Morgunblaðið - 30.09.1987, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVKUDAGUR 30. SEPTEMBER 1987
Útgefandi Árvakur, Reykjavik
Framkvæmdastjórl Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Bush
í Póllandi
George Bush, varaforseti
Bandaríkjanna og af mörg-
um talinn líklegasti eftirmaður
Ronalds Reagan í Hvíta húsinu,
hefur lokið fjögurra daga ferða-
lagi til Póllands. Er hann
hæstsetti Bandaríkjamaður,
sem sótt hefur Pólveija heim í
tíu ár, og Póllandsför hans er
til marks um breytta afstöðu
Bandaríkjastjómar til Pólverja.
Frá því að herlög voru sett í
Póllandi 1981 hefur andað
köldu í samskiptum Pólverja og
Bandaríkjamanna. Hefur stjóm
Reagans raunar beitt sér fyrir
efnahagsþvingunum í því skyni
að oki einræðis kommúnisma
og hervalds verði létt af hinni
fomu og merku menningarþjóð.
Herlögin eru enn í gildi í
Póllandi, á hinn bóginn er fram-
kvæmd þeirra ekki eins hörku-
leg og áður. Þau tækifæri sem
George Bush fékk til að láta
beint og óbeint í ljós stuðning
við þá, sem berjast gegn einræð-
inu í Póllandi er til marks um
að ófrelsið er ekki algjört. Hann
hitti Lech Walesa, forystumann
Samstöðu, og lagði blómsveig
að gröf föður Jerzy Popieluszko,
sem útsendarar öryggislögregl-
unnar rændu og myrtu, og
síðast en ekki síst talaði vara-
forseti Bandaríkjanna til pólsku
þjóðarinnar í sjónvarpi.
f sjónvarpinu sagði George
Bush meðal annars: „Ég get
sagt ykkur hvað hefur gefíst
vel í okkar landi og mörgum
öðmm löndum. Það er virðing
fyrir mannréttindum. Það er
rétturinn til að stofna sjálfstæð
félög, sem ráða sér sjálf, og
vinna að margvíslegum málum,
þar á meðal að því að gæta
réttinda verkafólks. Það er
efnahagskerfí sem hvetur fólk
til að skila sem mestum afköst-
um.“ Varaforsetinn sagði, að
samskipti stjómvalda í Wash-
ington og Varsjá hefðu nýlega
batnað, og nefndi því til sönnun-
ar að ákveðið hefði verið að
skiptast aftur á sendiherrum
eftir flögurra ára hlé og sjálfur
hefði hann ritað undir samning
um vísinda- og tæknisamvinnu.
För George Bush til Póllands
núna er sérkennileg. Hvað hefur
breyst í Póllandi síðan 1981,
sem veldur því að Bandaríkja-
stjóm hverfur frá refsiaðgerð-
um og tekur upp pólitískar
viðræður með þessum hætti?
Herstjómin er enn hin sama í
Póllandi, Samstaða er enn bönn-
uð, gagnrýnendur stjómarinnar
mega enn sæta kúgun og efna-
hagskerfíð er enn í rúst. Bush
hefur greinilega sett þau skil-
yrði fyrir för sinni til Póllands,
að hann fengi tækifæri til að
votta bæði Samstöðu og ka-
tóisku kirkjunni virðingu sína
og jafnframt að koma skoðun-
um sínum á framfæri við
almenning. Á þessi skilyrði var
fallist og þess vegna er för hans
merkileg, hún gefur til kynna,
að enn sé von til þess að mann-
réttindi verði virt í landinu,
samtök einstaklinga fái að
starfa og efnahagsstarfsemin
að þróast í þá átt, að frum-
kvæði einstaklinga verði helsta
lyftistöng hennar.
