Morgunblaðið - 13.02.1988, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1988
Hvers má vænta
við sölu frímerkja?
1«14-EIMS«UPAFeiAC ISIANDS-19S4
1014-eiMSKIPAFElA6 ISIANOS-1S64
Efra hægra merkið er í verðskrá sjöfalt dýrara en hvert hinna sök-
um prentvillu: -felag í stað -félag, þ.e. án kommu yfir e.
Frímerki
Jón Aðalsteinn Jónsson
Á liðnum árum hef ég oft verið
spurður um verðmæti frímerkja.
Ekki verður því neitað, að þar verð-
ur stundum heldur ógreitt um svör.
Ekki stafar það sízt af því, að spyij-
endur eru þá oft búnir að líta í
verðskrár og fá fram við þann sam-
anburð tölur, sem í flestum tilvikum
eru óraunhæfar, þegar á reynir.
Einhvern tímann mun þetta efni
hafa verið rætt hér í frímerkja-
þætti, en ekki sakar að minnast á
það aftur. Það, sem kom mér eink-
um af stað í þetta skipti, er grein
í nýjasta blaði Landssambands
norskra frímerkjasafnara. Hér á
eftir leyfí ég mér að rekja efni
greinarinnar, enda á hún jafnmikið
erindi til almennings hér á landi og
í Noregi. Er það ritstjóri blaðsins,
Erling Sjong, sem hefur samið hana
af gefnu tilefni.
Grein þessi nefnist: Vænting og
raunveruleiki við sölu. Þar segir í
upphafi, að lesandi blaðsins hafi
skrifað því og sagt, að hann hafi
erft frímerkjasafn og reynt að selja
það um hendur frímerkjakaup-
manns. Orðrétt segir svo: „Eg
reyndi að fá fram verðmæti safns-
ins eftir verðskrá og fékk um 30
þúsund krónur (þ.e. um 180 þúsund
íslenzkar krónur). En kaupmaður-
inn, sem blaðaði í fljótheitum í
gegnum fjögur albúmin, sem safnið
var í, bauð mér einungis 5 þúsund
krónur (þ.e. 30 þúsund íslenzkar
krónur)." Síðan spyr erfínginn:
„Getur þetta verið rétt? Eru þetta
hreinir prettir eða hvað?
Ritstjóri blaðsins svarar svo þess-
um spumingum og byijar á síðasta
atriðinu, þ.e. hvort hér séu ein-
hveijir prettir á ferðinni af hálfu
kaupmannsins. Hann telur svo tæp-
lega geta verið, enda hefði kaup-
maðurinn þá ekki boðið svo hátt
verð fyrir safnið og hann gerði.
Hann segir, að þess konar spurn-
ingar komi sí og æ fram, og er það
alveg í samræmi við reynslu okkar
hér á landi. Erfíngjar, sem sitja
uppi með frímerkjasafn eða söfn,
sem faðir eða móðir eða afi og
amma hafa safnað og skemmt sér
við um áratugi, reyna að selja þau,
ef enginn í fjölskyldunni hefur
áhuga á að halda þeim við. En þá
kemur einmitt oft í ljós, að það
fæst langt í frá það verð fyrir söfn-
in, sem menn höfðu gert sér vonir
um. Þessu svarar ritstjórinn á þá
leið, að hér séu það einmitt vonir
manna um hátt söluverð, sem at-
hugavert sé við, en ekki tilboð það,
sem menn fá í frímerkin.
Hann bendir réttilega á það, að
ekki sé alveg öruggt, að safn, sem
einhver hefur safnað um árabil, sé
nokkurs virði í peningum á fijálsum
markaði, þegar á reynir. Hins vegar
var það ekki lítils virði fyrir þann,
sem hafði safnað því saman. Það
er einmitt þetta, sem margir erf-
ingjar hafa rekið sig á hér á landi
sem annars staðar, og þeim er vart
láandi, þótt þeir eigi erfítt með að
skilja þennan sannleika eða sætta
sig við svo hastarlega reynslu.
Sjálfur hef ég nokkra reynslu af
að leiðbeina mönnum við að koma
frímerkjasöfnum á markað til sölu,
og eins hef ég oft verið spurður
ráða af lesendum þessara þátta.
Og ég sé af þeirri grein, sem ég
er hér að vitna í, að vandamálin í
þessum efnum eru alls staðar fyrir
hendi og í flestum tilvikum hin
sömu. En við skulum enn heyra,
hvað hinn norski ritstjóri hefur að
segja.
