Morgunblaðið - 06.12.1987, Blaðsíða 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 1987
HEJMS-
TONUST
Sjóndeildarhringur vestrænna dægurtónlistaráhugamanna er
oft helst til þröngur. Allflestir þeirra hlusta á verksmiðjupopp
í ýmsum myndum þó til séu þeir sem hlusta á jass og/eða blús.
Færri hlusta á merengue-, sotho-, salsa-, souskous-, jit- eða
sontónlist. Gott dæmi er harmonikkutónlist, en þegar nefnd
er harmonikkutónlist er víst að flestir hafa i huga norska eða
íslenska harmonikkutónlist og átta sig þá ekki á að það er
víðar leikið á harmonikkur en í Vestur-Evrópu. Gott dæmi um
slíka tónlist er sothotónlist frá Lesotho, eða merenguetónlist
frá Dóminíkanska lýðveldinu, eða vallenatatónlist f rá
Colombíu, allt tónlist sem kalla má heimstónlist; aUt tónlist sem
er í raun alþjóðleg popptónlist.
Heimstónlist er hálf afkáralegt
orð, en það á vel við útgáfu
ýmissa hljómplötufyrirtækja í Vest-
ur-Evrópu sem gefa út tónlist frá
öllu heimshomum. Þá er ekki átt
við útgáfu eins og The Nonesuch
Explorer Series, sem spannar þjóð-
lega tónlist frá núbíu til Búlgariu
með viðkomu á ótal stöðum í leið-
inni, eða Arhoolie, sem hefur gefíð
út óhemju af Tex-Mex tónlist og
þjóðvísur gyðinga og bandarískra
Pólveija. Frekar er átt við þá tónlist
sem kalla má popptónlist hvers lands
fyrir sig, þá tónlist sem leikin er á
dansleilqum eða í krám, þá tónlist
sem fólk skemmtir sér við.
Eitt þeirra fyrirtækja sem róa á
þessi mið er Globestyle í Bretlandi.
Globestyle er ekki gamalt fyrirtæki,
en það hefur náð að koma vel undir
sig fótunum, enda vel að útgáfumál-.
um staðið hjá fyrirtækinu. Mikið er
lagt uppúr hljómburði og frágangi
á plötum og alltaf er að fínna ágæta
úttekt á þeirri tónlist á hverri plöu
fyrir sig. Globestyle er til húsa í
gömlu vöruhúsi í austurhluta Lund-
úna, en í húsinu eru einnig skrifstof-
ur systurfyrirtækjanna Ace sem
gefur út blús og soul tónlist, Big
Beat sem gefur út breska og banda-
ríska nýbylgjutónlist og Contempor-
ary sem gefur út bandaríska
jasstónlist sjöunda áratugarins.
Framkvæmdastjóri Globestyle, Rog-
er Armstrong, var beðinn að segja
frá því hvemig Globestyle fór af
stað og hversvegna.
Leitað til hins
upprunalega
Við Ben Mandelson, sem rekur
fyrirtækið með mér, höfðum velt
þessu fyrir okkur nokkuð lengi, enda
á hann óhemju safn af tónlist frá
öllum heimshomum. Ég hafði aftur
á móti reynslu í hljómplötuútgáfu,
enda var ég þá farinn af stað með
Ace útgáfufyrirtækið og gaf út blús
og soultónlist. í fyrstu var ætlunin
að gera plötur sem hljómuðu líkt og
væru þær frá ólíkum löndum, en
fljótlega ákváðum við að fara af stað
að leita að upprunalegri tónlist. Við
ákváðum að leita eftir meim en
afrískri tónlist sem þó var nokkuð
vinsæl um þær mundir og í því skyni
skrifuðum við til manna í ýmsum
löndum og leituðum upplýsinga.
Globestyle var síðan stofnað fyrir
um þremur ámm.
Nú gefið þið út tónlist sem þeg-
ar hefur verið gefin út í þeim
löndum sem hún er tekin upp.
Hveiju breytir ykkar útgáfa fyrir
tónlistarmennina sjálfa?
Það er mjög misjafnt eftir löndum.
