Morgunblaðið - 23.07.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 1987
/9fiú
ArjkK
TIL HJAÍPAR
— gegn vimuefnum —
TANGARSOKN GEGN VIMU
Ferðaáætlun unglinga frá
félagsmiðstöðvunum
ÞRÓTTHEIMUM OG
FROSTASKJÓLI
Dagur Viðkomustaðjr Gististaður Aætluðvegalengd
22-júlí Bolungarvik Rateyri Þingeyri Búðardalur Búðardaiur ca 50km.
23. jútí Stykkishólmur Borgames Borgames ca180km.
24. júlí Akranes Mosfeilssveh Reykjavík ca150km.
Reykjavik
Samtals vegalengd ca 1.965km.
Áheltasíml Krýsuvíkursamtakanna er
623SS0.
Felst virkari innan-
ríkisstjórn í við-
reisn sýslumanna?
VEIÐIVORUR
ÁAFAR
HAGSTÆÐU
VERBI!
OPIÐ LAUGARDAGA
FRÁ KL. 10-14
spQRTj
MARKAÐURINN
SKIPHOLTI 50C, SÍMI 31290
(Nýja húsið gegnt Tónabíói)
eftírBjörn Sigfússon
I. Sagt frá uppstokkun
á valdi yfir héruðum
Dýrð sýslna ber enn blóm innan
átthagafélaga í höfuðstaðnum þó
hún slokkni í landshlutum. Heita
má fyrirbyggt að þingmenn lands-
byggðar séu sýslumenn eða prestar
þó engir væru líklegri en þær stétt-
ir til þingsetu á fyrri tíð. Sveitar-
stjórnarlög frá apríl 1986 sviptu
eigi aðeins sýslunefndir (nú skírðar
héraðsnefndir frá 1988) fjárráðum
og öllu beinu úrskurðarvaldi heldur
losuðu lögin sýslumanninn undan
aðild að þeirri nefnd héraðs nema
ieitað verði sérsamnings við hann
um slíkt; hingað til var hann sjálf-
kjörni nefndaroddvitinn launalaust
og framkvæmdastjóri. Dómstörf
verða á næsta ári tekin af sýslu-
mönnum og iögð undir nýja
dómstóla, ef júlí-ríkisstjóm mynduð
1987 efnir heit sín. Sá málaflokkur
er vandfundinn, sem ekki hafa ver-
ið gerðar tillögur um að taka burt
úr embætti sýslumanna. Eitt spor
hefur þó enginn tillögumaður stigið,
fyrr en grein mín mælir með því:
Sýslumenn ættu, vegna hins
framansagða, að verða færri en
ráðherrar vorir, kannski þriðjungi
færri. Og væri það um leið aðgerð,
sem látin yrði styrkja hlutverk,
fengið þeim í hendur af væntanlegu
innanríkisráðuneyti, er menn vilja
gert hafa 1988 úr dómsmálaráðu-
neyti og þeim opinberu hags- og
viðskiptadeildum, sem við það eru
samrækjanlegar. Fækkun sýslna
verður m.a. að spara eitthvað svo
það vegi ögn móti kostnaði af fyrir-
sjáanlegri ijölgun bæjarfógetaemb-
ætta.
Ráðuneytauppstokkun, sem
bíður téðrar júlístjórnar, er hvati
greinar minnar, sem beinist þó að
þröngum geira stjómsýslu. En vitið
verð ég mest að sækja í níunda
Fræðslurit Sambands íslenskra
sveitarfélaga, 1987, ritgerðina
Stjórnsýsla ríkis í héraði í fortíð,
nútíð og framtíð, eftir Steingrím
Gauta Kristjánsson borgardómara.
Það er sérlega IV. kap. hennar, til-
lögur um hlutverksvíkkun fækkaðr-
ar sýslumannastéttar, sem ég kýs
að vekja athygli á.
Steingrímur sýnir stórhug og
ætlast til að sýslumaðurinn fari því
með þjónustu og umboð fyrir sér-
hvert þeirra 10—12 ráðuneyta, sem
hér eru syðra og togast hvert um
sig á við hin um valdgeira sína; í
hinni hraðvöxnu miðstýringu Is-
lands.
Minnugur nýju sveitarsfjómar-
laganna mundi ég vilja takmarka
þetta. íþyngja ætti sýslumanni með
sem fæstum starfsþáttum félags-
málaráðuneytis og með engum
hlut í málum skólahalds, sjúkra-
húsa, iðnaðar- og landbúnaðarráðu-
neyta. Við það félli brott m.a.
þörfin, sem Steingrímur telur (s.
53) vera á að fella sýslumenn und-
ir forsætisráðuneytið. En eðlilegra
framhald af nútíma er að þeir beri
áfram aðalábyrgð sína gagnvart
dómsmála- eða nánar sagt inn-
anrikisráðherra, sbr. hátt Norður-
landa á þeirri skipan.
Grein mín forðast öll ákveðin
ummæli um stofnun fylkja á lands-
byggð, þeirra sem taka mundu
einmitt að sér mörg verkefni fyrir
þau ráðuneytin, sem ég vil ekki
lögbinda sýslumenn við að starfa
fyrir. Fylki gætu orðið viðfang vort
um 1999 og hlytu að nýta sér frjáls-
ari ráðgjöf frá sýslumönnum. Því
fylkisvilja stýrir kjósendalýðræðið
neðan frá en sýsluembætti er vald
skipað að ofan, og getur því ekki
verið hornsteinn hins viljans.
