Morgunblaðið - 19.12.1987, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1987
39
málið er fyrst og fremst Stalín og
Stalínisminn, sem _ ennþá eru
pólitísk sprengiefni. í Eystrasalts-
löndunum hafa andófshópar krafist
þess að yfírvöldin gefí út leynisamn-
ingin milli Hitlers og Stalíns sem
gaf Sovétríkjunum fijálsar hendur
með Finnland og Eystrasaltslöndin.
Ef skjalið birtist yrði litið á lög-
mæti innlimunar Eystrasaltsland-
anna í Sovétríkin með tortryggnis-
augum, svo ekki sé meira sagt.
Pólland og Sovétríkin hafa sett á
stofn nefnd sem á að útskýra við-
kvæm vandamál í samskiptum
ríkjanna, fyrst og fremst morðið á
liðsforingjunum í Katyn. Þá hafa
Ungveijaland og Tékkóslóvakía
verið hertekin, svo af nógu er að
taka.
Myndin af beinagrindinni í
fangaklefanum, sem er úr pólska
tímaritinu Polityka, er dæmi um
þessa tegund háðsádeilu. í augum
Pólveija er myndin ekki aðeins
fyndin, heldur lýsir hún einnig
ástandinu eins og það er í raun og
veru. Önnur mynd úr Polityka vísar
einnig til glasnost. Riddarinn með
raunasvipinn segir við Sancho
Panza, áður en hann ræðst á vind-
mylluna, að hann viti ekki á hvorn
vængjanna sé betra að ráðast,
hægri arminn eða vinstri arminn.
Ekki vantar heldur viðvaranir:
-Hver er kjaminn í stefnu Gor-
batsjovs?
-GPU.
-Hvað er það?
-Glasnost, perestrojka og Uskar-
enia (meiri hraði).
GPU var sem kunnugt er fyrir-
rennari KGB.
- Þær fréttir berast frá TASS....
Sögur um perestrojka
Skrýtlumar um perestrojka em
margar og ekki er vandséð hvers
vegna. Venja er að nýjir leiðtogar
í Sovétríkjunum lofi að gera róttæk-
ar breytingar á efnahagslífinu og
bæta lífskjör undirsátanna. Fyrir-
heit Khrústsjovs vom fögur,
samkvæmt þeim ættu Sovétmenn
nú að vera jafnfætis Bandarílq'un-
um hvað varðar tekjur á hvem
landsmann. Brezhnev og Kosygin
vom varkárari en þeir töluðu einnig
um betri framtíð. Fyrir minnugan
almenning er allt annað en erfítt
að líta á perestrojka sem enn ein
loforðin, sem aldrei verður staðið
við. Þannig er perestrojka bæði
hlægilegt og beiskt:
-Hvað er perestrojka?
-Það er eins og barrskógabeltið
í Síberíu: Rok í tijákrónum og logn
á jörðinni.
Það er ekkert skrítið að gmnnt
sé á beiskjunni. Vemleikinn að baki
sagnanna er beiskur. Perestrojka
er nýmæli að því leyti að leiðtogam-
ir tala opinskátt um að lífskjörin
komi til með að versna áður en þau
batni. Ungveijum hefur verið til-
kynnt að lífskjör þeirra versni um
tíu prósent á næstu tveim ámm. í
Rúmeníu, þar sem fólk var að far-
ast úr kulda síðasta vetur, verður
afgreiðsla kyndiolíu skorin niður
um 30 prósent til viðbótar. Um 30
prósent verðhækkun verður meðal
annars á olíu og rafmagni í Júgó-
slavíu, auk launabindingar og 24
prósent gengisfellingar.
Líkur benda til þess að Austur .
Evrópubúar þjáist af sulti og kulda
í vetur. Flestir þeirra vita að kerfinu
er um að kenna. Og þess vegna
getur perestrojka komið þeim þann-
ig fyrir sjónir:
Maður kom inn í bar, lagði 50
kópeka á afgreiðsluborðið og bað
um bjór.
Barþjónninn: Hann kostar eina
rúblu.
Viðskiptavinurinn: Hvers vegna?
í gær kostaði bjórinn 50 kópeka.
