Morgunblaðið - 19.11.1987, Side 23

Morgunblaðið - 19.11.1987, Side 23
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1987 23 Afkoma Afkoma í sjávarútvegi hefur far- ið batnandi á síðustu þremur árum, einkum hefur afkoma útgerðar batnað. Þótt afkoma botnfiskveiða árið 1985 hafí verið betri en síðustu árin þar á undan var engu að síður tæplega 4% tap í hlutfalli við tekj- ur. Talsvert minna tap var á fiskveiðum í heild vegna góðrar afkomu loðnuveiða. Áætlanir Þjóð- hagsstofnunar benda hins vegar til að á síðasta ári hafí afkoma í físk- veiðum snúist til betri vegar. Rekstraryfírlit botnfískveiða fyrir árið 1986 sýnir hreinan hagnað nálægt 2% af tekjum miðað við 3% ávöxtun stofnfjár, sem er reiknuð stærð og kemur í stað afskrifta og vaxta af stofnlánum, og tæplega -1% miðað við 6% ávöxtun stofn- fjár. Mat á stöðu sömu útgerðar- greinar miðað við nóvemberskilyrði í ár sýnir enn betri afkomu. Þetta mat er þó meiri óvissu háð en oft- ast áður þar sem ófullnægjandi upplýsingar liggja fyrir um físk- verð. Sé t.d. miðað við 10% hærra fískverð en greitt var að meðaltali á tfmabilinu janúar-júlf á þessu ári sýnir rekstraráætlun botnfískveiða í nóvember 1987 um 5% hreinan hagnað af tekjum miðað við 3% ávöxtun stofnfjár og nálægt 2% hreinan hagnað miðað við 6% ávöxt- un. Afkoma botnfiskvinnslunnar hef- ur einnig farið batnandi á sfðustu þremur árum. Árið 1985 var 2% tap í hlutfalli við telgur miðað við 3% ávöxtun. Árið 1986 er áætlað að botnfískvinnslan hafí verið rekin með 2,8% hreinum hagnaði miðað við 3% ávöxtun og 1,6% miðað við 6% ávöxtun. Rekstrarskilyrði botn- fískvinnslunnar hafa hins vegar versnað á síðustu mánuðum. Kemur þar margt til. Hráefni til fiskvinnsl- unnar hefur hækkað, þótt ekki sé vitað með vissu hversu mikið, eins og nefnt var hér að framan. Annar innlendur kostnaður hefur jafn- framt hækkað með vaxandi verð- bólgu. Jafnframt hefur gengislækk- un dollarans á sfðustu vikum rýrt stöðu greinarinnar. Sé dæmi tekið um 10% hærra botnfískverð að jafn- aði, eins og í dæminu um afkomu botnfiskveiðanna, sýnir rekstrar- áætlun í nóvember 1987 um 4% tap á botnfiskvinnslunni miðað 3% ávöxtun stofnfjár. Frystinginn væri þá rekin með um 7,5% halla og söltun með um 2,5% hagnaði. Miðað við 6% ávöxtun stofnfjár væru sömu tölur um 5,5% halli fyrir botnfísk- vinnsluna í heild, þar af 9% halli í frystingu og 1,5% hagnaður í sölt- un. Sé afkoma botnfískveiða og -vinnslu tekin saman í eina tölu, þ.e. rekstraráætlun gerð fyrir grein- amar sameiginlega, þar sem seldur afli innanlands er jafnaður út á móti hráefniskaupum fiskvinnsl- unnar, er afkoman nálægt núllinu miðað við 3% ávöxtun stofnfjár en nálægt 3% halli miðað við 6% ávöxt- un stofnfjár. Myndin (mynd 3) sem ég ætla að bregða hér upp, dregur saman þessar afkomutölur í botn- fískveiðum, -vinnslu og loks í báðum greinunum saman. Flest bendir til að hagur sjávarút- vegs haldi áfram að versna á næstu mánuðum. í fyrsta lagi er líklegt að innlendur kostnaður hækki veru- lega vegna mikillar verðbólgu. í öðru lagi er fyrirhugað að leggja launaskatt á sjávarútveg og draga úr endurgreiðslu á uppsöfnuðum söluskatti. í þriðja lagi er ólíklegt að markaðsverð sjávarafurða er- lendis hækki umtalsvert á næst- unni. í fjórða lagi er líklegt að gengi dollarans verði áfram veikt. Síðast en ekki síst er vakin athygli á því að minni afli á næsta ári felur auð- vitað í sér lakari rekstrarskilyrði. Þær áætlanir um hag sjávarút- vegs, sem hér hefur verið drepið á, eru eins og jafnan áður með ýmsum fyrirvörum. Þessir fyrirvar- ar hafa oft verið tíundaðir rækilega við ýmis tækifæri. Þess vegna ætla ég ekki að endurtaka þá hér. Afkoman og góðærið Eins og við var að búast hefur góðærið því að hluta komið fram í þessum tölum. Það vekur hins veg- ar athygli, að slík umskipti á rekstrarskilyrðum, sem hér var lýst, hafi ekki skilað betri afkomu til sjávarútvegsins en raun ber vitni. Margar ástæður eru auðvitað fyrir þessu. Mestu skiptir þó líklega að ekki hefur enn tekist að koma á skipulegri sveiflujöfnun innan sjáv- arútvegsins sem einhverju verulégu máli skiptir. Til þess að koma í veg fyrir þenslu af völdum hagstæðra skil- yrða í sjávarútvegi eru einkum tvær leiðir færar. Sú fyrri er að hækka raungengið, sem felst í hlutfallslega meiri verð- og