Morgunblaðið - 08.11.1987, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1987
ÞINGBRÉF
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Vamir gegn ofsköttun
Tímaritið Stefnir fjallar um „þak á skattheimtu“
Sú gamalkunna hugmynd að
setja „þak á skattheimtu" ríkis-
ins er meginviðfangsefni
þjóðmálaritsins Stefnis
(3/1987), sem Samband ungra
sjálfstæðismanna gefur út.
Tímaritið leitar álits nokkurra
sérfræðinga og þjóðmálafröm-
uða á stjómarskrárbundnum
hömlum á skattheimtu/ríkisút-
gjöldum.
Svarendur eru flestir andvíg-
ir því að takmarka þann veg
ákvörðunarvald löggjafans —
Alþingis — varðandi tekjur
(skatta) og útgjöld ríkisins.
Þeir leggja hinsvegar áherzlu
á að treysta almannavarair
„gegn skattaglöðum stjóra-
málamönnum" eftir hefðbund-
um stjóramálaleiðum, m.a. í
skipan Alþingis.
I
Hvarvetna á Vesturlöndum og
hér sem annars staðar hafa
ríkisútgjöld vaxið mjög mikið —
sem hlutfall af landsframleiðslu —
síðustu 20 til 30 árin. Við erum
þó sem betur fer eftirbátar ann-
arra Norðurlanda í ríkisútgjöldum
og skattheimtu.
Svíar, þ.e. sænskir sósíaldemó-
kratar, eiga Norðurlandamet í
skattheimtu. Árið 1983 námu út-
gjöld sænska ríkisins og sænskra
sveitarfélaga 61% landsfram-
leiðslunnar (35,2% hér á landi).
í tíð fyrri ríkisstjómar,
1983-1987, vóru stigin nokkur
stór skattalækkunarspor hér á
landi. Á árabilinu 1983-1986
námu nettóskattalækkanir um
3.000 milljónum króna, miðað við
verðlag 1987.
Þrátt fyrir verulega hert aðhald
í ríkisbúskapnum þessi ár héldu
útgjöldin áfram að hlaða utan á
sig. Þeim var ekki sniðinn stakkur
eftir tekjum. Vitandi vits var
stefnt í umtalsverðan ríkissjóðs-
halla.
Með kjarasamningum í febrúar
1986, þjóðarsáttinni, axlaði
ríkissjóður fjallháar útgjaldakvað-
ir. Þá þegar var ljóst að ríkissjóður
stefndi í tveggja milljarða halla
1986 og þriggja til fjögurra millj-
arða halla 1987. Það þótti einfald-
lega og réttilega þess virði að
„kaupa" hjöðnun verðbólgu og
stöðugleika í efnahagslífi þessu
verði. Langstærstur hluti hallans
var fjármagnaður innanlands,
sem mildaði nokkuð þensluáhrif
hans í þjóðarbúskapnum.
Mikilvægt er engu að síður að
stefna að hallalausum ríkisbúskap
á ný, fyrst og fremst með aðhaldi
í ríkisbúskapnum. Við ríkjandi
aðstæður kemur á hinn bóginn
ekki á óvart, að „skattaglaðir
stjómmálamenn" fái byr í segl.
Þessvegna er ekki út í hött að
viðra gamalkunna hugmynd um
stjómarskrárbundið þak á skatt-
heimtu rfkisins, eins og tímaritið
gerir, til dæmis sem ákveðið hlut-
fa.ll af þjóðartelqum, svo að
hófsemd ráði ferð.
H
Víkjum því næst að umfjöllun
tímaritsins Stefnis um „þak á
skattheimtuna".
Hreinn Loftsson, lögfræðingur,
telur, að í hugmyndinni um „þak
á skattheimtu" felist „oftrú á
skráðum stjómarskrárákvæðum";
heppilegast sé að halda sig við
óbreytt ákvæði, að skattheimta
skuli styðjast við almenn lög.
Fremur beri að freista þess að
vinna sjónarmiðum hófsemdar í
ríkisumsvifum og skattheimtu
stuðnings í vitund almennings.
Pálmi Jónsson, alþingismaður
og fyrrverandi formaður fjárveit-
inganefodar, kemst að sömu
niðurstöðu: löggjafínn eigi að hafa
áfram
ákvörðunarvaldið um skatt-
heimtu. Treysta verði „á vöm
almenningsálitsins gegn skatta-
glöðum stjómmálamönnum".
Markús Möller, hagfræðingur,
er og „mótfallinn stjómarskrár-
hömlum á skattlagningu og
ríkisumsvif í formi einfaldra há-
markshlutfalla af þjóðarfram-
leiðslu . . ., slík ákvæði skorti
þann sveigjanleika, sem nauðsyn-
legur er við sveiflukenndan
þjóðarhag . . . Ennfremur tel ég
að ágreiningur um ríkisumsvif sé
eðlilegur hluti af íslenzkri stjóm-
málabaráttu." Markús telur
hinsvegar nauðsyn á því „að efla
eftirlit með því samtvinnaða lög-
Íjafar- og framkvæmdavaldi sem
slendingar búa við“. Hann setur
fram hugmynd um „fjórða fótinn“
undir ríkisvaldið, „eins konar
umboðsarm kjósenda, sem hefði
Forsíða tímaritsins Stefnis, 3ja
tölublaðs 1987.
