Morgunblaðið - 23.07.1987, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 1987
27
isli Amazon—
nn 20 km hár
gos verður i eldstöðinni bræðir hún ís sem veldur jökulhlaupi er
brýtur sér leið undir eða yfir skriðjökulinn. Árið 1918 leitaði flóðið
í gamla farveg Sandvatnsins vestan Hafurseyjar, en klofiiaði síðan
um Hjörleifshöfða. Samfellt vatn var frá Höfðabrekku austur að
Blautukvísl en mest hljóp fram vestan höfðans. Kötlutangi myndað-
ist í hlaupinu og var að minnsta kosti 3 km langur. Talið er að þegar
Kötluhlaup nái hámarki sé rennslið jafiit Amazon-fljótinu.
heimasandur." Gjóskulagarann-
sóknir benda til þess að núverandi
Skógarsandur geti vart verið eldri
en landnám og gæti hann hafa
myndast í þeim vatnagangi er frá
greinir í Landnámabók.
við gleymdum Kötlu?
Forsíða Morgunbiaðsins 13.
október 1918.
bezt af því marka hve mikils þeim
þótti um vert.“
Þriðjudaginn 15. október segir
að Stjórnarráðið hafi sent hrað-
boða austan úr Homafirði í
Skaftártungur til að komast í
samband við þær sveitir, þar sem
menn óttuðust að hlaupið hefði
leikið þær verst.
Frásögn sendiboðans berst til
Reykjavíkur 22. október. Þorleif-
ur Jónsson alþingismaður í Hólum
sendir Stjómarráðinu bréf með
frásögn Þorbergs sonar hans.
Fjórir bæir í Meðallandi hafa
eyðst, en fólkið allt komist af.
Búfénaður hefur fundist dauður
og annars er saknað. Óttast
bændur í Vestur-Skaftafelissýslu
að ef öskunni létti ekki fljótlega
af jörðum þeirra þurfí að skera
niður mikið af fénaði, þar sem
heyfengur var rýr um sumarið.
Kötlugosinu lauk 4. nóvember.
Þá höfðu þessar miklu náttúru-
hamfarir vikið fyrir hörmulegum
fréttum af sóttinni miklu,
spönsku veikinni. „Hver hefði
spáð því að svo viðburðarríkir
dagar biðu vor að vér gleymdum
Kötlu, spúandi eldi og eimyiju
yfir nálægar sveitir? Nú nefnir
enginn Reykvíkingur Kötlu,
fremur en að hún hefði ekki ver-
ið til. Og engir fánar svifu að hún
á þriðjudaginn var til að fagna
friðnum," segir blaðið á forsíðu
5. nóvember en í blaðinu em
þennan dag birt nöfn hátt í 100
fómarlamba veikinnar í
Reykjavík einni. Þá hafði útgáfa
blaðsins legið niðri í tíu daga, en
aðeins þriðjungur bæjarbúa hafði
heilsu til þess að vera á fótum.
AF ERUENDUM VETTVANGI
eftir KRISTJÁN JÓHANNSSON
Reagan og vopnasölumálið:
Almenningur van-
treystir forsetanum
Skoðanakannanir sýna að bandarískur almenningur trúir ekki
Reagan forseta þegar hann segist ekkert hafa vitað um til-
færslu hagnaðar af írans-vopnasölunni til kontra-skæruliða i
Nicaragua. Yfirlýsingar Poindexters aðmíráls þess efiiis að hann
hafi leynt Reagan málavöxtum hafa vafalaust útilokað þann Qar-
læga möguleika að þingið ákæri forsetann fyrir embættisafglöp.
En verði almenningur enn vantrúaður á sakleysi Reagans mun
honum reynast erfítt að finna nýjar leiðir til að útrýma efasemd-
unum. Auk þess hefúr vitnisburður Poindexters vakið nýjar
spurningar og i ýmsum atriðum beinlínis skaðað forsetann.
Tveir af fyrirrennurum Po-
indexters í embætti öryggisr-
áðgjafa, þeir Brent Scowcroft og
Henry Kissinger, segjast furðu
lostnir yfir því að hann skyldi ekki
bera kontra-greiðslumar undir for-
setann. Kissinger segist aldrei hafa
látið sig dreyma um að taka ákvörð-
un um svo viðkvæmt og hættulegt
mál upp á eigin spýtur. Jafnvel
þótt Reagan takist að sannfæra
fólk um heiðarleika sinn þá verður
hann ásakaður um að vanrækja
stefnumótun í utanríkismálum.
Tower-nefndin, sem sett var á lag-
gimar til að rannsaka vopnasölu-
málið, komst að þeirri niðurstöðu
að enginn forseti ætti að láta sér
duga að raða málefnum í forgangs-
röð.
Thomas S. Foley, leiðtogi meiri-
hluta demókrata í fulltrúadeild
Bandaríkjaþings, sagði nýlega að
þekkingarleysi það sem Reagan
hefði orðið ber að væri „enn alvar-
legra mál en hugsanleg vitneskja
hans um málavexti kontra-greiðsln-
anna“. William S. Cohen, sem er
repúblikani og öldungadeildarþing-
maður frá Maine, tók undir þetta
og sagði að lokaákvörðun í stórmál-
um yrði ávallt að vera forsetans en
ekki undirmanna hans.
