Morgunblaðið - 19.11.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1987
Stórsveitin að störfum og sumir með tappa í lúðrum.
Hvunndagssveifla í
beinni útsendingu
Stórsveit Tónlistar-
skólans á Akureyri á
útvarpstónleikum
DJASSDAGAR Ríkisútvarpsins
hafa náð um allt land og þeirra
varð verulega vart á Akureyri
fimmtudaginn 12. nóvember
þegar blásið var til siðdegistón-
leika í Alþýðuhúsinu. Hluta
tónleikanna var útvarpað beint
á dreifikerfi Rásar 2.
í tengslum við djassdaga hefur
Ríkisútvarpið fengið hingað til
lands sænskan básúnuleikara og
stórsveitarstjóra, Mikael Ráberg.
Djassforkólfar á Akureyri eygðu
þar gullið tækifæri til að sprauta
nýjum straumum í norðansveifl-
una og að sögn Finns Eydal tókst
eftir allnokkurt japl og jaml að
semja svo við útvarpið að sá
sænski tæki Stórsveit Tónlistar-
skólans á Akureyri í læri í fáeina
tíma. Afrakstur þess voru svo
umræddir síðdegistónleikar á
fimmtudegi þar sem ótrúlega
margir komu í Alþýðuhúsið til að
dilla sér í sveiflunni í beinni út-
sendingu útvarpsins.
Stutt er liðið á starfsár skólans
og sveitarinnar, en þrátt fyrir það
var ljóst að enn er ylur í kolunum
Svíinn Ráberg við stjómvölinn.
frá góðum tónleikum á síðasta
vori. Svolítils öryggisleysis gætti
hér og hvar, en í heildina tókst
þó hér að laða fram ósvikna
sveiflu sem langskólaðri sveitir
mættu vera hreyknar af. í svona
skólasveit verða alltaf töluverðar
mannabreytingar, en staðgóður
kjami kennara og annarra fasta-
manna heldur vagninum á réttu
spori.
Básúnuleikarinn Ráberg stjóm-
aði sveitinni sem byijaði náttúru-
lega á einkennislagi sínu, Splanky
eftir Neil Hefti, en síðan rak hvert
verkið annað, flest í útsetningum
Rábergs. Þar var víða leitað
fanga, allt frá hefðarföstum
Bandaríkjadjassi til smiðju
Bítlanna og Henry Mancinis og
Bleika pardussins. Smásveit skip-
uð um það bil þriðjungi Stórsveit-
arfélaga tók einnig fáein lög.
Þeim sænska tókst ekki alltaf að
halda uppi því flöri og þeim krafti
sem jafiian hefiir einkennt Stór-
sveit Tónlistarskólans. Hitt má
vera ljóst að þegar sveitin byijar
vetrarstariið eins og nú hlýtur að
mega vænta mikilla afreka þegar
líða tekur á vetur.
Starf Stórsveitar Tónlistarskól-
ans á Akureyri og aðalstjómanda
hennar, Bretans Normans Dennis,
er merkt. Þama gefst nemendum
og kennurum færi á að víkka svið
viðfangsefna sinna, og ef til vill
er skemmtilegast af öllu að þessi
sveit er enginn viðvaningaflokkur.
Þetta er alvöruhljómsveit, og á
meðan orðhagar hafa ekki búið
til almennilegt orð í staðinn fyrir
stórsveit mætti gjaman kalla
flokkinn Biggband Akureyrar.
— Sverrir Páll
Farseðlar til
Argentínu
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Erlendur Jónsson er enginn ný-
græðingur á ritvellinum. Hann á að
baki tvö fræðirit um bókmenntir,
flórar ljóðabækur, §ögur útvarps-
leikrit og eina bamabók. Þetta er svo
fyrsta smásagnabók hans. Þar birtir
hann átta smásögur.
í þremur fyrstu sögunum eru aðal-
persónur drengir 10—14 ára. Lífs-
reynslan þeirra allra er dapurleg, þó
hvers á sinn veg. Þeir eru minnimátt-
ar, líður illa og eru lítils metnir.
