Morgunblaðið - 13.01.1988, Page 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JANÚAR 1988

Útgefandi
Framkvœmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Rödd Dubceks
heyrist á ný frá Prag
Fyrir réttum tuttugu árum
snerust heimsfréttir mjög
um atburðina, sem þá voru að
gerast í Tékkóslóvakíu. Frels-
isandi fór um landið undir
forystu Alexanders Dubceks,
þáverandi aðalritara kommún-
istaflokks landsins. Þá töluðu
menn um „vorið í Prag“ og
sósíalisma með „mannúðlegt
andlit“. Væntu margir mikils
af þeim breytingum, sem unnið
var að í Tékkóslóvakíu. Innan
Kremlarmúra sátu hins vegar
ráðamenn sovéska kommún-
istaflokksins og þyngdist þeim
mun meira á þeim brúnin sem
fleiri frjálsræðis-fréttir bárust
frá Prag. Fór svo í ágúst 1968,
að fímm Varsjárbandalagslönd
undir forystu Sovétríkjanna
sendu herafla inn í Tékkóslóv-
akíu til að binda enda á vorið
í Prag og koma hitastiginu að
nýju niður í þann kulda, sem
þykir við hæfí í kommúnista-
ríkjum. Var þetta gert í krafti
Brezhnev-kenningarinnar svo-
nefndu um að réttlætanlegt
væri að beita sósíalísku her-
valdi til að stemma stigu við
„óæskilegri" þróun sósíalis-
mans í einhverju því landi, sem
Kremlveijar teldu sósíalískt.
Alexander Dubcek og hálf
milljón manna voru rekin úr
tékkneska kdmmúnistaflokkn-
um eftir innrásina. Síðan
fréttist það helst af Dubcek,
að hann væri við skógarhögg
á afskekktum stað og núna
fyrst, tuttugu árum síðar,
heyrist rödd hans að nýju á
Vesturlöndum í samtali við
blað ítalskra kommúnista
„L’Unita". Þar lýsir Dubcek
lífí sínu eftir innrásina meðal
annars á þann veg, að hann
hafí verið „eins og fangi, sem
fær ekki að fara lengra en fjöt-
urinn leyfír". Allt hafí verið
gert til að honum fyndist, að
hann væri einskonar úrhrak
eða útlagi í eigin landi. í 19
ár hafí lögreglan fylgst með
honum eða þar til Míkhaíl
Gorbatsjov kom til Prag í fyrra.
„Síðan hef ég ekki séð lög-
reglumennina," segir Dubcek.
Skömmu áður en viðtalið
birtist í ítalska blaðinu kom
forystugrein þess efnis í Rude
Pravo, dagblaði kommúnista-
flokksins í Tékkóslóvakíu, að
það sé gróf rangtúlkun að bera
stjómarhætti Dubceks saman
við þær breytingar, sem Gorb-
atsjov hefur boðað í Sovétríkj-
unum. Sovéska fréttastofan
Tass sendi frá sér boðskap
þess- efnis, að með aðgerðum
Gorbatsjovs hafí sovéski kom-
múnistaflokkurinn styrkt
forystu sína en undir forystu
Dubceks hafi kommúnisminn
veikst í Tékkóslóvakíu. I ljósi
orða Dubceks í L’Unita á ef
til vill að skoða þessi ummæli
í Rude Pravo og hjá Tass sem
forvamarstarf. Þessar málpíp-
ur ráðamanna í Prag og
Moskvu hafí viljað segja það
skýrt og afdráttarlaust, að
Dubcek sé enn í ónáð og ekk-
ert sé skylt með honum og
Gorbatsjov.