Þeir em þó það langt í burtu að það
er engin leið fyrir þá að koma hing-
að til tónleikahalds. Öll okkar
viðskipti fara um útgáfufyrirtækin
sjálf, en við föram þó alltaf fram á
að listamennimir fái að njóta góðs
af. Okkur er þó ómögulegt að fylgj-
ast með því hveiju fram vindur.
Einnig era til dæmi eins og um Ofra
Hazim, sem er stórstjama í ísrael,
hefur fengið sautján platínuplötur,
en hefur aldrei náð teljandi vinsæld-
um utan Ísrael. Hún tók upp plötu
sem á vora 300 ára gömul sönglög
frá gyðingum í Yemen með undirleik
nútíma hljóðfæra eins og hljóð-
gerfla. Við fengum útgáfuréttinn á
plötunni vegna þess að okkur fannst
hún áhugaverð og í framhaldi af því
að platan var gefín út á Bretlandi
hefúr bandarískt stórfyrirtæki sýnt
því mikinn áhuga á að gera við Ofra
útgáfusamning. Globestyle getur því
verið til þess að koma tónlistarmönn-
um á framfæri, en við tejum ekki
líklegt að við eigum eftir að selja
hundraðir þúsunda eintaka með ein-
hveijum einum listamanni. Ætlunin
með Globestyle er líka bara sú að
koma tónlist frá öllum heimshomum
á framfæri á Vesturlöndum.
En hafið þið ekki fengið lista-
mann til þess að taka upp plötu
sérstaklega fyrir Globestyle?
Það höfum við ekki gert nema
tvisvar. Fyrsti tónlistarmaðurinn
tvisvar. Fyrst með súdanska tón-
listamanninn Abdel Aziz E1 Mubar-
ak, sem var á ferð í London með tíu
manna hljómsveit sinni á vegum
samtaka súdanskra læknanema.
Annars hefðum við líklegast ekki
gefíð hann út hér, því allar þær
upptökur sem við höfðum heyrt með
honum voru mjög illa unnar og ein-
göngu gefnar út á kassettum. Því
var þetta kærkomið tækifæri. Hitt
skiptið sem við höfum tekið upp tón-
list til útgáfu á okkar vegum, er að
við tókum upp þijá indverska tónlist-
armenn sem búa á Bretlandi; einn
þeirra leikur á júðahörpu, einn á
einskonar pott og sá þriðji á fíðlu.
Við vildum gjarnan gera meira af
því að taka upp tónlist sjálfir, en
það væri of dýrt, enda gefum við
svo mikið út af tónlist sem fáir
þekkja og fáir kaupa.
Sem stendur gefum við einna
mest út af afrískri tónlist og tónlist
frá Suður- og Mið-Ameríku, en það
er að breytast. Vandamálin sem upp
koma era þó mörg. Sem dæmi má
nefna að við höfum fengi í hendum-
ar margar kassettur með framúr-
skarandi arabískri tónlist, en það er
ógjömingur að gera sér grein fyrir
því hvort hinar upprunalegu upptök-
ur séu nógu góðar til þess að gefa
þær út á plötum. Langmestur hluti
af allri tónlistarútgáfu í arabarílqun-
um og í Afríku er kassettuútgáfa og
í allflestum tilfellum era upptökum-
ar svo slæmar að við getum ekki
nýtt þær þó tónlistin sé afbragð. Það
setur okkur því skorður.
Alþjóðleg popptónlist
Við eram þó að velta fyrir okkur
að gera út menn sem myndu taka
upp tónlist til útgáfu á okkar vegum.
Það gerðum við 1985, en þá fóra
útsendarar okkar til Madagaskar og
tóku upp mikið af tónlist sem við
höfum gefíð út á tveimur plötum,
Madagasikara 1 og 2, og tvær aðrar
plötur era í undirbúningi. Okkur
langar að fara einnig til Austur-
Kína, til Zanzibar og til Austur-
Afríku og Mózambík og taka þar
upp popptónlist. Globestyle er ekki
að reyna að gefa út þjóðlega tón-
list, við eram fyrst og fremst að
gefa út þá tónlist sem er almennt
vinsæl í hveiju landi fyrir sig, og
oftar en ekki ekki má greina áhrif
úr ýmsum áttum í hemni. Sem dæmi
má nefna Mubarak, en á hans plötu
eru tvö lög sem kalla má hreinrækt-
að reggae. Það er því ekki um það
að ræða að við séum að taka upp
þjóðlega tónlist, en 1 flestu stendur
sú tónlist sem við eram að taka upp
nær fólkinu í landinu og tónlistar-
hefðum landsins en Ld. popptónlist
Vesturlanda stendur gagnvart Vest-
urlandabúum. TónKst Duran Duran
er langt frá skoskri hálandatónlist
eða danstónlist ensku sveitanna, en
tónlistamenn ein3 og Mubarak eru
að leika nútímalega popptónlist sem
Roger Armstrong
Lj6smynd/BS
stendur föstum fótum í tónlistarhefð
heimalandsins, í hans tilfelli Súdan.
