Morgunblaðið - 09.02.1988, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 1988
ÞINGBRÉF
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
215 þúsund til 43
skólamannvirkja
Fjárlög liðandi árs hljóða upp á rúma
63 milljarða króna, 63.000 milljónir.
Þetta eru miklir fjármunir, sóttir i vasa
skattgreiðenda (tekjuskattar/eigna-
skattar) og neytenda (eyðsluskattar).
Útgjöld ríkissjóðs eru gjarnan flokkuð
i fimm höfuðþætti. Stærsti útgaldaþátt-
urinn er launagreiðslur, með og ásamt
launatengdum gjöldum. Siðan koma
neyzlu- og rekstrartilfærslur (þar með
taldar lífeyristryggingar, sjúkratrygg-
ingar, niðurgreiðslur vöruverðs, Lána-
sjóður íslenzkra námsmanna o.fl.). Þriðji
útgjaldaþátturinn að stærð til eru vaxta-
greiðslur, enda hefur rikisbúskapurinn
verið rekinn með halla um nokkurt ára-
bil, auk þess að framkvæmdaskuldir eru
til staðar. Fjórði er viðhald, enda í mörg
horn að líta á stórbúi. Fjárfesting (stofn-
kostnaður og fjármagnstilfærslur) er
fimmti og „minnsti" útgjaldaflokkurinn.
Miklu máli skiptir að farið sé þann veg
í þær fjárfestingar, sem fjármunir leyfa
hveiju sinni, að fjármagnið nýtist sem
bezt — og framkvæmdir, sem unnið er
að, komist sem fyrst í gagn og not.
I
Við hefur brunnið að takmörkuðum fjár-
festingarfjármunum ríkisins sé skipt á „of
rnörg" verkefni. Þetta þýðir að hver og ein
slík framkvæmd, sem verið er að mjatla í
fjárlagapeðringi árum saman, tekur mun
lengri tíma í gerð eða byggingu, verður
dýrari en ella (ekki sízt í verðbólgu) og
kemst síðar í gagn, not eða arð. Dæmi er
um það að einstakar framkvæmdir, sem
eðlilegt telst að ljúka á einu eða fáum árum,
taka fjölmörg ár, jafnvel áratugi.
Vinnulag af þessu tagi þætti ekki til eftir-
breytni ef einstaklingar ættu í hlut.
II
Allt hefur sínar skýringar, einnig fjárla-
gapeðringurinn. Þingmenn vilja gjaman fá
framkvæmdir, t.d. í skólamálum eða hlið-
stæðum málum, inn í fjárlög, jafnvel þótt
Qárveiting sé lítil. Þar með hefur viðkom-
andi framkvæmd fengið „Ijárlagasam-
þykki", stimpil, viðurkenningu, sem skapar
vissa „vígstöðu" í málinu í framtíðinni, að
dómi margra. Peðringurinn kann einnig að
^^^ndirhúnin^^mmkvæmdajvi^kóljib^jjjyjar
1. Sclljarnarncs. skóli................................ 5 I
2. Kópavogur. kcnnslusundlaug ......................... 5
3. Hafnarfjördur. skóli ............................. 5
4. Garðabær. Hofsstaðaskóli............................ 5
5. Kcflavík. íþrottahus. 2. áf...................
6. 'Mosfcllsbxr. gagnfrzðaskóli.
Brúará. stxkkun.................................
7. Njarðvík. kaupá Þórustíg I ................... 5
8. ÓlafsVík. (þróttahús ...................