Margir þingmenn hafa sagt að
þeir eigi erfitt með að setja sig inn
þann hugsunarhátt sem hljóti að
hafa ríkt í Hvíta húsinu og fengið
hafi Poindexter til að ímynda sér
að staðfesting hans dygði til að
hrinda kontra-greiðslunum í fram-
kvæmd. Vangaveltur Poindexters í
þá átt að forsetinn óe/d;samþykkt
greiðslurnar efhann hefði vitað um
þær, skipta ekki máli. Sú mynd,
sem brugðið hefur verið upp af
stjórnleysi í Hvíta húsinu, styrktist
enn þegar Poindexter skýrði frá því
að Reagan hefði í nóvember 1985
undirritað skjal þar sem veitt var
leyfi fyrir skiptum á bandarískum
gíslum í Líbanon og vopnum til
klerkastjórnarinnar í Teheran .
Leyfíð var veitt eftir adbkiptin voru
hafin.
Minnisleysi
Forsetinn hefur sagt að aldrei
hafí staðið til að slík skipti færu
fram en viðurkennir að málið hafi
þróast í þessa óheillavænlegu átt.
Marlin Fitzwater, talsmaður forset-
ans, útskýrir þetta ósamræmi með
því að Reagan minnist þess ekki
að hafa undirritað téð skjal. Eftir
stendur að annað þeirra mála, sem
hafa valdið svo miklum úlfaþyt,
hófst með skjali sem forsetinn hefur
gleymt og hinu málinu var komið
á rekspöl án þess að hann hefði
hugmynd um það.
„Að mínu áliti er það alltaf hlut-
verk starfsmanna forsetans að
vemda hann“, sagði Poindexter
aðmíráll er hann var yfirheyrður.
Þá ákvörðun sína, að leyna forset-
ann málavöxtum, varði Poindexter
með þrennum hætti. í fyrsta lagi
skírskotaði hann til þess er hann
nefndi „víðtæk völd“ sem hann seg-
ir Reagan hafa falið sér til að
framkvæma samþykkta stefnu. 1
öðru lagi sagðist hann þekkja hugs-
unarhátt forsetans nægilega vel til
Ábyrgfð Reagans
Stjórnkerfi Bandarílqanna
útilokar næstum möguleikann á því
að stjóm hrökklist frá áður en kjör-
tímabili lýkur. Til að það gerist
þarf þingið að samþykkja vítur á
forsetann fyrir embættisafglöp. Af
þessum sökum töldu yfírmenn
leyniþjónustunnar á sínum tíma
skynsamlegt að koma á fót kerfi
sem létti ábyrgðinni á hugsanlegum
hrakförum af herðum forsetans.
Þar með þyrfti hann ekki að sitja
Reuter
Reagan á fúndi með leiðtoga
rcpúblikana í Oldungadeild-
inni, Robert Dole (t.v) og
George Bush, varaforseta. For-
setinn segist ekki ætla að segja
neitt um vitnaleiðslurnar i
vopnasölumálinu fyrr en að
þeim loknum en þá muni hann
aftur á móti láta gamminn
geisa.
Poindexter íhugull á svip við
vitnaleiðslurnar í vopnasölu-
málinu.
að vita að hann hefði samþykkt
kontra-greiðslumar. í þriðja lagi
heldur hann því fram að ætlunin
með því að leyna málavöxtum hafí
verið að tryggja að forsetinn gæti
síðar sagt að honum hefði verið
ókunnugt um málið.
Skjaldborg um for-
setaembættið
Að sögn Richard Helms, fyrrum
forstjóra bandarísku leyniþjón-
ustunnar (CIA), varð síðastnefnda
aðferðin til innan vébar.da CIA á
sjötta og sjöunda áratugnum til að
gera leynilegar aðgerðir mögulegar
án þess að stofna orðspori sitjandi
forseta í hættu. Forsetinn gæti þá,
ef illa færi, haldið fram sakleysi
sínu án þess að skrökva að almenn-
ingi.
Ymsar nefndir háttsettra emb-
ættismanna voru stofnaðar til að
taka ákvarðanir í málum af þessu
tagi. Seinna setti Bandaríkjaþing
lög þar sem þess var krafíst að
eftirieiðis skyldi forsetinn í hveiju
tilviki undirrita sérstakt skjal þar
sem hann samþykkti að viðkomandi
aðgerð væri nauðsynleg. Með þess-
um hætti tók forsetinn alltaf á sig
ábyrgðina en Poindexter lagði aldr-
ei slíkt samþykktarskjal fyrir
Reagan í sambandi við kontra-
greiðslumar.
eins og vængbrotinn fugl það sem
eftir væri kjörtímabilsins. Eins og
áður sagði taldi þingið hins vegar
skipta meira máli að kjósendur
gætu dregið ríkisstjómina og for-
setann til ábyrgðar í hveiju ein-
stöku tilviki.
Oliver North, ofursti, hefur sagt
að William heitinn Casey, sem var
forstjóri CIA er vopnasöluáætlunin
varð til, hafi gert ráð fyrir því að
einhver, sem væri hærra settur en
North, yrði að taka að sér hlutverk
syndahafursins ef verulega tæki að
hitna í kolunum.
Þegar öllu er á botninn hvolft setur
fómarlund Poindexters Reagan for-
seta í slæma klípu. Mjög líklegt er
að Walsh saksóknari, sem rannsak-
ar vopnasölumálið, muni ákæra
Poindexter og svo gæti farið að
aðmírállinn hlyti fangelsisdóm. Þá
yrði Reagan að velja milli tveggja
kosta og er hvorugur fýsilegur.
Hann gæti horft aðgerðalaus á
mann, sem segist hafa lagt allt í
söíumar til að vemda nafn og heið-
ur forsetans, verða dæmdan til
fangelsisvistar. Hinn kosturinn er
að náða Poindexter og þá myndu
kaldhæðnir vantrúarseggir halda
því fram að fyrirfram hafi verið
gert samkomulag um að vitnis-
burður aðmirálsins yrði með þeim
hætti sem alþjóð veit.
Heimildir: The Intemational Her-
ald Tribune, The Economist,
Newsweek.