Pólsk stjómvöld vilja á hinn
bóginn fá eitthvað fyrir sinn
snúð. Einræðisherrum er það
aldrei ljúft að hlusta á gagnrýni
á sig hvað þá heldur að á henni
sé alið meðal þegnanna. Hvorki
Lech Walesa né Jerzy Popiel-
uszko eru í þess konar uppá-
haldi hjá pólsku herstjórunum,
að þeir vilji að útlendir ráða-
menn hæli þeim og sýni virð-
ingu. Það sem fyrir pólskum
ráðamönnum vakir er að fá
efnahagsaðstoð í einni eða ann-
arri mynd frá Bandaríkjunum.
Pólska ríkið getur ekki staðið í
skilum gagnvart erlendum
skuldunautum sínum. Um langt
skeið hafa pólsk stjómvöld
hamrað á því, að refsiaðgerðir
Bandaríkjanna hafí aukið á
efnahagsvanda þjóðarinnar og
það sé ekki þeim að kenna,
þótt sambandið við ráðamenn í
Bandaríkjunum hafí verið
slæmt. A sinn hátt hafa ráða-
menn í Varsjá viljað skella hluta
eigin skuldar og kommúnism-
ans á Bandaríkjamenn — jafnvel
vegna innri mála í kommúnist-
aríkjunum er stjóm Ronalds
Reagan blóraböggull.
George Bush fór til Póllands
í eigingjömum tilgangi. Honum
er kappsmál vegna komandi
forsetakosninga að sýna fram
á, að hann sé hæfur til að tak-
ast á við stjómvöld í landi, þar
sem ástandið er mjög við-
kvæmt. Að þessu leyti hefur
hann komist vel frá heimsókn-
inni til Póllands. Hitt höfum við
ekki enn séð, hvort hann beitir
sér fyrir nýrri bandarískri
stefnumörkun gagnvart Pól-
landi er hjálpar þjóðinni þar úr
þeim vandræðum, sem marx-
ismi og einræði hefur yfír hana
leitt. Erlend lán eða skuldbreyt-
ingar koma hvorki í stað
mannréttinda né félagafrelsis.
Tvær góðar grt
eftir Önnu S.
Snorradóttur
Stundum koma blöðin á morgn-
ana og hafa fátt að segja. Maður
leggur þau frá sér og spyr sjálfan
sig: Hvers vegna er ég að kaupa
þessi blöð? Hvers vegna eyða tíma
í að fletta og leita að lesefni?
Ætli það sé ekki forvitni að hluta
til? Við viljum vita, hvað er að
gerast, en nú er svo komið, að
framboð á því sem nefnt er fréttir
er svo mikið, að helmingurinn eða
minna myndi nægja. Sumt á raun-
ar ekkert skylt við fréttir, miklu
fremur einhvers konar skýrslugerð
eða yfírlit, jafn vel um löngu liðna
atburði. En stundum birtast
áhugaverðar greinar, sem maður
staldrar við. Þetta gerðist m.a. í
Morgunblaðinu föstudaginn 11.
sept. si.
Málfarið í fjölmiðlunum
Eiður Guðnason skrifaði ágæta
ádrepu um meðferð tungunnar í
fjölmiðlum. Þetta var eins og út
úr mínu hjarta talað og ég verð
að segja það, að ég dáist að Eiði
að nenna að skrifa upp allar þær
ambögur, sem þar birtust. Stund-
um hefí ég ætlað mér að gera
þetta, en alltaf gefist upp. Þetta
er mikið starf. Þetta var klókt hjá
Eiði og fagmannlegt að hafa þenn-
an hátt á, merkja bæði stund og
stað er málblómið heyrðist og
leggja svo til orrustu. En er eitt-
hvert gagn í slíkum aðfínnslum
og ábendingum? Það skyldi maður
ætla, þó efínn læðist að. Fólkið í
fíölmiðlunum talar svo mikið, er
með þennan símalanda í viðtölum
sem svo eru nefnd en eru raunar
ekki annað en rabb, stundum um
ekki neitt. Rabb er útaf fyrir sig
ágætt og einu sinni langaði undir-
ritaða að gera þáttaröð, sem átti
að heita RABB, það sem á sumum
erlendum málum er nefnt KAUS-
ERI og á rétt á sér sem slíkt. En
þegar mestur partur talaðs orðs
er orðið eitt allsherjar rabb, unga
fólkið hefír lært í útlöndum fram-
sögn og annað sem til þarf, er
ekki nema von að ýmislegt mis-
gott fljóti með í síbyljunni.