Til hvaða fólks nær tónlistin
sem þið eruð að gefa út?
Það er mjög misjafnt. Sumt af
því sem við eram að gefa út verður
leikið í útvarpi í þjóðlagatónlistar-
þáttum og um það skrifað í tímarit-
um sem flalla um þjóðlagatónlist,
annað fær umfjöllun í jassþáttum í
útvarpi og í jasstímaritum. Það er
því breiður hópur fólks sem hlustar
á og kaupir plötur frá okkur.
Eitt af þvi sem einkennir popptón-
list á Vesturlöndum er að hún er
farin að éta sjálfa sig, tónlistarmenn
era famir að nota tölvutækni til að
nýta sér stef úr gömlum lögum sem
hafa orðið vinsæl og jafnvel hafa
heilu lögin verið unnin á þennan
hátt með tækni sem kallast „sampl-
ing“. Fólki fínnst því það sem við
eram að gefa út spennandi og það
finnur að tónlistin er ekki eins stöðn-
uð og innihaldslaus og megnið af
vestrænni popptónlist er í dag. Það
hefur verið til markaður fyrir þessa
gerð tónlistar í mörg ár, en hún
hefur ekki náð að höfða til vest-
rænna kaupenda, enda byggist
hönnun umslags og framsetning tón-
listarinnar oft á því að sá sem á
plötuna hlusti þekki til í landinu
hvar hún er tekin upp og kunni
málið. Við eram að reyna að koma
tónlistinni á framfæri með því að
leggja mikið upp úr þeim upplýsing-
um sem við setjum á umslögin og
með því að birta kort af landinu og
segja frá íbúm þess. Við vonum einn-
ig að það fólk sem kaupi okkar
plötur fari síðan og kaupi plötur frá
löndunum, að við getum beint fólki
í rétta átt, enda eram við ekki að
reyna að nátil þjóðemisminnihluta.
Ég tel að þeir sem kaupi okkar
plötur séu á aldrinum 18 til 25 ára,
fólk sem er of gamalt fyrir Madonnu
og of ungt fyrir Grateful Dead, fólk
sem er búið að fá nóg af tónlistar-
sjálfheldunni sem vestræn popptón-
list er komin í.
Hvað er á dagskrá hjá Globe-
style í framtíðinni?
Okkur langar til að fara í fleiri
upptökuferðir og það era þrír staðir
sem okkur langar að fara á eins og
ég nefndi áðan. Það koma einnig frá
okkur fljótlega fleiri salsaplötur og
í undirbúningi era tvær plötur með
Madagaskartónlist. Einnig höfum
við fest kaup á útgáfuréttinum á
tveimur plötum með arabiskri ber-
berpopptónlist frá Alsír og það eru
fleiri plötur í undirbúningi. Það era
einar sjö plötur komnar á rekspöl.
Við ætlum okkur að halda áfram
að gefa út tónlist sem aðrir á Vest-
urlöndum hafa ekki áhuga á að gefa
út. Við gefum til dæmis ekki út
reggaetónlist, sem mér þykir þó
skemmtileg, vegna þess að það eru
til íjölmörg fyrirtæki sem gefa út
slíka tónlist. Eg vil þó ekki útiloka
neitt, enda væri það á skjön við
granninn sem við byggjum á.
Rúmba, sotho og
merengne
Eins og fram kemur í viðtalinu
við Peter géfur Globestyle út svo
mörg tónlistarafbrigði að erfitt er
að gefa af því nokkra mynd. Því
verður hér leitast við að gera nokkra
grein fyrir fjóram plötum frá fyrir-
tækinu í von um að fólk verði
einhvers vísari. Tónlistin á plötunum
er frá Lesotho, Dóminíkanska lýð-
veldinu, Ísrael/Yemen og Kúbu.
