Morgunblaðið - 17.09.1987, Blaðsíða 13

Bókmenntahátíðin 1987
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1987
13
Hieronymus Bosch og
súrrealískur hátalari
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Bókmenntahátíðin 1987: BÓK-
MENNTADAGSKRÁ f GAMLA
BÍÓI. Höfundar: Isabel All-
ende, Jakobína Sigurðardóttir,
Gerhard Köpf, Ola Larsmo, Tor
Obrestad.
Það var ekki út í bláinn sem
þýski rithöfundurinn Gerhard
Köpf nefndi furðumyndamálarann
sígilda Hieronymus Bosch við
upphaf bókmenntadagskrár í
Gamla bíói. Erfiðleikar með hátal-
ara urðu áberandi eftir því sem
leið á dagskrána. Þeir spilltu að
hluta upplestri Jakobínu Sigurð-
ardóttur og þegar kom að Isabel
Allende var hún greinilega mjög
hrædd við hátalarann, kallaði
hann súrrealískan. Svona vand-
ræði mega helst ekki koma upp
aftur á flölsóttri bókmenntahátíð.
Val höfunda þessarar dagskrár
eða réttara sagt samsetning henn-
ar var líka langt frá því að vera
markviss. Með því er ekki sagt
að þeir hafi ekki allir eitthvað til
málanna að leggja.
Það var að mörgu leyti fróðlegt
að kynnast Kartöflukóngi Ger-
hards Köpf og flutningur hans í
anda sagnastílsins: litríkur og
fijálslegur.
Norðmaðurinn Tor Obrestad
flutti ljóð og prósa. Eftir þessum
sýnishomum að dæma er Obre-
stad lipur höfundur og vill vera
við alþýðuskap. En skáldskapur
hans er furðu hefðbundinn svo
að ekki sé meira sagt.
Ola Larsmo er ungur sænskur
rithöfundur. Stfll hans er breiður
og frásögnin yfirveguð í anda
epískra höfunda. Hann er í senn
gamall og nýr. Larsmo las eftir
sig frásögn frá íslandi þar sem
Skaftafell, gullskip og togari
koma við sögu. Það sem útlend-
ingar skrifa um ísland verkar oft
einkennilega á íslendinga og yfir-
leitt er það ekki þess eðlis að það
eigi erindi til annarra en landa
þeirra. Ég hefði kosið að kynnast
betur skáldsagnahöfundinum Ola
Larsmo því að hér er á ferð höf-
undur sem greinilega hefur
einhveiju að miðla og skrifar van-
daðan stfl.
Jakobína Sigurðardóttir las
kafla úr Lifandi vatninu, en í
þeirri bók „rísa teiknin", einkum
þau sem einkenna nýja „framand-

Isabel Allende
lega veröld". Gegn þeim er stefnt
manni gamla tímans til átaka.
Lifandi vatnið er ein af bestu
bókum Jakobínu.
Isabel Allende las um stúlkuna
Evu Luna. Eins og kom fram f
þessum lestri og flutningi Thors
Vilhjálmssonar á kafla úr Húsi
andanna, kunnustu skáldsögu
Gerhard Köpf
Isabel Allende, setur dulúð og
hjátrú mark sitt á sagnaheim
hennar. Það verður fróðlegt að
kynnast skáldskap hennar betur.
Hún kann eftir dagskránni í
Gamla bíói að dæma að draga upp
eftirminnilegar og sterkar myndir
og fjallar einkar næmlega um það
sem er tilfinningalegs eðlis.
AÐRIR TON-
LEIKAR UNM
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Á öðrum tónleikum UNM hátíð-
arinnar voru Ieikin verk eftir Lars
Graugaard (danskur), Jesper Koch
(danskur), Jyrki Linjama (finnskur)
Peter Tornquist (norskur) og tvo
landa, Eirík Öm Pálsson og Hauk
Tómasson. Graugaard kallar verk
sitt Jeu de la Nuit (Næturtónleikar)
og er það samið fyrir flautur,
trompetta, hom og básúnu. Verkið
er hljóðlát næturstemmning, hljóm-
fallegt en viðburðalítið.