-Það er alveg rétt. Nú emm við
að safna fyrir perestrojka. 50 kóp-
eka fyrir bjórinn og 50 fyrir
perestrojka.
Daginn eftir kom viðskiptavinur-
inn aftur, lagði rúblu á borðið og
pantaði bjór. Barþjónninn tók seðil-
inn og lét viðskiptavininn fá 50
kópeka til baka.
-Hvað er nú um að vera? Emð
þið hætt að safna fyrir perestrojka?
-Nei, nei, en nú er bjórinn búimi.
Nokkrar sögur lýsa perestrojka
sem einum mistökunum enn:
Útsendari CIA hitti starfsbróður
frá KGB. Þeir þekktust frá gamalli
tíð og ákváðu að fá sér í glas sam-
an. Glösin urðu reyndar nokkuð
mörg. Síðan ræskti KGB maðurinn
sig og sagði:
-Heyrðu mig. Var það ekki CIA
sem kom því til leiðar að kóreska
farþegavélin var skotin niður?
CLA-maðurinn fullvissaði hann
um að þetta hefði komið CIA eins
mikið á óvart og KGB. Útsendar-
amir tæmdu enn nokkur glös. Og
síðan spurði KGB-maðurinn:
-En Tsjernobyl-slysið? Þið hljótið
að hafa komið því til leiðar?
CLA-maðurinn neitaði, og þegar
þeir höfðu tæmt nokkur glös í við-
bót sagði hann loks játandi:
-En við emm ekki alveg saklaus-
ir af Perestrojka.
Blaðamaður fór í verksmiðju
nokkra og tók viðtal við verkamann.
-Heldurðu að þú ynnir betur ef
þú drykkir eitt glas áður en vinna
hæfíst á morgnana?
-Já, það er ég viss um.
-Tvö glös?
-Já, það ætti ekki að vera síðra.
-Þijú glös?
-Já, auðvitað.
-En hálfan líter?
-Nei, það væri ekki hægt. Þá
þyrfti ég að vera einn af stjómend-
unum.
Að lokum kemur stutt saga sem
hefur ekki pólitískan brodd en lýsir
vel hugarfarinu sem ríkir:
Sumarfríinu er lokið og fram-
kvæmdastjórinn er mættur aftur á
skrifstofuna, þar sem einkaritarinn
bíður hans. Þau þekkjast all vel,
og hann grípur í hné hennar og
tekur að káfa undir blússuna.
Einkaritarinn mótmælir: Lokaðu
hurðinni fyrst. Annars gæti einhver
séð okkur.
-Nei, í guðanna bænum. Þá gætu
þau haldið að við væmm að drekka.
Höfundur er fjTrverandi for-
stöðumaður sænsku utanríkis-
málastofnunarinnar. Hann
ritar nú dálka í norræn blöð.
Landon Lockett
„Allir, sem unna lífríki
náttúrunnar af alvöru
fremur en ínnihalds-
lausri rómantík, verða
að gangast við harðn-
eskju þess ekki síður
en fegurð.“
ir þjást — á sama hátt og önnur
dýr þjást, svo að aðrir, þar á meðal
maðurinn, megi eta. Það sem sam-
tökin virðast samt sem áður vera
reyna að bera á borð fyrir okkur,
er, að unnt sé að koma í veg fyrir
allar slíkar þjáningar. Eða að við
getum að minnsta kosti þvegið
hendur okkar þeirra vegna, ef við
höfum efni á að halda okkur í hæfi-
legri íjarlægð frá því, sem okkur
þykir „sóðalegt", eða ef við getum
neytt þjóð eins og Færeyinga til
að gera mannúðarsjónarmið okkar
að sínum.
Öll eigum við hlut að því, að blóði
er úthellt — jafnvel þeir sem láta
fé af hendi rakna við IWC. Þegar
við kaupum kjöt eða einhveija af-
urð af dýrum, þar á meðal leðurskó-
fatnað, borgum við öðrum fyrir að
sjá um blóðbaðið. Drápin, sem fram
fara í sláturhúsunum, eru á engan
hátt virðingarverðari en grindhvala-
drápið. ímyndið ykkur þann hrika-
lega fjölda nauta, kálfa og lamba,
sem við ölum og fítum í þeim til-
gangi einum að reka þau síðan í
dauðann.
