Morgunblaðið - 17.09.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1987
ísland hefur
rofið stífluna
- segirDean
Wilkinson, tals-
maður Greenpeace
TALSMAÐUR Greenpeace sam-
takanna í Bandaríkjunum segir
að ísland og Bandaríkin beri
ábyrgð á því ef hvölum verði
útrýmt með veiðum í atvinnu-
skyni og aðrar hvalveiðiþjóðir
muni notfæra sér að ísland hafi
með þessu komist upp með at-
vinnuhvalveiðar undir yfirskyni
visinda.
„Það er ljóst að Islendingar eru
að misnota vísindi," sagði Dean
Wilkinson, talsmaður Greenpeace í
samtali við Morgunblaðið. „í um-
ræðum vísindanefndarinnar í ár
kom fram að engar sérlega nothæf-
ar upplýsingar hefðu komið út úr
veiðum síðasta árs. Og þegar um-
ræðurnar komust á stig ríkisstjóma
hafa íslendingar aldrei notað þau
rök að veiðamar væm nauðsynleg-
ar í þágu vísindanna. Það kemur
raunar fram í minnkun veiðikvótans
úr 40 sandreyðum í 20 sandreyðar.
Ef hægt er að fá nægar vísindaleg-
ar upplýsingar úr 20 sandreyðum,
hvers vegna var ekki farið fram á
veiðar á 20 sandreyðum í upphafi,“
sagði Wilkinson.
Wilkinson sagði að þótt látið
væri líta út sem að þetta væri deila
milli íslands og Bandaríkjanna væri
það ekki rétt, Astralía, sem bar upp
tillögu um vísindaveiðar íslendinga
á síðasta fundi hvalveiðiráðsins,
væri mjög ósátt við bæði löndin
vegna síðustu atburða. Það væri
síðan Ijóst að Bandaríkin hefðu
ekki kjark til að fylgja eftir eigin
Vona að þetta
sé skref að
framtíðarlausn
- segir Eysteinn
Helgason forstjóri
Iceland Seafood
ÉG hlýt að vera ánægður með
að þetta samkomulag hefur náðst
og vona að þetta sé fyrsta skref-
ið í framtíðarlausn á þessu máli,“
sagði Eysteinn Helgason for-
stjóri Iceland Seafood, sölufyrir-
tæki Sambandsins í Bandarikjun-
um í samtali við Morgunblaðið.
Eysteinn sagði aðspurður að lítið
sem ekkert hefði verið um þessi
mál rætt hjá Iceland Seafood eða
viðskiptavinum þess. Eysteinn
sagðist heldur ekkert hafa orðið var
við aðgerðir umhverfísvemdar-
vemdarsamtaka.
sannfæringu. „Fyrst ísland komst
upp með vísindaveiðamar reikna
Japanir nú með að bandarísk stjóm-
völd muni ekki grípa til aðgerða
þótt þeir hrindi af stað vísindaáætl-
un sinni um að veiða 872 hvali.
Sama mætti segja um Suður-Kóreu.
ísland hefur sennilega með þessu
rofíð stífluna sem mun sennilega
endanlega leiða til útrýmingar
hvala vegna veiða í atvinnuskyni.
Ég geri mér grein fyrir að íslend-
ingar eru viðkvæmir fyrir að vera
lítil þjóð og vilja því ekki láta segja
sér fyrir verkum. En tvö ár í röð
hafa Bandaríkin reynt hvað sem
þau geta til að bjarga andliti ís-
lands þrátt fyrir að fyrir löngu hefði
átt að grípa til aðgerða í Banda-
ríkjunum gegn íslandi. Hvalir munu
halda áfram að deyja og það er sök
íslands vegna þess að það misnotar
vísindi og sök Bandaríkjanna vegna
þess að þau hafa verið að bjarga
Islandi," sagði Dean Wilkinson.
Wilkinson sagði aðspurður að
Greenpeace myndi grípa til ein-
hverra aðgerða vegna þessa máls,
en vildi ekki segja hveijar þær yrðu.