9. Ólafsvík. cndurhætur á skólastjórabústað............ 5
10. Stykkishólmui'. sundlaug ........................ 5
11. Stafholtstungnahreppur.
Varmaland. hitavcita.................................. 5
12. Grundarfjörður.
cndurbxtur á skólastjóraíbúð.......................... 5
13. Rcykhólar. íbúð................................... 5
14. Þingcyri, sundlaug................................. 5 I
15. Flatcyrarhrcppur.stzkkunsk0lao.fi.................. 5 |
16. Bzjarhreppur. íbúð................................. 5
17. Siglufjörður.skóli.brcytingar ..................... 5
18. Hvammstangi.íþróttahús............................. 5
19. Blönduós, stzkkun skóla .......................... 5
20. Húnavcllir, sundlaug................................ 5
21. Akureyri, Oddcyrarskóli, stzkkun ................... 5
22. « Húsavík, gagnfrzðaskóli. 3. áf.................... 5
23. ólafsfjörður.cndurbzturásundlaug ................... 5
24. Þelamörk. íþróttahús................................ 5 J
25. Grýtubakkahreppur, sundlaug......................... 5 I
26. Raufarhöfn, skóli, endurbztur.................
27. Raufarhöfn. hönnun fþróttahúss ................... 5|
28. Þórshafnarhreppur, íþróttahús....................... 5 '
29. Ncskaupstaður. stzkkun Nesskóla .................... 5
30. Eskifjörður. endurbztur á skólastjóraíbúð .......... 5
31. Eskifjörður. endurbztur á iþróttahúsi .............. 5
32. Hlíðarhreppur. 2. áf. skóla. íbúð og
heimavist.............................................. 5
33. Norðfjarðarhreppur, skóli .......................... 5 |
34. Höfnf Homafirði. stzkkun Hafnarskóla .........
35. Mýrdalshreppur, íbúð Vík .......................... ^ 1
36. Mýrdalshreppur.sundlaug Vík ........................ 5
37. Ketilsstaðaskóli. stzkkun .................... 5
38. Vestur-Landcyjahrcppur.skólastjóraíbúð........ 5
39. Laugaland í Holtum, skóli, 2. áf.................. 5
40. Djúpárhr.,sundlaugogíþróttahúsÞykkvabz ............. 5 j
41. Gaulvcrjabzjarhreppur, kennaraíbúð ................. 5
42. Hrunamannahrcppur. Flúðir. íþróttahús .............. 5 I
43. - ölfushreppur. Þorlákshöfn, íþróttahús............. 5 j
215 i
veita baráttumönnum þess máls, sem hann
hlýtur, „andlitslyftingu" heima í héraði. Því
fleiri „§árlaga-smáskammtar“ sem skreyta
þingmanninn, þeim mun betra, kann ein-
hver að hugsa.
Staðreyndin er engu að síður sú að með
því að verja framkvæmdafé fjárlaga hveiju
sinni til færri en forgangsraðaðra verkefna
mætti nýta fjármunina betur í þágu þeirra
sem leggja þá til: skattgreiðenda og neyt-
enda. Það er mergurinn málsins.
III
Stjómartíðindi 1987, A 14, nr. 102,
geyma það merkilega plagg: Fjárlög fyrir
árið 1988, hallalaus, þótt þau séu máiske
ekki gallalaus, fremur en önnur mannanna
verk.
í einni opnu bókarinnar, blaðsíðum 1244
og 1245, er kafli merktur B í bókarhluta
sem ber yfirskriftina Sérstök yfirlit. Sjálf-
ur ber b-kaflinn heitið: Til undirbúnings
framkvæmda við skólabyggingar. Þetta er
einkar fróðlegur kafli.
Kaflinn geymir 43 tölusetta „fram-
kvæmdaliði", sem eiga eitt sameiginlegt:
tölustaflnn 5, eins og vonandi kemur fram
á meðfylgjandi ljósriti. Yflr talnadálkinn er
skýringartexti: „Þúsundir króna.“ Þar með
liggur það fyrir að fjárveitingavaldið, Al-
þingi, hefur ákveðið að veita kr. 5.000,
hvorki meira né minna, til hverrar þar til
greindrar framkvæmdar á hallalausu fjár-
lagaári, 1988. Hversu langt sá fimmþúsund-
kall dugar „til undirbúnings framkvæmda
við skólabyggingar" getur hver og einn sagt
sér. En stimpilgjaldið er ákveðið.
Fjárveiting til undirbúnings 43 skóla-
mannvirkja, samtals kr. 215.000. „Betur
má ef duga skal“, s^gir máltækið.