Grænmetisætur geta ekki einu
sinni fírrt sig ábyrgð. Til þess að
rækta það, sem þeir eta, verðum
við að ryðja land. Þegar land er
rutt, eyðileggjast heimkynni fjöl-
margra tegunda. Þegar villt dýr eru
svipt fæðuuppsprettu sinni, þrengja
þær kosti annarra dýra eða bíða
hægfara hungurdauða. Þegar við
gætum uppskerunnar ofan í græn-
metisætumar, eitrum við eða
leggjum gildrur fyrir, skjótum eða
rekum burt skepnur (eins og þvotta-
þjöminn sem réðst á fíkjutréð mitt
í'gærkvöldi), sem einnig þurfa sitt
sér til lífsviðurværis.
Florida-hlébarðinn
Allir, sem unna lífríki náttúmnn-
ar af alvöm fremur en innihalds-
laiisri rómantík, verða að gangast
við harðneskju þess ekki síður en
fegurð. En við stuðlum ekki að
slíkum skilningi — sem er nauðsyn-
legur til að takast megi að bjarga
náttúmlegu umhverfí og dýralífi —
með því að láta sem dráp séu ekki
hluti af náttúmnni eða að við menn-
imir eigum þar engan hlut að máli.
Mergurinn málsins er sá, að það
Grindhvalaveiði við Færeyjar.
er ekki sami hluturinn að bjarga
náttúmlegu dýralífí og að bjarga
dýmm frá því að þjást. Með því að
varðveita náttúmlegt umhverfi,
höldum við einnig í þjáningamar,
sem fylgja því. Tegundir lifa hver
á annarri úti í villtri náttúmnni.
Og það sama gildir í hinum sið-
menntaða heimi. Það er eina leið
mannfólksins til að lifa af.
Ég á ekki von á, að peningasend-
ingar til IWC-samtakanna muni þvo
blóðlitinn af höndum okkar. Á hinn
bóginn geta þær valdið miklu tjóni,
og skiptir þá ekki máli hversu heill-
andi dýr grindhvalimir em. Fjár-
munir, sem varið er í þágu
dýrategunda, sem ekki em í hættu,-
verða ekki notaðir til að kosta bar-
áttu til bjargar þeim dýmm, sem
útrýmingarhættan vofir yfír. Þeirri
baráttu kunnum við því að tapa
vegna skorts á peningum. Þama
eiga til dæmis í hlut búrhvalurinn
og Florida-pardusinn.
Barátta, sem háð er á grundvelli
tilfínninga, hlýtur aðeins að skaða
starf náttúruvemdarfólks og ýta
undir þá tilhneigingu að afskrifa
umhverfísvemdarsinna sem tilfínn-
ingasama skýjaglópa. Það er full-
komlega eðlilegt að hafa áhyggjur
af þjáningum dýra, en hvað sem
félagar IWC-samtakanna kunna að
ímynda sér, er það staðreynd, að
Færeyingar drepa ekki hvali í þeim
tilgangi einum að horfa á þá þjást.
Hvalkjöt er einn af þjóðarréttum
þeirra; neysla þess nemur um 25%
af heildarkjötneyslu landsmanna.
Hvalareksturinn er auk þess skipu-
lagður á félagslegum grandvelli, en
ekki viðskiptaleg>im — Færeyingar
selja ekki veiðina.
I bréfínu, sem mér barst, var frá
því greint, að jafnvel færeysk böm
tækju þátt í slátran hvalanna. Samt
sem áður gmnar mig, að.þessi I>öm
muni öðlast dýpri skilning á sam-
bandi manns og náttúm, þegar þau
vaxa úr grasi, en hin, sem fá allt
lqötmeti pakkað inn í plastumbúðir
og þekkja villt dýr aðeins úr sjón-
varpinu. Víst er, að hvalveiðar á
smábátum em ekki auðveldasta
leiðin til að afla sér matar. Þær em
á hinn bóginn reynsla, sem er líkleg
til að láta þátttakandanum { té
sannferðuga tilfinningu fyrir, hvað
í því felst að gera sér mat úr lif-
andi dýmm.