kostnaðarhækkunum innanlands en erlendis, og draga þannig úr afkomubatanum. Þetta gerist þannig að innlent verðlag og kostnaður hækkar meira en verðlag erlendis og gengið er ekki lækkað til að mæta þessum mismun. Síðari leiðin byggist á því að hvetja fyrir- tækin til þess að mæta hagstæðu árferði með því að leggja fé til hlið- ar og jafnhliða að greiða örar niður skuldir, þ.e.a.s. fyrirtækin bæti eig- inflárstöðuna. Þessi leið felur því í sér sveiflujöfnun með þeim hætti að í góðæri eflast fyrirtækin veru- lega en í hallæri gengur á sjóði þeirra. Slíka sveiflujöfnun má auð- vitað hugsa sér með margvislegum hætti. Ekki vinnst þó tími til að ræða ítarlega mismunandi leiðir í þessu efni. Hér á eftir verða þó nokkrar hugmyndir nefndar. í fyrsta lagi mætti freista þess að efla Verðjöfnunarsjóð fiskiðnað- arins, sem nú er ætlað það hlutverk að draga úr áhrifum sveiflna í verði sjávarafurða á erlendum mörkuð- um, því hann hefur í reynd ekki verið þess megnugur að draga veru- lega úr sveiflum í sjávarútvegi og þjóðarbúinu. Þetta mætti gera með ýmsum hætti. í því sambandi má meðal annars nefna að almenn efnahagsstjóm tæki meira mið af því að skapa skilyrði til þess að greitt verði í sjóðinn í hagstæðu árferði. Jafnframt þyrfti auðvitað að fylgja því fast eftir að greitt væri í sjóðinn þegar markaðsverð er hátt. Til álita kæmi ennfremur að breyta núverandi tilhögun á þann veg að hvert fyrirtæki hefði eigin reikning í sjóðnum í stað þess að safna í sameiginlegan sjóð fyrir hveija grein. í öðm lagi mætti athuga hvort unnt væri að leggja Verðjöfnunar- sjóðinn niður en á móti ákveða reglur um verðjöfnunarreikninga hjá viðskiptastofnun viðkomandi fyrirtækis. Almennum stjómtækj- um peningamála yrði síðan beitt til að hafa áhrif á útlánaþróun banka- kerfisins með það að markmiði að draga úr sveiflum í sjávarútvegi og þjóðarbúskapnum. í þriðja lagi er bent á að ástæða er til að huga að sveiflujöfnun í veiðum. Athuga þyrfti mismunandi leiðir í því efni ekki síst með hlið- sjón af þeim breytingum í fískveiði- stjóm sem gerðar hafa verið á síðustu ámm og þeim breytingum sem fyrirsjáanlegar em. í aðalatriðum hefur verið til- hneiging til að fara þá leið hér á landi að láta breytingar á raun- gengi krónunnar draga úr afkomu- sveiflum í sjávarútvegi. Með öðmm orðum við batnandi skilyrði sjávar- útvegs — hækkandi verð sjávaraf- urða og/eða aukinn afla — hefur raungengi farið hækkandi og af- koma fyrirtækjanna tiltölulega lítið batnað og óverulegar fjárhæðir lagðar til hliðar. í þessu sambandi má vísa til mismunandi tíir.abila meðal annars fyrri hluta 7. áratug- ar, áranna 1970—1974 og 1976—1978. Nú virðist sagan vera að endurtaka sig. Þannig hefur raungengi hækkað um 18% frá 1985. Nánar tiltekið var hækkun raungengis 3% 1986 og um 14% frá meðaltali 1986 til fjórða árs- flórðungs 1987. Fyrirsjáanlegt er að raungengið hækki enn frekar á næstu mánuðum. Þessi raungengis- hækkun hefur auðvitað dregið vemlega úr hugsanlegum afkomu- bata í sjávarútvegi. í almennum orðum hefði síðari leiðin falið í sér minni hækkun raungengis en orðið hefur að undanfömu og betri af- komu sjávarútvegsfyrirtækja. Þetta hefði auðvitað þýtt að sjávarútveg- urinn væri nú betur í stakk búinn til að mæta samdrætti í sjávarafla. Jafnframt hefði viðskiptahalli að öðm jöfnu orðið minni. Sjávarútvegur hefur gengið í gegnum mikið breytingaskeið síðastliðin tvö til þijú ár. Samhliða góðærinu hafa nýjar aðferðir við fiskveiðistjóm verið teknar upp. Þessar nýju aðferðir hafa haft mik- il áhrif á sókn og útgerðarhætti. Jafnframt hefur starfsumhverfí sjávarútvegs breyst með tilkomu fiskmarkaðanna. Þessar nýju að- stæður gefa tilefni til að endurskoða fleiri þætti í starfsskilyrðum sjávar- útvegs, ekki síst þá þætti sem stuðlað gætu að meiri stöðugleika í efnahagsllfínu. HVflÐA NYR BILL ER ÖRUGGASTA FJÁRFESTINGIN AD ÁLITIÞEKKTRA BÍLASALA? HVAÐA DEKK KAUPA ATVINNUBÍLSTJÓRAR? BllAR hækkudu MISMND EDAEKKERT 5. tölublað Bílsins er nýkomið á blað- sölustaði, fjölbreytt efni að vanda. (Ath! 4. tölublað seldist upp hjá útgefanda á 10 dögum). Áskriftasími er: 91 -82300 Frjálst framtak »T|| WM' VMi(l *{ | n i 3 akw áMMMMftl í s M í kl i s iCl * ' n v' vA 'M-. ' ÞANNIG MA SPARA BENSiN

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.