Morgunblaðið/Siguröur H. Þorsteinsson
Bjarnarfjörður í glampandi vetrarsól, séð yfir sundlaugina á Laugar-
hóli. Oddi til vinstri en Svanshóll á miðri mynd.
Farið að sjást til
sólar í Bjarnarfirði
Laugarhóli, Bjarnarfirði.
ÞAÐ ER tilefni til hátíðarhalda
hér á Vestfjörðum þegar sólin
tekur að skina á ný eftir ára-
mót. Sólarkaffi er vel þekkt hug-
tak hér og það leggja flestir þann
skilning í, að hér sé um að ræða
gott kaffi með ijómapönnukök-
um.
Þann 21. janúar sást sólin hér á
fyrsta bænum í Bjamarfírði. Það
var í nýja húsinu á Klúku. Þann
24. skein hún svo á Laugarhól og
Klúkuskóla. Þann 27. janúar sá svo
Inga á Holi sólargeislana leggja inn
um eldhúsgluggann hjá sér og tók
að baka pönnukökur og hringja í
nágrannana til að bjóða þeim í sól-
arkaffí. Það háði þó þessu kaffiboði
hennar, að símaálagið er svo mikið
um miðjan daginn, að oftast gekk
illa að ná sambandi. Þetta skyggði
þó ekki á gleðina yfír því að sjá
sólina og þeir sem til náðust komu
í kaffíð.
í byijun næstu viku fer svo að
sjá til sólarinnar í Odda, Baldurs-
haga og á Bakka. Þannig á hver
einn bær sína sögu um hvenær sól
hverfur um mánaðamótin nóvemb-
er/desember og hvenær hún svo
skín á ný í janúar.
Hitt er svo annað mál að síma-
sambandi hér hefir gert það að
verkum að lítið þýðir að reyna að
ná sambandi við umhehninn á viss-
um timum dags, þegar álagið er
mest.
En nú fer sólin bráðlega að baða
Qörðinn og þótt vetrarlegt sé er það
samt öllum mikið gleðiefni, jafnt
mönnum og dýrum.
- SHÞ
Leiðrétting
í dagskrárblaði Morgunblaðsins
föstudaginn 5. febrúar urðu þau
mistök í kynningu á þátttakanda í
umræðuþætti um fóstureyðingar,
sem sýndur verður í kvöld kl. 21.40,
að formaður Lffsvonar var sögð
Hildur Jónsdóttir. Hið rétta er að
Hulda Jensdóttir er formaður
Lífsvonar.
Biðst Morgunblaðið velvirðingar
á þessum mistökum.
Gosvaglaþjóðin
eftir Össur
Skarphéðinsson
Hamborgaravöxturinn er nafn-
orð, sem fyrr á öldinni var smíðað
til að lýsa sérkennilegum vexti
i’ngra Ameríkumanna sem af og
cil sáust spóka sig á götum höfuð-
borgarinnar í leyfí frá öðrum og
merkari starfa fyrir heimsfriðinn
suður á nesjum. Höfundar þessar-
ar tæru orðmyndar voru sveita-
menn, sem hnignir að aldri fluttu
sig á mölina og fundu orð og skýr-
ingar yfír allt sem flokkaðist und-
ir furður náttúrunnar.
Kaloríusprengjur
Þessimerkilega tegund vaxtar-
lags, hamborgaravöxturinn, lýsti
sér einkum i óhemju voldugum
bossa, sem úr fjarska að sjá hvíldi
nokkuð óstýrilátur á lærum þess-
ara, viðkunnanlegu drengja, sem
ekki voru síður fleskmikil. í stíl
við þetta voru svo viðkomandi
stríðsmenn gjaman einkenndir af
furðu hvapkenndri andlitsfitu sem
Dagsbrúnarmenn kölluðu skrif-
stofufitu.
Innan i fima stórköflóttum og
skræpóttum buxum sem em víst
stöðugt í tísku í miðvesturríkjun-
um vom þetta býsn mikil í augum
ósigldra Reykvíkinga, sem ekki
vissu að það sem hér var augum
barið var orðið tákn fyrir menn-
ingarástand heilla þjóða.