Sú staðreynd, að Dubcek
fær nú að tala opinberlega og
lögreglan hætti að vakta hann
eftir að Gorbatsjov kom til
Prag, á rætur að rekja til
ákvarðana á æðstu stöðum. í
Tékkóslóvakíu virðist hið sama
vera að gerast og í Sovétríkjun-
um fyrir rúmu ári, þegar
Andrei Sakharov fékk að snúa
til Moskvu, að áhrifamanni í
ónáð er hleypt úr prísundinni
og gefíð tækifæri til að láta
ljós sitt skína. Sakharov hefur
sagt, að gefa eigi Gorbatsjov
tækifæri til að sýna, hvort
hann standi við fyrirheitin um
breytingar. Dubcek segir, að
innrásin í Tékkóslóvakíu 1968
hefði verið „óhugsandi", ef
Gorbatsjov hefði verið við völd
í Sovétríkjunum. Þannig hafa
þeir Sakharov og Dubcek báðir
lýst að minnsta kosti óbeinu
trausti á Gorbatsjov og greint
hann frá stalínistunum. Er vit-
undin um yfírlýsingar af þessu
tagi- ástæðan fyrir breyttum
högum þessara manna?
Fyrir þá sem muna vorið í
Prag og bundu vonir við nafn
Dubceks er það merkileg stund
að fá að nýju að kynnast við-
horfum hans og sjá, að þau
hafa ekki breyst. Hann vill að
þráðurinn verði tekinn upp að
nýju, þar sem frá var horfíð
fyrir 20 árum, með því að binda
enda á ritskoðun og nálgast
fijálst markaðskerfi. Hvonigt
er hins vegar á döfínni í Tékkó-
slóvakíu eða Sovétríkjunum.
En á meðan menn á borð við
Dubcek og Sakharov fá að láta
til sín heyra er enn von um að
ný hugsun kunni að ná undir-
tökunum.
Rætt víö skipverjana sem björguðust af Bergþóri KE 5
Morgunblaðið/Ámi Johnsen
Skipveijarnir sem björguðust. Frá vinstri Einar Magnússon, Sverrir Víglundsson og Gunnar Magnússon.
„Góður Guð, láttu Arna
Víkars sjá þessa sól“
Vélbáturinn Bergþór KE 5
fórst um 9 sjómílur norðvest-
norður af Garðskaga síðastlið-
inn föstudag og með honum
tveir menn, en þrir skipverjar
björguðust. Með Bergþóri fór-
ust Magnús G. Þórarinsson
skipstjóri og útgerðarmaður og
Elvar Jónsson háseti.
Bergþór var tæplega 60 tonna
bátur, en brotsjór setti hann á
hliðina. Þegar verið var að aðstoða
Magnús við að komast út um neyð-
arglugga í brú reið sá brotsjór
yfír sem sökkti Bergþóri endan-
lega og var Magnúsi ekki bjargað
og Elvar Jónsson háseta sem var
einn niðri í lúkar þegar báturinn
fór á hliðina sáu aðrir skipveijar
ekki eftir það. Magnús skipstjóri
sem var kunnur sjósóknari og afla-
maður og gætinn á sjó hafði síðast
samband við land tæplega klukku-
stund áður en slysið varð, en svo
skjótt fór báturinn á hliðina og
sökk að ekki reyndist unnt að
senda út neyðarkall. Miðað við
aðstæður er talið kraftaverk að
þrír menn skuli hafa komist af,
en Morgunblaðið ræddi við þá um
slysið.