Mikillar beiskju kennir gagnvart
umhverfínu. Fjórða sagan er raunar
af svipuðum toga, því að þar vitjar
fullorðinn maður æskustöðvanna og
rifjar upp æskuminningar sínar, sem
eru síður en svo bjartar. Þá koma
tvær sögur sem hafa framavonir,
löngun til að ná völdum og áhrifum
að aðalþema. í báðum tilvikum
bregðast vonimar og viðkomandi
menn virðast átta sig á fánýti og
innihaldsleysi slíkra óska. Síðustu
sögumar tvær hafa að aðalpersónum
tvo roskna menn, sinn í hvorri sögu.
Annar þeirra, Sigurður grunnskóla-
kennari, á þá ósk heitasta að hætta
kennslu 65 ára og fara þá að sýsla
við það sem honum fínnst skemmti-
legt: Skrifa ævisögu sína, endur-
skapa líf sitt i heimi ímyndunar.
Konu hans fínnst þetta fáránlegt
uppátæki og hann beygir sig undir
vilja hennar. Og í síðustu sögunni
er það hinn grandvari og nægjusami
heiðursmaður, smiðurinn Asi, sem
er nánast neyddur til þess af ofríki
eiginkonunnar að verja öllu sparifé
þeirra í ferð til að heimsækja dóttur
þeirra og flölskyldu hennar í Arg-
entínu. En Ási losnar úr þessum
þrengingum á síðustu stundu er hann
ekur yfir gatnamót á rauðu ljósi á
heimleið með farseðlana og lætur þar
líf sitt.
Það er þannig alldökkur og
beiskjublandinn tónn í öllum þessum
sögum. Þær fjalla allar á einn eða
annan veg um einstaklinga sem fara
halloka í lífinu, eru minnimáttar og
þess vanmegnugir að rétta hlut sinn.
Samúðin er öll með þeim, en stutt í
reiði í garð hinna sem kúgun og
hörku beita.
Ekki eru þessar sögur þó þung-
lamalegar eða þreytandi aflestrar.
Því veldur tær og hreinn stíll höfund-
ar og óbrigðult skopskyn, sem getur
á stundum gert sorgleg atvik býsna
spaugileg.
Endur fyrir löngu var mér kennt
að smásagnagerð væri vandlærð og
vandmeðfarin list og ekki á færi
Erlendur Jónsson
annarra en mikilla snillinga að semja
góðar smásögur. Formúluna að smá-
sögum lærði ég þó aldrei, enda eru
þær vísast fleiri en ein, ef nokkur
er þá til. Og líklega breytast sjónar-
miðin eftir því sem tímar líða. Eitt
ætti þó held ég ekki að breytast, en
það er nauðsyn þess að hafa gott
vald og góða þekkingu á því tungu-
máli sem ritað er á, hafa til að bera
smekkvísi, lipurð og hnökraleysi í
stfl. Allt þetta kann Erlendur Jónsson
mæta vel. Og smásagnaformið virð-
ist mér láta honum vel til þess að
tjá hugsanir sínar. Hann kemur beint
og útúrdúralaust að aðalefni, setur
það fram í knöppu og einföldu formi,
eins og mér fínnst að smásaga hljóti
að krefjast og í frásögninni allri er
eðlilegur stígandi sem oftast nær
hámarki undir lok sögu. Hann kann
sem sagt að „segja sögu“, svo að
vel fari á. Um boðskap höfundar er
hins vegar réttast að vera fáorður.
Hef ég lítið um það mál að segja.
Enda er víst ekki einhlítt að einhver
„boðskapur" þurfi að vera í smásög-
um fremur en í öðrum skáldskap. Á
kápusíðu segir raunar að sögumar
séu „úttekt á samskiptareglum ein-
staklinga og stétta f þjóðfélagi þar
sem reQar og kænska duga stundum
betur en einlægni og heiðarleiki".
Ekki deili ég um þetta sjónarmið,
þó að æði sé „prógrammið" stórt.