í öðm verki tónleikanna voru
aðeins notaðir trompettar, enda er
höfundurinn, Eiríkur Öm Pálsson,
sem einnig lék með í verkinu,
trompettleikari. Með honum léku
Ásgeir H. Steingrímsson og Sveinn
Birgisson. Ýmislegt sniðugt mátti
heyra f tónun trompettanna en f
heild er verkið lítið annað en tón-
myndunarsýning, sem þeir félagar
fluttu ágæta vel.
Þriðja verkið heitir Lapidary
Landscape og er eftir Koch. Þetta
er söngverk við texta eftir Ivan
Malinovski og f efnisskrá sagt
„samanstanda af forspili og flórum
söngvum". Flytjendur voru allir
íslenskir, söngkonan Jóhanna V.
Þórhallsdóttir og stjómandi Guð-
mundur Óli Gunnarsson. Trúlega
vantar íslensku flytjenduma
reynslu og meiri kunnáttu til að
verkið féili f einn farveg hljómunar
en söngkonan er feikna efiiileg og
verður fengur að henni þegar hún
hefur lokið námi.
Guðmundur Óli stjómaði einnig
næsta verki sem er eftir Hauk Tóm-
asson og heitir 5 landslög. í tónmáli
Hauks má heyra ýmsa fallega
spunna þætti og átök sem ekki em
aðeins búin til með því að leika
með styrk og hraða, heldur einnig
gædd tilfinningasemi er brýtur af
sér hlekki tónfræðilegra markmiða.
Þó er eins og Haukur sé ekki enn
tilbúinn til að hrista af sér „mark-
miðshlekkina" og að yrkja ftjálst
án tillits til þess hver eigi að hlusta
á verkið.
Lítið verður sagt um Guðmund
Óla sem stjómanda, þó honum
færist allt vel úr hendi, enda er
hann að nema stjómlist í Utrecht.
Það virðist þó ljóst að hér er á ferð-
inni alvarlega þenkjandi tónlistar-
maður og vonandi tekst honum að
btjóta sér leið um refilstigu stjóm-
listarinnar, sem íslendingum hefur
hingað til ekki tekist, nema til að
villast af leið og gefast svo upp.
Fimm bagatellur fyrir píanó eftir
Linjama vom næst á efnisskránni
og lék Tapio Tuomela þetta þægi-
lega verk ágætlega. Það er í raun
Guðmundur Óli Gunnarsson
sérkennilegt hversu flest öll verkin
em gamaldags. Það er eins og hjá
þessu námsfólki sé ríkjandi sátt við
-skólann sinn og kennara og „aka-
demíunni“ f dag hafi tekist að reka
kennsluna eins og trúboð, því tón-
mál það sem unga fólkið spinnur
sinn vef úr er trúverðugt bergmál
eða afturhvarf um svona 30 til 40
ár, þ.e. aldursmunur kennara og
nemenda.
Þetta var sérlega áberandi í
síðasta verkinu, Poemas eftir Peter
Tomquist. Þama mátti heyra ágæt-
lega unnar „klisjur", sem að mörgu
leyti var búið að fullgera um stuttu
eftir aldamótin. Hér má merkja
skugga kennslunnar og það sem
skólinn krefur nemendur sína um,
krafa sem er ekki beinlfnis fyrir-
skipun en byggð á óttanum um að
verða annars ekki gjaldgengur og
þar með falla út úr þurru mynstri
„intellektualismans", þar sem til-
tekin kunnátta er aðeins tekin gild
og allt annað úthrópað ónýtt og
einskis virði.
Það er nefnilega úthrópunin sem
er sterkt stýrandi afl og þar í er
fólgin sú gelding sem góðir og vel
skipuiagðir skólar geta verið. Þetta
hafa rithöfundar lært af biturri
reynslu og þeir hafa því risið gegn
allri hugmyndafræðilegri stýringu.
Vandamálið birtist með öðmm
hætti á sviði tónlistar, því tónmál
hennar hefur ekki orðlega merk-
ingu og að innri byggingarfræði
hennar er óhlutstæð rökfræði, lík
þeirri sem gerist að vera í stærð-
fræði, svo að tengslin við hinn ytri
veruleika eru því ekki eins ljós og
rithöfundum og myndlistarmönn-
um.
Það er skiljanlegt að „akademf-
an“ haldi fast við gildismat sinna
manna, því annars á hún ekkert til
að kenna og eðli sínu samkvæmt
kennir „akademían" aðeins það sem
þar er viðurkennt að vera gott,
enda hafa nær allar frumlegar nýj-
ungar orðið til utan „akademíunn-
ar“ og oftast við hatramma
andstöðu hennar.