Alþýðuskýringar sveitamanna
á mölinni vom þær fyrstar, að
hamborgaravöxturinn væri afleið-
ing uppeldis, þar sem uppistaða
næringar vom þær kaloríu-
sprengjur sem einkum fólust í
hamborgara með frönskum.
Seinna komust á kreik skýringar
í þá vem, að beljumar sem ham-
borgaramir vom hakkaðir úr,
hefðu fi'am í andlátið verið látnar
bryðja hormóna til að hraða vexti.
Næringamám, sem byggðist eink-
um á hamborgurum og frönskum,
myndi því smám saman leiða tii
óhóflegrar uppsöfnunar á horm-
ónasulli, með þeim afleiðingum
að hægt og sígandi afskræmdist
Össur Skarphéðinsson
vöxtur viðkomandi og rynni út í
hamborgaravöxt.
Ekki fer sögum af vísindalegum
sönnunum fyrir þessum skýring-
um. Hitt er sönnu næst, að hér á
íslandi verður æ algengara að
beri fyrir augu menn, sem tala
tungu Snorra og Egils, en hafa
hamborgaravöxt. Hamborgar-
avöxtur fslendinga getur hins
vegar varla verið hormónum að
kenna. Nautin íslensku fá nefni-
lega ekki hormóna fremúr en lyft-
ingamennimir okkar__og ekki
orð um það meir.
Hamborgaravöxturinn
Hinn íslenski hamborgaravöxt-
ur stafar nefnilega ekki nema að
hluta til af hamborgurum og
frönskum. En hvað veldur honum
þá?
Sveitamenn fluttir á mölina
hefðu verið fljótir að fínna það
út, væru þeir ekki nú um stundir
flestir komnir undir mölina. Vita-
skuld er það sykurþambið, gos-
drykkjan, sem er að verða eitt
helsta þjóðareinkenni þessarar
langþyrstu þjóðar. íslendingar em
nefnilega gosvögl, og það sem í
Ameríku Reagans er vissulega
réttnefndur hamborgaravöxtur
má á hinu sykraða íslandi með
sanni kalla gosvaglavöxt.
Það er nefnilega einsog þjóðin
eigi sér orðið ekki annan drykk
en gosið. Fjarri sé það mér að
býsnast yfir góðærinu hjá Kóka
kóla og Pepsi, hvað þá hjá Davíð
Scheving sem fór víst á bólakaf
í kólað líka — en í heilsufarslegu
tilliti er gosþróunin fráleitt góð.
Eiginlega er hún afar vond.
Gosið er nefnilega lítið annað
en óhóflegt magn af sykri, sett í
bland við smávegis af öðmm efn-
um út í vatn. Með svakalegum
afleiðingum fyrir holdafar og
tannheilsu.
Ein gosdós á dag í ár jafngild-
ir því að viðkomandi bryðji 5.400
sykurmola. Það samsvarar um 51
þúsund kílókaloríum á ári sem
hleðst utan á vesalings kroppinn,
eða röskum sjö aukakílóum.
Á tíu ámm þýðir þetta 54 þús-
und sykurmola eða rösklega 500
þúsund kílókaloríur sem samsvara
73 kílóum af aukafitu!!
Til að ná þessum 73 skvapkíló-
um sem ein gosdós á dag í tíu
ár leiðir til þyrfti viðkomandi
gosvagl til dæmis að hlaupa sam-
tals f 1.825 klukkustundir, sé
gert ráð fyrir að meðalskokkarinn
tapi 240 kílókaloríum á klukkut-
ímann. Miðað við 8 stunda hlaupa-
dag og einn dag í frí á viku, jafn-
gildir þetta 38 vikum í samfelld
hlaup!
Hjá öllum þessum aukakflóum
getur hins vegar gosvaglaþjóðin
sneitt með því að láta af óhóflegu
gosþambi og drekka í staðinn blá-
tært gvendarbmnnavatnið.
Fyrir nú utan hvað það væri
betra fyrir blessaðar tennumar.
Höfundur er fiskilífedlisfrædmg-
ur.