„Ég sogaðist niður með
bátnum og barðist
um á hæl og hnakka“
Rætt við Gunnar Magnússon háseta
„Við Sverrir vorum tveir á þilfari þegar brotsjór reið á bátnum
og velti honum á hliðina. Ég sá brotið ríða á skipinu og náði að
henda mér niður á þilfarið til þess að reyna að ná taki á einhveiju
og halda mér,“ sagði Gunnar Magnússon háseti í samtali við Morg-
unblaðið. ^
föður sinn út, kastaði ég slaka af
björgunarbátslínunni til Magnúsar
og hann náði taki á henni, en virt-
ist mjög máttfarinn. í þessu reið
ólag yfír og ég hvarf aftur niður
með öldunni flæktur í línu björgun-
arbátsins. í þessu ólagi sökk
Bergþór á örskoti með miklum sog-
um og ég sogaðist niður með
bátnum. Ég missti takið á línunni
sem ég hafði verið að toga út úr
björgunarbátshylkinu, en barðist
um á hæl og hnakka í kafínu. Ein-
hvemveginn Iosnaði ég úr flækjunni
og þegar mér skaut upp aftur var
Bergþór sokkinn. Ég fékk lestar-
lúgu í höfuðið þegar mér skaut
upp, en um stund reyndi ég að
hanga á henni og nýta flotið, en
það var stórhættulegt. Óhemju ojía
komst strax í sjóinn og við Einar
drukkum talsvert af þeim ófögnuði,
en brimið var slíkt að það var miklu
ömggara að reyna að synda heldur
en að vera nálægt hlutum eins og
lestarlúgunni. Skammt frá sá ég
fískikar fljóta, en enga menn og
báturinn farinn. Það var óbjörgu-
legt að sjá ekkert annað. Ég barst
síðan nokkmm sinnum í kaf, en
mér skaut alltaf upp aftur og eftir
eina slíka hrinu sá ég á bakhliðina
á gúmmibjörgunarbátnum um það
bil 10—15 metra frá mér. Mér tókst
að synda að honum og ná taki á
bátslínunni og fikra mig nær björg-
unarbátsopinu, en þegar ég komst
„Það skipti engum togum að ég
fór á bólakaf og fannst ég berast
frá skipinu með öldunni sem reif
mig með sér, en ég flaut síðan upp
rétt við hvalbakinn. Þá heyri ég að
Magnús skipstjóri setur á fulla ferð
til þess að reyna_ að keyra bátinn
upp úr brotinu. Ég náði að koma
mér yfir á stýrishúsið, en þá vom
bæði möstur bátsins komin í sjó og
báturinn lá á stjómborðshliðinni.
Ég synti að stýrishúsinu og kom
mér upp á bakborðshlið þess. Það
var bullandi sjór og heppni að mað-
ur slasaði sig ekki í bamingnum,
en þar sem ég kem að stýrishúsinu
kastast gúmmíbjörgunarbátshylkið
úr gálganum sem maraði í kafi og
bátshylkið barst síðan til mín þar
sem ég var einn á stýrishúsinu.
Báturinn byijaði ekki að blásast
upp, en ég náði takið á línunni sem
liggur í þrýstiflösku hans og byrj-
aði að draga hana út til þess að
blása hann upp. Þar sem ég lá í
sjóskorpunni og var að draga línuna
sá ég Magnús skipstjóra koma út
í neyðarútgangsgluggann og
standa þar með axlir upp úr glugg-
anum og í sömu andrá kom Einar
stýrimaður upp um gluggann fram
hjá pabba sínum og hóf þegar að
reyna að hjálpa honum út um
gluggann. Neyðarglugginn er helm-
ingi stærri en aðrir gluggar stýris-
hússins.
Um leið og Einar byrjar að toga
"9%
Gunnar Magnússon
þangað vissi ég ekki fyrr en ég lá
inni í bátnum, því það voru hraust-
ar hendur félaga minna sem kipptu
mér inn í gúmmíbjörgunarbátinn.
Að undanfömu höfum við Sverrir
stundað miklar gönguferðir og í
þessum gönguferðum hef ég lést
um 7 kg. Enginn okkar þriggja
reykir, en það er eins og við höfum
verið að undirbúa okkur undir þessi
átök, því við erum vel á okkur
komnir líkamlega og krafturinn
getur skipt sköpum ef menn ná að
komast frá borði."
Gunnar hefur tvívegis áður lent
í kröppu á sjó. í annað skiptið var
hann á 120 tonna bát, Jóni Ágúst,
sem keyrði upp á sker undir Hafnar-
bergi, en þeir náðu að komast frá
landi með fulla lest af sjó og í hitt
skiptið var hann stýrimaður á Blika
þegar neyðarkall barst frá Víði II
á reki tæpt undan Garðsskagaflös.
Gunnar fór þá með Blikann og náði
Víði II í tog.
- á.j.