Islenska - íslenska
- Islenska
Gamall skólamaður og góður
vinur minn sagði eitt sinn, að í
barnaskólunum ætti að kenna þrjú
megin-fög og það væru: Móður-
mál, móðurmál og móðurmál.
Einhver sagði, að þetta væri nú
dálítið einstrengislegt. „Það mætti
bæta skrift og einföldum reikningi
við,“ sagði vinur minn og kímdi.
Eitthvað er til í þessu viðhorfí og
þótt skóli fyrir fjölmiðlafólk, sem
Eiður stingur upp á, sé ágæt hug-
mynd, þá held ég að það þurfí að
taka á þessum málum miklu fyrr.
Ansi er ég hrædd um að íslensku-
kennarinn minn í MA, hinn gáfaði
skólameistari, Sigurður Guð-
mundsson, hefði ekki gefíð háar
einkunnir sumu fjölmiðlafólkinu
okkar og líklega ekki brautskráð
alla. Hann brýndi fyrir nemendum
að lesa góðar bækur og ljóð og
kom stundum með fangið fullt af
ljóðabókum og las upp hveija perl-
una af annarri en skeytti ekkert
um námsefni dagsins. Því miður
eru slíkir kennarar fátíðir, en ég
held endilega; að bæta mætti
málfar, ef haldið væri að ungu
fólki kvæðum, þulum og gömlum
fróðleik og málshættir og gamlir
talshættir kenndir í skólunum,
þjóðsögur lesnar upphátt o.fl. af
þessu tagi. Lestrarlag og hiynj-
andi er kafli út af fyrir sig en þar
er verst að sumir sem eru mjög
áberandi fara þar fyrir með mikl-
um og ankannalegum áherslum
og hinir éta allt eftir svo að sama
sönglið er að verða alls ráðandi.
Ríkisútvarpið gæti haft námskeið
fyrir fólkið sitt þar sem ekkert
annað væri gert en að láta það
lesa texta í hljóðstofu og hlusta á
sjálft sig með ráðunaut sér við
hlið, sem spyrði: Finnst þér þetta
góður flutningur á mæltu máli?
Eg hefí þá trú að margt af þessu
fólki sé það vel gefíð, að það myndi
samstundis heyra, hvað er vel flutt
og hvar áherslur eru rangar og
hrynjandi. Ef þetta er rangt hjá
mér, þá er illa komið fyrir tung-
unni, en mér hefír fundist hinn
almenni hlustandi gera mikinn
mun á vel og illa fluttum texta
og eiga sér sína eftirlætis flytjend-
ur.
En eftir að stöðvunum fíölgaði
er magnið svo ótrúlega mikið og
kannski við því að búast, að gæði
myndu verða undir í þeim slag,
þegar „bullvaktimar" sem Eiður
nefnir næturútvarpið, fara að ráða
ferðinni. Ég hefí aldrei hlustað á
nóttunni, hefí ekki útvarp í bílnum
mínum, má ekki til þess hugsa a
bæta við það sem fyrir er. Eftir
að útvarpsstöðvunum fíölgaði hefí
ég veitt því athygli, að ég hlusta
miklu minna á útvarp og skrúfa
oftar fyrir en áður.