Léttir að sam-
komulag*
hefur tekist
- segirGerald
Clark, fram-
kvæmdastj óri hjá
Coldwater
„OKKUR var mjög umhugað um
að samkomulag næðist f hval-
veiðideilunni. Nokkrir helstu
viðskiptavinir okkar höfðu tals-
verðar áhuggjur af þessu máli
og þeir hafa verið í sambandi við
okkur nær daglega til að fylgjast
með þróun þess. Þetta eru því
góðar fréttir að samkomulagið
hefur tekist. Við teljum að stað-
festingarkæra á hendur íslandi
hefði haft mjög slæm áhrif á
fyrirtækið svo okkur er það létt-
ir að málið er komið í þennan
farveg,“ sagði Gerald Clark
framkvæmdastjóri hjá Cold-
water Seafood, sölufyrirtæki
Sölumiðstöðvar hraðfyrstihú-
sanna í Bandaríkjunum í samtali
við Morgunblaðið í gær.
Clark var spurður hvort hann
teldi að umhverfísvemdarsamtök í
Bandaríkjunum muni láta sér þetta
samkomulag nægja. Clark sagðist
telja að undir svona kringumstæð-
um verði allir aðilar að gefa eitthvað
eftir. En ef umhverfísvemdarsinnar
teldu að málið væri ekki úr sögunni
yrði að leysa það vandamál þegar
þar að kæmi.
Eyjólfur Konráð Jónsson formaður
utanríkismálanefndar:
Anægður með lausn
hvalveiðideilunnar
Biilssel, frá önnu Bjarnadóttur, fréttaritara
EYJÓLFUR Konráð Jónsson,
formaður utanríkismálanefnd-
ar Alþingis, sagðist vera nyög
ánægður með lausn hvalveiði-
deilunnar. Hann taldi að hægt
hefði verið að komast að þess-
ari niðurstöðu mun fyrr ef sest
hefði verið niður og menn út-
skýrt málin hvor fyrir öðrum á
skiljanlegan hátt.
Morgunbiaðsins.
Eyjólfur sagði að engin ástæða
hefði verið fyrir tvær vinaþjóðir
að eiga í deilum um þessi mál og
að fáránlegt hefði verið að blanda
vamar- og öryggismálum þjóðar-
innar inn í þessar deilur. „Við
eigum ekki að fóma okkar eigin
öryggi út af svona málum sem
hægt er að ieysa með góðum opin-
skáum viðræðum," sagði Eyjólfur.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐMUND SV. HERMANNSSON
Er samkomulagið við
við bandarísk sljórn-
völd endanleg lausn?
„VIÐ SJÁUM fyrir endann á málinu á þessu ári en þar með er
ekki sagt að um endanlegar lyktir sé að ræða,“ sagði HaUdór
Ásgrímsson sjávarútsvegsráðherra á blaðamannafundi á þriðju-
dagskvöldið þar sem hann kynnti samkomulag íslenskra og
bandariskra stjórnvalda til lausnar á hvaladeilunni svokölluðu.
Halldór sagðist einnig telja að sjónarmiðum íslendinga væri að
aukast fylgi víðar en hjá Bandaríkjastjórn en tók fram að þetta
samkomulag væri engin trygging fyrir að íslendingar fengju
að framkvæma hvalarannsóknaáætlun sína óáreittir þar til banni
Alþjóðahvalveiðiráðsins við hvalveiðum í atvinnuskyni lýkur árið
1990: „Ekkert í því samstarfi kemur okkur lengur á óvart,“ sagði
Halldór.
C1 amkomulagið við Bandaríkja-
stjóm felst í því að ríkisstjóm
Isiands leggi rannsóknaráætlun
sína árið 1988 og framvegis fyrir
vísindanefnd Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins til umsagnar og framfylgi
vísindalegum tilmælum hennar.
(Orðið „vísindalegum" er feitletrað
vegna þess að íslenskum stjóm-
völdum var mest í mun að skjóta
því inn í textann sem Dr. Anthony
Calio kynnti í Ottawa). Bandaríkin
leggi ekki fram staðfestingarkæru
gegn íslandi vegna hvalveiðanna í
ár eða síðar svo fremi sem íslensk
stjómvöld fari eftir fyrsta ákvæð-
inu og loks segjast Bandaríkin
munu vinna með Islandi og öðrum
aðilum Alþjóðahvalveiðiráðsins að
endurskoðun og mótun starfs
vísindanefndarinnar í því skyni að
auka traust á framkvæmd og
vísindalegu gildi rannsóknanna.
