dætur hennar og tengdasynir
ásamt barnabömum umvöfðu hana
í löngu veikindastríði hin síðari ár,
fyrst á heimili hennar í Sandvík,
en síðustu árin á heimili skólameist-
arahjónanna á Laugarvatni.
Þar kynntist ég mæðgunum báð-
um og tel ég öll þau kynni til lífsins
auðlegðar og börn skólameistara
vom bæði gáfað námsfólk,
Þann 24. maí 1930 gekk Brynj-
ólfur að eiga Guðnýju Kristínu
Halldórsdóttur frá Bolungarvík.
Þau hófu búskap í Hörgshlíð og
bjuggu þar í 7 ár. Brynjólfur var
ekki heilsuhraustur á þessum ámm
og þoldi ekki sveitabúskapinn.
Bmgðu þau því búi og fluttu til
ísafjarðar. Þar stundaði hann aðal-
lega sjómennsku._ Þegar þrengjast
fór um atvinnu á ísafírði fór Brynj-
ólfur að fara á vetrarvertíð til
Keflavíkur og árið 1952 flutti hann
þangað með fjölskyldu sína. Vann
hann lengi sem verkstjóri við físk-
verkun Lofts Loftssonar, en síðari
árin í Skipasmíðastöð Njarðvíkur,
eða þartil hann varð 75 ára að aldri.
Brynjólfur og Kristín reistu sér
hús á Sólvallagötu 24, þar bjuggu
þau í 28 ár, að þau fluttu að Hrafn-
istu í Hafnarfirði. Þeim hjónum
varð 5 bama auðið. Þau em: Sigríð-
ur Guðmunda, húsmóðir á ísafírði;
Halldór Albert, skipstjóri í Keflavík;
Sesselja Guðrún, húsmóðir á
ísafirði, hún lést 1954; Sigurður
Hlíðar, skipstjóri á Bíldudal; og
Sævar, skipstjóri í Vestmannaeyj-
um. Brynjólf Garðarsson, stýri-
mann, son Sesselju, ólu þau einnig
upp, en hann missti móður sína
rétt ársgamall.
Afkomendur Brynjólfs og Krist-
ínar em orðnir 45, þar af 43 á lífí.
Var Brynjólfur mjög stoltur af þess-
um stóra hóp og fylgdist vel með
hveijum og einum.
Brynjólfur var mjög vel gerður
maður og kom sér alls staðar vel.
Hann vann öll sín verk af trú-
mennsku. Aldrei sá ég hann reiðan.
Ekki minnist ég þess heldur að
hafa heyrt hann hallmæla nokkmm
manni, né varð ég vör við að hann
erfði mótgerðir við nokkum. Hann
hafði einstakan hæfíleika til þess
að laða fram það besta í fólki og
átti stóran kunningjahóp.
skemmtilegt og gott skólafólk. Það
var ömmu þeirra mikið yndi, þar
sem hún fékk sjálf ekki að stunda
skólanám að ráði. En eitt er þó víst,
að ekki þurfti að þýða neina biblíu-
texta fyrir hana á myndlausa
annars flokks íslensku til þess að
hún skildi þá. Þeirrar gæfu naut
hún, að andlega atómsprengjan
(sjónvarpið) keppti ekki við hana
um bömin á kvöldbæna tíma.
Eitt dæmi um staðfestu Rann-
veigar var það, að þótt hún sæi
sífellt farið með vín og fögur glös
í danska húsinu á ísafirði í hófí,
eins og það heitir, þá bragðaði hún
aldrei vín.
Eftirmæli era tilraun til þess að
draga vin sinn frá dimmu fortjaldi
dauðans, skíra mynd hans á marga
vegu fyrir sér og geyma hana lif-
andi í hug sér í sínum eigin óvissa
tíma. Einnig ef hægt væri, að gefa
öðmm ofurlítið með sér af þeirri
mynd.
Ég hef oft dáð hið guðlega undra-
verða svar Meistara vors, þegar
lærisveinarnir spurðu hann, hvar
Guðsríkið væri. Lærisveinana virð-
ist þyrsta eftir nánari staðsetningu
og lýsingu á Guðsríki. Og Drottinn
svaraði: „Guðsríki er hið innra með
yður.“
Ég hygg að kynni mín af Rann-
veigu hafi opnað mér nokkra innsýn
í þessi orð, sem ég man, að mér
þóttu svo dularfull, þegar ég lærði
þau á barnsaldri.
Gjafír og þjónusta einkenndu allt
líf Rannveigar Bjamadóttur. Hún
stóð einnig við tilmælin „Ljúflyndi
yðar verði kunnugt öllum mönn-
um“. Þess vegna var vitnisburður
hennar svo mikils verður.
Dauðastríð Rannveigar var langt
miðað við, hvað það var sorglega
strangt. En hún trúði orðum Jesú:
„Ég lifi og þér munuð lifa.“ Hún
lifði og dó í trausti á öll fyrirheit
Drottins. Blessuð sé hún í vorri
minningu.
Rósa B. Blöndals
Hjónaband Brynjólfs og Kristínar
var einstaklega farsælt. Þegar ég
kom inn á heimili þeirra fyrir 27
ámm fann ég fljótt hve mikla virð-
ingu og umhyggju þau bám hvort
fyrir öðm og fyrir fjölskyldu sinni.
Á því heimili vom ekki notuð
stóryrði né heldur var mammon í
hávegum hafður, þar var ekkert
stress né kapphlaup við náungann.
Þar bjó fólk sem skildi að hamingj-
an felst ekki í dauðum hlutum,
heldur í okkur sjálfum. Þangað var
gott að koma.
í rúm 8 ár gekk Brynjólfur með
ólæknandi sjúkdóm, baráttan við
þennan vágest var oft hörð og oft
lá hann rúmfastur. En hann sýndi
í þessari baráttu sama sálarþrekið
og æðmleysið og fyrr. Kristín ann-
aðist hann af einstakri umhyggju,
þrátt fyrir eigið heilsuleysi og vék
aldrei frá honum. Eftir að hann var
kominn á sjúkradeildina sat hún
lengst af við rúmið hans uns yfír
lauk.
Ég get aldrei þakkað allt það sem
Brynjólfur var mér og mínum. Ég
tel það einstaka gæfu að hafa átt
hann að samferðamanni.
Blessuð sé minning hans.
„Vér oft munum hugsa um það
allt er þú varst.
Hve andi þinn hreinn var og fagur
og einlægnin sönn er í sálu þú barst
og svipurinn bjartur og fagur."
(Einar Kvaran)
Ingibjörg Hafliðadóttir
Brynjólfur Ágúst
Albertsson