Anna S. Snorradóttir
„ Ansi er ég hrædd um
að íslenskukennarinn
minn í MA, hinn gáfaði
skólameistari, Sigurður
Guðmundsson, hefði
ekki gefið háar ein-
kunnir sumu fjölmiðla-
fólkinu okkar og
líklega ekki brautskráð
alla.“
Annars má ekki gleyma að
þakka fyrir það góða, þegar að
er fundið. Sem betur fer höfum
við verið svo lánssöm að eiga úr-
vals þuli frá upphafí Ríkisútvarps-
ins, fólk með vandað málfar og
tungutak og ég er áreiðanlega
ekki ein um það að sakna þulanna
þriggja, sem nýlega hafa látið af
störfum fyrir aldurs sakir eftir
30—40 ára starf. Enn á útvarpið
okkar afbragðs þuli og flytjendur
og rás eitt ber þar langt af öðrum
með fáeinum undantekningum.
En það er þetta með blessað móð-
urmálið, sem gamli skólamaðurinn
vildi kenna svo til einvörðungu í
bamaskólunum, að það mun alltaf
verða sá þáttur sem mestu máli
skiptir fyrir ijölmiðlafólk og er
næstum alveg sama hve mikið það
lærir í erlendum skólum ef það
hefír ekki kunnáttu og tök á móð-
urmálinu. Þessar sömu vangavelt-
ur fara fram víðar en hér. Ég las
nýlega í breska blaðinu Radio Tim-
Bæjarfell Breiðhol
eftirÓttar
Kjartansson
í Morgunblaðinu sunnudaginn
27. september sl. er birt hressilegt
viðtal eða frásögn af viðtali við
Gunnar Bjamason ráðunaut,
myndskreytt. Gunnar lýsir því í
viðtalinu hvemig hann vill standa
að byggingu húss yfír Alþingi, á
nýjum stað, þar sem landrými er
nóg og vítt til allra átta. Þessi
staður er, segir í greininni, „Vatn-
sendahæð". Þama hefur (ef til
vill blaðamanni fremur en Gunn-
ari) orðið fótaskortur á tungunni.
Staðurinn heitir nefnilega ekki
Vatnsendahæð heldur Vatns-
endahvarf. Þessa misritun bið ég
Morgunblaðið í guðanna bænum
að leiðrétta.
Nægar heimildir eru fyrir nafn-
inu Vatnsendahvarf. Til dæmis er
nafninu rétt til skila haldið á öllum
kortum Landmælinga íslands sem
ég hefí skoðað og til að vitna í
eina prentaða heimild sem verður
að telja örugga má nefna Árbók
Ferðafélags Islands 1936. Þar rit-
ar Ólafur Lárusson prófessor
fróðlega grein sem nefnist: Inn-
nesin. Þar segir hann m.a.: „Af
Vatnsendahvarfí er víðsýni mikið
til allra hliða og mun ekki neinn
staður annar í nánasta umhverfí
Retykjavíkur jafnast á við það að
því leyti. Þeir, sem vilja láta að-
komumenn fá góða útsýn yfír
umhverfi bæjarins geta hægast
gert það með því að fara með þá
upp á V atnsendahvarf. “
Raunar er það ekki nýtilkomið
að nafn Vatnsendahvarfs sjáist
misritað á síðum Morgunblaðsins
og víðar á prenti. Ekki er ýkja
langt síðan mikið var fjallað um
svonefndan Ofanbyggðaveg, sem
ætlað er að liggja norðan í Vatns-
endahvarfí. í þeim skrifum öllum
virðist mér staðurinn ætíð vera
nefndur „Vatnsendahæð". Það er
„Ég leyfi mér aö skora
á allt gott fólk, Breið-
holtsbúa og aðra, að
standa vörð um nafn
þessa glæsilega útsýnis-
staðar og líða engum
að uppnefna hann.“
því ekki að undra þótt almenning-
ur, sem ekki hefur við annað að
styðjast, hafí vitleysuna eftir.
í viðtalinu við Gunnar er önnur
„hæð“ í nágrenni Vatnsenda-
hvarfs nefnd „Rjúpnahæð". Því
miður er þama einnig farið rangt
með. Þessi staður heitir nefnilega
Rjúpnahlíð, stundum nefnd
Rjúpnadalshlíð, og er þar fjar-
skiptastöð Pósts- og símamála-
stofnunarinnar.