Breytt um stefnu
Bandaríkjamenn lögðu fram til-
lögu sem þetta samkomulag
byggir á í Ottawa fyir í þessum
mánuði en Halldór Ásgrímsson
segir að íslendingar hafí komið
fram með hugmyndir um eflingu
vísindamefndar hvalveiðiráðsins
mun fyrr, eða á fundi þessara ríkja
í Reykjavík sl. vetur. Þá hafí Is-
lendingar haldið fram þeirri
skoðun að byggja ætti vísinda-
nefndina upp og störf hennar
ættu ekki að verða pólítískt bit-
bein í ráðinu sjálfu. Þessu sjónar-
miði höfnuðu Bandaríkjamenn þá
9g síðar þrátt fyrir miklar fortölur
Islendinga og lögðu síðan fram
og knúðu í gegn ályktun í hval-
veiðiráðinu um að ráðið sjálft
ætti að meta vísindaáætlanir
þjóða á grundvelli álits vísinda-
nefndarinnar.
Nú hafa Bandaríkjamenn
breytt um stefnu eins og sést af
samkomulaginu. Halldór sagðist
á áðumefndum fréttamannafundi
telja að með þessu hefðu Banda-
ríkjamenn viljað taka tillit til
sérstöðu okkar íslendinga vegna
þess að við lifum fyrst og fremst
á auðæfum hafsins og því væri
lífsnauðsynlegt fyrir okkur að fá
að stunda vísindalega starfsemi í
okkar umhverfí. Halldór hefur
raunar oft áður sagt að íslending-
um væri nauðsynlegt að fá að
stunda þessar rannsóknir og veið-
ar, ekki vegna ágóðans af sölu
hvaikjötsins til Japans, sem var
innan við 2% af útflutningstekjum
þjóðarinnar fyrir hvalveiðibannið,
heldur vegna þess að hvalir em í
samkeppni við menn og önnur
sjávardýr um fískistofna og því
séu hvalarannsóknir, þar með
taldar veiðar í vísindaskyni, nauð-
synlegar til að þekkja vistfræði-
legt samspil í hafínu.
Menn geta auðvitað haft aðrar
skoðanir á ástæðum þess að
Bandarikjamönnum snérist hugur
í málinu, eða raunvemlegum
ástæðum fyrir því hvað íslenskum
stjómvöldum er mikið kappsmál
að halda áfram vísindahvalveiðun-
um (sjá viðtal við talsmann
Greenpeace annarsstaðar á
síðunni). En þrátt fyrir það er ljóst
að íslensk stjómvöld hafa með
þessu samkomulagi unnið tals-
verðan sigur. Hvort sá sigur er
endanlegur ræðst væntanlega af
mörgu.
Ákveðið vísindalegt
álit
Fyrsta skilyrðið er að upp-
bygging vísindanefndar Alþjóða-
hvalveiðiráðsins takist og hún
geti sett fram ákveðið vísindalegt
álit sem allir treysta. Ekki hafa
verið mótaðar tillögur þar að lút-
andi og raunar geta bandarísk og
íslensk stjómvöld ekki samið sín
á milli um hvemig á að breyta
starfí og uppbyggingu þeirrar
nefndar; það hlýtur að vera ráðs-
ins sjálfs. En þótt það takist er
ekki þar með sagt að nefndin
samþykki vísindaáætlun íslend-
inga.
Halldór Ásgrímsson sagði að
nú þegar yrði hafíst handa við að
vinna sjónarmiðum íslendinga
fylgi meðal annara þjóða í hval-
veiðiráðinu og væntanlega hafa
þau fengið aukinn þunga þegar
Bandaríkjamenn hafa beint eða
óbeint fallist á þau en Bandaríkin
hafa verið leiðandi afl í ráðinu.
Halldór sagði ennfremur að sér
fyndist að það væri að verða
stefnubreytingu í þessu máli víðar
en í Bandaríkjunum. Hann sagðist
hafa rætt þetta á vettvangi Norð-
urlandanna en Svíar, Finnar og
Danir voru meðal helstu stuðn-
ingsmanna tillögu Bandaríkjanna
á síðasta ársþingi ráðsins, og
sagðist Halldór hafa orðið var við
vaxandi skilning af hálfu þessara
stjómvalda og því sé ástæða til
að vonast eftir stefnubreytingu í
þeim iöndum.