Sothotónlist er tónlist íbúa Les-
otho, sem er smáríki rétt við landa-
mæri Suður-Afríku. Globestyle
hefur gefíð út plötu með þarlendri
sveit, Pulseletso Seema & Tau Ea
Linare, en platan heitir He 0 Oe
Oe! á þeirri plötu má heyra að sotho-
tónlist stendur miklu nær rótum
sínum en td. souskoustónlist frá
Zaire eða mbalax frá Senegal. Les-
otho er og lágþróað land efnahags-
lega og það helst yfírleitt í hendur
við tónlistarþróun. Öll hrynjandi er
af frumstæðara tagi, en það er gam-
an að heyra hvemig harmonikkan
er notuð sem hreinn taktgjafi í lög-
um á plötunni og til að bera uppi
sönginn, en textamir eru frekar
kyijaðir en sungnir.
He O Oe Oe! er í útgáfuröð sem
Globestyle hefur kallað Accordions
that Shook the World, eða harmon-
íkkur sem skóku heiminn. í þeirri
röð era þegar komnar nokkrar plöt-
ur og ein þeirra er Merengue! með
hinum leiftursnögga harmonikku-
leikara Francisco Ulloa. Francisco
er frá Dóminíkanska lýðveldinu sem
deilir eyjunni Hispaniola með Haiti.
Merenguetónlist byggist á mjög
hröðum takti sem keyrður er áfram
af enn hraðari harmonikkuleik.
Francisco hlýtur og að vera á meðal
handfljótari harmonikkuleikkara og
áheyrenda fínnst á stundum nóg um
hraðann og lífsgleðina sem einkenn-
ir plötuna.
Það er aftur annar blær og yfir-
vegaðri yfír öðram eyjabúa frá
Mið-Ameríku, en sá er nú búsettur
í New York. Hann heitir Virgilio
Marti, fæddur á Kúbu, og er á plötu-
umslagi, ekki að ósekju, titlaður
meistari rúmbunnar. Nú er allur
taktur hægari og sveitin sem leikur
með stærri en hjá Francisco. A plöt-
unni ber mikið Yomo Toro, afar
snjöllum cuatroleikara, en cuatro er
hljóðfæri frá Puerto Rico sem svipar
um margt, a.m.k. í hljómnum, til
gítars. Hann er þó bara fremstur
meðal jafningja, allir í þrettán
manna stórsveitinni era snjallir
hljóðfæraleikarar, valinn maður í
hveiju rúmi. Yfír öllu er svo söngvar-
inn Virgilio Marti með þýða rödd
sína; hann er aldrei að flýta sér,
sama hvað takturinn verður ör og
villtur.
Tónlist frá ísrael hefur ekki farið
hátt á Vesturlöndum (nema Euro-
vision-tónlist teljist tónlist) en plata
Ofra Haza þar sem hún syngur
þjóðvísur Yemengyðinga við undir-
leik hljóðgerfla og trommuheila
hefur breytt þar miklu. Textamir
eru 300 ára gamlir og þrátt fyrir
nýstárleg hljóðfæri þá fellur tónlistin
vel að textunum sem era ýmist á
hebresku, aramisku eða arabísku.
Rödd Ofra gefur tónlistinni þó mest-
an svip, enda er hún einkar sterk
og seiðandi og raddbeitingin er
snjöll. Ofra Hazin hefur enda verið
ein vinsælasta söngkona í Israel
síðan hún var sautján ára.
Það mætti lengi halda áfram að
teija upp plötur frá Globestyle, enda
era plötumar orðnar þijátíu og á
þeim er að fínna tónlist frá öllum
heimshomum; allt tónlist sem er
áhugaverð og skemmtileg og mikið
af henni er framúrskarandi. Er enda
illmögulegt að lýsa plötu sem á er
salsatónlist, leikin á harmonikku,
með söngvara sem jóðlar. Vonandi
verður útgáfa Globestyle til þess að
þeir sem á plötumar hlusta fari að
leita aðeins víðar í leit að skemmti-
legri tónlist, enda er hún til um allan
heim.
Arni Matthíasson