Meginstefnan í nýlegri valddreif-
ingu reynist landshlutum óhagstæð
og eykur fólki þaðan fyrirhöfn. Hún
er (óvart?) mest í því fólgin að við
NýttUt
PósWersjun
Ég óska eftir að fó sent:
Bol-...stk.
Verö kr. 1.187,- pr. stk.
Tösku-....stk.
Verð kr. 1.187,- pr. stk.
Bol og tösku....sett.
Verð kr. 2.225.- fyrir hvort tveggja.
Ég óska eftir að greiða ó eftirfarandi hótt: (merkið x í viðeigandi reit)
Q visa
Q eurocard
Q óvlsun fylgir
Q póstkrafa
Nafn:-----------------------------------------------------------------
Heimili:___________
Stoður:____________
Sími: ________ . _
Undirskrift: -----
Kortnúmer: l—.—
Gildistími korts.
Um leið og greiðslo hefur borist verður pöntunin send ó nœsto pósthús.
Burðargiald er innifalið. _ . ,, . _
sendisttii: Frjalst Framtak
Ármúla 18
108 Reykjavík
rrm m~n rrm
u
klofnun þriggja ráðuneyta (3 ráð-
herra), sem nægðu ríkinu nokkra
áratugi eftir 1917, hefur fram-
kvæmdavaldið reykvíska dreifst í
tólf býsna sjálfbyrg ráðuneyti.
Til að bæta gráu ofan á svart í
sundurbútun valds gagnvart lands-
hlutum fjölgar hratt flokkum, sem
gætu náð undir sig sæti í ríkis-
stjórn öðru hveiju. Sem stendur
stuðlar skofffnslegt kerfi, sem út-
deilir jöfnunarþingsætum og mótar
um leið aðferðir stjómarandstæð-
inga og kannski úrsagnir úr flokk-
um, að óþjóðlegri valddreifingu. En
menn spoma tæplega gegn „reyk-
vísku valdi“ með því.
Telja má það til gildis sýslu-
mannakerfinu að þar er 7 alda
gamalt akkeri landshlutanna. Póli-
tískar sveiflur og atkvæðaveiðar
þurfa líka engin áhrif að hafa á þá
sýslumenn, sem fólk gerir ekki að
þingmönnum. Frekar pólitískt yrðu
rekin þau ráðuneytin, sem ég kaus
áðan að hafa sem ótengdust sýslu-
manni en kynnu frá aldamótum að
verða viðfang kosinna amtsstjóma,
þ.e. fylkja.
í ritgerð Steingríms (s. 49) kem-
ur fram að ekkert er eðlilegra en
hugsa sér nægja einn sýslumann
fyrir kjördæmið Austurland (rúm
13 þús. íbúa) og umboðsmenn ríkis
í hinum ýmsu kaupstöðum (lög-
reglustjórar og bæjarfógetar o.fl.)
hlytu undir yfirstjórn hans að fara
með umboð innanríkisstjómar.
Mætti þá skipta þeim störfum, sem
bæjarfógetar gegndu hingað til,
eftir því sem hagkvæmt þætti, milli
þeirra og sýslumanna. Utan kaup-
staða yrðu störf hreppstjóra
endurskipulögð, t.d. þannig að einn
hreppstjóri nægði fyrir fleiri hreppa
og eins þannig að fela megi bæjar-
fógeta (lögreglustjóra) í umboði
sýslumanns að annast hreppstjóra-
störf í grannhreppi við kaupstaðinn
sinn. Slíkt umboðsmannakerfi gæti
orðið ólíkt sveigjanlegra en það er
nú.
Uppstokkunarhugmynd þessi á
að vera komin í tæka tíð til að flétt-
ast við sumar, en varla allar, vonir
okkar um nýskipan á ráðuneytum,
sem takist 1988. Miðkapítuli í grein
minni mun m.a. skipta í tvö hom
ágæti sveigjanleikans eftir því hvort
hann opnar gagnvegi, landshlutum
til árangurs, eða kann að endumýja
þá vonlitlu tilhögun að sýslumanns-
embættin (og fógetar með) séu
„þriðja stjómsýslustigið" og valds-
maður í því sæti taki ábyrgð á
hveijar krókaleiðir, gegnum ofmörg
ráðuneyti, mál úr landshlutum eigi
að hrekjast og úrskurðast. í baksýn
hef ég þá trú að þegar fylki verða
sett gegni sýslumenn engri ákveð-
inni þjónustu fyrir þau.
Stutta leið seilist ég til dæma
þó ég fletti upp 6. gr. sveitarstjórn-
arlaganna (1986) með lista yfir
13 málefnaflokka, ætlaða bæjum,
hreppum og því félagsmálaráðu-
neyti, sem sjálf lögin munu 40
sinnum vísa til um ráðgjöf þess og
vald (auk reglugerða) og gaumgæfí
við hliðina stutta undirkaflann
Valddreifing í ritgerð Steingríms
(s. 50-51).
í 27 liðum (og undirliðum) reikn-
ar hann í valddreifingarskyni
saman „ný verkefni, sem hugsan-
lega mætti fela sýslumönnum að
einhveiju eða öllu leyti“ (eftir fækk-
un þeirra og stöðuviðreisn, sbr.
greinamafn mitt). Steingrími er að
vísu enn meiri efling í hug, telur
að þetta verkefni megi auka eða
minnka, ekki eingöngu um þann
„fiutning verkefiia frá mið-
stjórnarstofiiunum“ (ráðuneyt-
um) heim í hérað, heldur sé
upptalningarlistinn dæmi þess sem
raunhæft sé að stefna að.