Vill Dr. Calio áfram
Afstaða Bandarílqamanna
skiptir þó mestu máli. Aðalfulltrúi
þeirra í hvalveiðiráðinu er dr.
Anthony Calio sem mikið hefur
verið í fréttum undanfarið, og
hann hefur löngum verið tali:m
arkítekt þeirrar stefnu sem
Bandaríkjamenn hafa undanfarið
fylgt í hvalveiðiráðinu. Dr. Calio
hefur nú látið af störfum sem
yfirmaður þeirrar deildar við-
skiptaráðuneytisins bandaríska
sem sér um umhverfís og sjávar-
útvegsmál, en ekki er annað vitað
en hann starfí áfram f hvalveiðir-
áðinu. Halldór Ásgrímsson sagði
raunar við undirritaðan að hann
vonaðist til að ekki yrði skipt þar
um aðalfulltrúa; Dr. Calio þekkti
vel þau störf sem þar eru unnin
og það væri alltaf slæmt að fá
nýja aðila sem lítið sem ekkert
þekktu til. Þetta kann að virðast
undarleg afstaða miðað við þá
einkunn sem Calio hefur verið
gefín í sumum íslenskum Qölmiðl-
um en er þó vel skiljanleg: það
hlýtur að vera þýðingarmikið fyr-
ir íslendinga ef Calio er farinn
að tala máli þeirra. Eftir því yrði
tekið og skoðanir hans virtar
meira en annara.
Friðunarsinnar í
auglýsingaherferð?
En missi friðunarsinnar ítök sín
í hvalveiðiráðinu er spuming hvort
þeir sækja fram á öðmm vett-
vangi eins og þeir hafa raunar
hótað. Halldór Ásgrímsson sagði
á margnefndum fréttamanna-
fundi að samkomulagið við
Bandaríkin væri fyrsti áfanginn á
þeirri braut að vinna því fylgi að
tilfinningasemi ætti ekki að ráða
hvemig náttúmauðlindir em nýtt-
ar. Það tæki þó væntanlega
langan tíma að vinna slíkri stefnu
fylgi meðal náttúruvemdarsam-
taka víða um heim en Halldór
sagðist þó hafa von um að slíkt
tækist á endanum og raunar fynd-
ist honum að þessi samtök hefðu
haft hægar um sig undanfarið. Á
það skal ekki lagt mat hér en
talsmenn umhverfísvemdarsam-
taka í Bandaríkjunum hafa lýst
því yfír að þeir séu tilbúnir til að
hleypa af stokkunum umfangs-
mikilli auglýsingaherferð gegn
þeim fyrirtækjum sem selja íslen-
skar sjávarafurðir, t.d. þeim
veitingahúsum sem kaupa físk af
Iceland Seafood og Coldwater.
Menn greinir þó á um hvort þess-
ar herferðir verði eins víðtækar
og áhrifaríkar og hótað er, ef af
þeim verður.
En það sem kannski á eftir að
hafa mest áhrif á málstað íslend-
inga og almenningsálitið gagn-
vart honum, er hvemig aðrar
hvalveiðiþjóðir notfæra sér þá
glufu sem íslendingar hafa gert
á brynvöm Bandaríkjamanna.
Fyrsta merki þessa, þó lítið væri,
sást strax um helgina þegar
Grænlendingar létu i það skína
að þeir myndu endurskoða her-
stöðvamál Bandaríkjanna á
Grænlandi ef hvalveiðikvóti þeirra
yrði skorinn niður. Þá er líklegt
að Japanir ætli sér að ganga á
lagið en þeir em að hefja veiðar
á 825 hrefnum og 50 búrhvölum
í vísindaskyni nú í haust og það
má búast við að þeir ætlist til að
Bandaríiqamenn sýni þeim sama
skilning og íslendingum. Á móti
kemur að vísindanefnd hvalveiðir-
áðsins hafði uppi mun meiri
efasemdir vegna japönsku
vísindaáætlunarinnar en þeirrar
íslensku, ef hægt er að meta slíkt
út frá skýrslu nefndarinnar. En
óvíst er hvort friðunarsamtök eða
viðskiptaráðuneytið bandaríska
em tilbúin að samþykkja að sama
máli gegni um Japani og íslend-
inga varðandi nauðsyn hvalarann-
sókna. Þar gæti mikil barátta
verið framundan.