það hlutverk að halda fram-
kvæmdavaldi og löggjafa á stjóm-
arskrármottunni, kæra valdníðslu
til hæstaréttar og halda vörð um
upplýsingaskyldu stjómvalda".
Magnús Pétursson, hagsýslu-
stjóri, telur og óskynsamlegt „að
ákveða í stjómarskrá hámark
skattheimtu því allt það sem rfkis-
valdið og sveitarfélögin fást við
er gert f þágu borgaranna og að
ósk meirihlutans en ekki gegn
vilja þeirra".
í stuttu máli: Þorri svarenda
hefúr efasemdir um stjómarskrár-
bundið hámark skattheimtu.
Flestir hvetja þó til aukins út-
gjaldaaðhalds, einkum með mótun
almenningsálits, einskonar al-
mannavömum gegn ofsköttun.
III
Stefoir birtir og brot úr bók
dr. Hannesar H. Gissurarsonar,
„Stjómarskrármálið", sem gefín
er út af Stofoun Jóns Þorláksson-
ar. Þar viðrar höfundur m.a.
hugsanlegar breytingar á stjóm-
arskránni.
í bók dr. Hannesar er vikið að
breytingum á 42. grein stjómar-
skrárinnar. í fyrsta lagi að í
frumvarpi til fjárlaga verði fólgin
greinargerð um „gjöld ríkisins og
um tekjur jafoháar gjöldunum". I
annan stað að fjárlagaútgjöld þess
árs, sem í hönd fer, „fari ekki
fram úr tekjum síðasta fjárhags-
árs á undan nema með samþykki
að minnsta kosti tveggja þriðju
hluta þingmanna f sameinuðu
þingi“.
Þar er einnig §allað um breyt-
ingu á 40. grein stjómarskrárinn-
an „Engan skatt má á leggja né
hækka nema með lögum, og þarf
til samþykki að minnsta kosti
tveggja þriðju hluta þingmanna.
Ekki má heldur taka lán, er skuld-
bindi ríkið, nema samkvæmt
lagaheimild."
Þessar breytingar fela í sér
ákvæði um hallalausan ríkisbú-
skap — og skorður gegn skatta-
hækkunum. Skattahækkanir eiga
ekki að ná fram með einföldum
meirihluta þings eins og nú er.
Vilhjálmur Egilsson, hagfræð-
ingur, er svipaðs sinnis. Hann
segir í Stefoi:
„Ég er á þeirri skoðun að það
þurfí að setja í stjómarskrá
ákvæði sem geri erfíðara að auka
umsvif ríkisins frá því sem nú er.
Ég tel líka að skynsamlegasta
leiðin til þess sé að krefjast auk-
ins meirihluta við skattahækkanir
þannig að ekki sé unnt að þyngja
álögur eða taka upp nýjar án þess
að þrír fímmtu eða tveir þriðju
þingmanna sé þvf samþykkur."
Leiðandi í hönnun og tækninýjungum.
HONDAACCORD
Aerodeck 1988 EXS-i
Enn einn einstakur frá HONDA.
Bjóðum þennan frábæra bíl með öllum fáanlegum
aukahlutum.
Vél: 122 hestöfl m/beinni innspýtingu (PGMFI)
Viðbragð: O-10O km./k: 8,9 sek.
ALB bremsukerfi (ANTILOCK BRAKE) tölvustýrt.
Rafdrifnar rúður - rafdrifin sóllúga - rafstýrðir spegl-
ar - rafdrifið loftnet - útvarp/segulband, 4 hátalarar
- vökvastýri ásamt mörgu öðru.
VERÐAÐEINS KR. 855.000.-
HONDA GÆÐI - HONDA KJÖR - AÐEINS 25% ÚT
HONDAP
2.0i DOHC 16v
Bjóðum örfáa PRELUDE2.0EXSÍ- 16várgerð 1987.
Vél: 137 hestöfl, bein innspýting (PGMFI)
Viðbragð: O-100 km/k: 7,9 sek.
Vökvastýri - rafdrifin sóllúga - rafdrifnarrúður-
rafdrifið loftnet — álfelgur — útvarp/segulband — 4
hátalarar -ALB bremsukerfi (ANTI-LOCK-BRAKE)
tölvustýrt ásamt mörgu öðru.
VERÐADEINS KR. 900.000.-
HONDA GÆÐI - HONDA KJÖR - AÐEINS 25% ÚT
R E L U D E
W HONDA
Honda á íslandi, Vatnagörðum 24 s. 689900.