Ég hefði kannski frekar viljað tala
um skarpar og haglega gerðar svip-
myndir af tilfínningum og líðan
sumra þeirra sem ránglæti og kúg-
un, heimska og valdhroki bitnar á.
Erlendur er góður áhorfandi og rýn-
ir fast í orsakir hlutanna. Hann hefur
það næmi til að bera sem skáld þurfa
að vera gædd.
Af sléttunni
Myndllst
Bragi Ásgeirsson
Það má til sann vegar færa, að
sumum liggur minna á en öðrum í
listinni, eru lítið gefnir fyrir hávaða
og læti í kringum athafnir sínar.
Ferill þeirra verður undantekn-
ingarlítið mjög svo frábrugðinn
þeirra, sem geysast áfram og nota
allar aðferðir auglýsingatækninnar
til að vekja athygli á sér og list
sinni. Það er víst óhætt að skipta
málurum í tvo flokka nú á tímum,
annars vegar þá sem virðast lifa
fyrir sýningar og hins vegar þá sem
lifa fyrir málverkið og sýna helst
ekki oftar en þeir nauðsynlega
þurfa. Einn þeirra rólegu í tíðinni,
sem helgar sig málverkinu af hvað
mestri einlægni, á landi hér um
þessar mundir tel ég vafalítið vera
Björn Bimi, sem þessa dagana
sýnir 36 málverk í vestri sal Kjarv-
alsstaða fram til sunnudagskvölds
22. nóvember.
Bjöm lagði snemma út í listnám
og lauk kennaraprófi frá MHÍ fyrir
heilum 35 árum — en síðan tók við
brauðstritið, aðallega togarasjó-
mennska þar til hann settist aftur
á skólabekk og nú í Bandaríkjunum.
Áður hafði hann að vísu tvisvar
brugðið sér út fyrir landsteinana
og tekið próf í bundnum greinum
en nú var stefnan tekin á ftjálsa
málun.
Eftir heimkomuna hélt hann eina
stóra sýningu að Kjarvalsstöðum
1980, sem dágóða athygli vakti
meðal myndlistarmanna enda var
hún allfrábrugðin flestu því sem
menn voru þá að fást við hér heima.
Að vísu var heilmikið af amerískum
áhrifum í verkum Bjöms, en þar
voru einfaldlega liður í rannsóknum
hans á myndfletinum og hann var
síst af öllu að leyna því.
Og nú er Bjöm Bimir mætir aft-
ur til leiks með stóra sýningu eftir
sjö ára hlé era amerísku áhrifín
ennþá greinileg en um leið er hann
orðinn persónulegri og íslenzkari í
útfærslu verka sinna. Litimir era
nú mun safaríkari og mettaðri en
áður, burðargrindin mýkri og þó
stórbrotnari.
Af öllu má sjá að hér er vaxandi
málari á ferð, sem hikar ekki við
að færast mikið í fang og sem
hleypur ekki á eftir dægursveiflum
í heimslistinni.
Stóran hluta myndanna nefnir
hann einfaldlega „Af sléttunni“ og
mun þá vera að höfða til form- og
litrænna hughrifa, sem hann hefur
orðið fyrir af sléttulandslagi.
Stórar og voldugar 'blakkir flæða
yfir myndflötinn mýktar upp við
fjölbrögðótta meðferð litarins og
þó er þetta allt útfært á sláandi
einfaldan hátt.
Bestu eiginleikar Bjöms Bimis
sem málara koma að mínum dómi
vel fram í myndunum nr. 11—13 á
endavegg — allar era þær einfaldar
en þó mjög áhrifaríkar og magnað-
ar Í lit- og formrænum hrynjandi.
Þá vil ég einnig benda á myndir
eins og nr. 10 og 36, sem taka
skoðandann með stormi fyrir hreina
og tæra litræna fegurð, sem einnig
er fyrir hendi í mörgum öðram, þó
þær láti minna yfir sér við fyrstu
kynni.
í stuttu máli, sterk og heilleg
sýning listamanns sem kemur til
dyranna eins og hann er klædd-
ur...