Ferðalangarnir í skutlunni; mynd fyrir alla fjölskylduna.
Slysaskot í g’eiminn
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Geimskólinn (Space Camp). Sýnd
í Bióhöllinni.
Stjörnugjöf: ★ ★ V2
Bandarisk. Leikstjóri: Harry
Winer. Handrit: W. W. Wicket
og Casey T. Mitchell. Kvik-
myndataka: William A. Fraker.
Tónlist: John Williams. Helstu
hlutverk: Kate Capshaw, Lea
Thompson, Kelly Preston, Larry
B. Scott, Leaf Phoenix, Tate
Donovan og Tom Skerritt.
Eitthvert mesta tækniundur
samtímans er geimskutlan þeirra
hjá NASA og þess var auðvitað
ekki langt að bíða að unglinga-
myndimar, sem ferðast hafa um
flesta þætti amerísku unglingaver-
aldarinnar, fyndu sér efnivið í
ta^cniundrinu. Hin ágæta mynd
Geimskólinn (Space Camp), sem
sýnd er í Bfóhöllinni, gerir geim-
skutluna að verðugum miðpunkti
sínum og segir frá æfíntýralegu
ferðalagi nokkurra unglinga sem
af slysni þeytast i henni upp til
stjamanna.
Eins og við mátti búast takast
ferðalangamir ungu bæði á við hina
óvenjulegu stöðu sem þau em lent
í og ekki síst sjálfa sig, takmarkan-
ir sínar og getu. Alvarlegu ungl-
ingamyndimar bjóða yfirleitt uppá
sjálfskönnun af einhveiju tæi. Hér
fer hún fram í geimnum. Geimskól-
inn er n.k. „Morgunverðarklúbbur-
inn hittist á sporbraut".
Draumur unglinganna í þessari
mynd er að verða geimfarar en
þeir leggja mismikla áherslu á að
úr honum rætist. Þeir ganga allir
í Geimskólann og eins og títt er
með amerískar unglingamyndir em
stereotýpumar ekki langt undan:
Andí (Kate Capshaw) er besti og
skilningsríkasti kennarinn; Katrín
(Lea Thompson) er færasti nemand-
inn; Kevin (Tate Donovan) hefur
meiri áhuga á Katrínu en .náminu
en sýnir ótvíræða foringjahæfíleika
þegar á bjátar; Tish (Kelly Preston)
er gáfnaljósið og blondían; Rudy
(Larry B. Scott) er svertingi með
áhyggjusvip og Max (Leaf Phoenix)
er smáguttinn sem fær að fljóta
með af því hann er svo indæll og
vingast við næstum því ennþá in-
dælla og krúttlegra vélmenni.
Þetta lið fær allt að vera í geim-
skutlunni þegar verið er að reynslu-
keyra hreyflana en vélmenni Max
litla mglar svo stjómtölvuna að hún
setur skutluna í gang fyrir alvöru
og áður en nokkur veit af er hún
farin af stað og myndin tekur mjög
skemmtilega og athyglisverða
stefnu upp í geiminn.
Geimskólinn er óneitanlega vel
gerð í alla staði og vönduð tækni-
brellulega séð. Hún er mynd fyrir
alla ^ölskylduna, bíður uppá mikið
af hjartnæmum og tilfinningalega
hlöðnum andartökum sem leikstjór-
inn Harry Winer notar til hins
ýtrasta. Ferðalangamir ungu sigr-
ast á hveijum örðugleikunum á
fætur öðmm með tilheyrandi feg-
insandvörpum og félagsanda en
boðskapurinn gæti einmitt verið sá
að ef við vinnum saman sem ein
heild getum við sigrast á vandamál-
unum.
Félag eldri borgara
KVÖLDSKEMMTUN
laugardaginn 19. september
Hefst með borðhaldi -fl
klukkan I w.30
Matseðill
Aspassúpa
Svínahamborgarhryggur
Lúxus desert
850 kr.
Skemmtiatriði
Miðar á skrifstofu — sími 28812 — Nóatúni 17.
....... ■ .......... .. .... ...............■■■■■■■■ ■■!■■■■ .. . I.l I ...