„Nei, það er ekki auðvelt verk
að dæma, hvað fengizt getur fyrir
frímerkjasafn við sölu. Margir liðir
hafa þar áhrif á: Eru merkin heil,
eru þau fallega stimpluð, hafa þau
verið vel geymd — eða er á annan
hátt eitthvað „sérstakt“ við þau,
sem gerir þau eftirsóknarverð?" Þá
skiptir það einnig miklu máli, hvort
einhveijir safnarar hafi einmitt
áhuga á sama sviði og þetta safn
nær yfír. Hér er eftirspumin einn
liður, sem ræður verðlagi frímerkja-
safna. Ef svo skyldi vilja til, að
fáir eða jafnvel engir safnarar hafi
áhuga á sama söfnunarefni og sá,
sem lét eftir sig þetta ákveðna safn,
getur orðið erfitt að selja það, og
takist það, þá að jafnaði aðeins
fyrir hluta af skráðu verði í verðlist-
um. Þá skiptir miklu máli, hvort
litur frímerkis eða frímerkja hefur
haldið sér óbreyttum í tímans rás.
Þetta á einkum við eldri frímerki,
þar sem litur var viðkvæmur og
vildi fölna með árunum. Eins héfur
miðjun (centrering) frímerkja áhrif
á verðlagningu þeirra. Hér er átt
við það, að mynd merkisins sitji
þannig, að hvíta röndin utan um
hana sé jafnbreið allt í kring. Þann-
ig vilja hinir vandlátu helzt hafa
frímerkin í söfnum sínum. Þá skipt-
ir það máli, hvort frímerkið sé með
svokölluðu vatnsmerki eða ekki. Sú
var lengi venjan, að hvert frímerki
var með vatnsmerki. Svo varð
breyting á þessum vatnsmerkjum,
og getur verið talsverður munur á
verði sama merkis eftir því, hvert
vatnsmerkið er í því. Að ég tali svo
ekki um, ef vatnsmerkið varð öfugt
í merkinu, þ.e. á hvolfí. Þá getur
verðmunur oröið geysimikill. Nær-
tækasta dæmið í þeim efnum hjá
okkur eru frímerkin með mynd af
Ásgeiri Ásgeirssyni forseta frá
1973. Samkvæmt lista er munurinn
20 faldur á 13 krónu merkinu og
60 faldur á 15 krónu merkinu, mið-
að við merki með réttu vatnsmerki.
Allt þetta ber að hafa í huga við
verðlagningu frímérkjasafna. Hér
verða erfingjar venjulegast að
treysta á „sérfræðinga“, því að
ekki er á færi annarra en safnara
að skera úr mörgum þessara fram-
angreindu atriða.
Það er því rétt hjá norska ritstjór-
anum, þegar hann segir, að sþurn-
ingarnar séu margar, sem vakni í
þessum efnum og hafa verði í huga
við verðlagninguna. Þá bendir hann
á, að svokallaða „massavöru" sé
ekki hægt að selja öðru vísi en í
kííóatali. Hér er átt við venjuleg
frímerki, sem menn rífa af bréfum
og leggja til hliðar. Orðrétt segir
Erling Sjong svo: „Fyrstadagsum-
slög og önnur undarlegheit (spiss-
fíndigheter) forðast menn oftast
eins og pestina." Hér mega lesend-
ur minnast þess, sem ég hef áður
skrifað um svonefnd fyrstadags-
umslög. Þau voru mjög í tízku um
nokkurt skeið og það svo, að marg-
ir héldu, að þau væru góð íjárfest-
ing til seinni ára. Raunin hefur því
miður orðið allt önnur, og nú sitja
menn uppi með marga kassa fulla
af þessum nær óseljanlegu umslög-
um. Og ummæli Norðmannsins
segja okkur skýrt, að svo sé einnig
í heimalandi hans.
En síðan ræðir ritstjórinn sér-
staklega um þá hlið, sem snýr að
frímerkjakaupmanninum. Þau um-
mæli hans eiga alls staðar jafn vel
við. Hann segir: „Látum einnig
þetta vera alveg ljóst: Frímerkja-'
kaupmaður kaupir frímerki til þess
að selja þau aftur. Hann rekur
verzlun. Hann ber útgjöld, sem
hann verður að standa skil á, og
verður að greiða söluskatt. Og hann
verður helzt að bera svo mikið úr
býtum við söluna, að hann geti
framfleytt sér af henni. Þá verður
hann að gera ráð fyrir því við
frímerkjakaup, að hluti merkjanna
sé í þannig ástandi, að hann geti
alls ekki selt þau aftur. En um leið
verður hann sjálfur að meta, hvað
hann geti fengið fyrir hugsanleg
„fágæti“.“ Og ritstjórinn endar
umsögn sína eða svar til norska
erfíngjans með þessum orðum: „Og
á grundvelli þessa og margra ann-
arra liða, verður hann (þ.e. kaup-
maðurinn) svo að gera seljandanum
boð.“
Ég vonast til, að þeir lesendur
þessa þáttar, sem standa e.t.v. í
svipuðum sporum og hinn norski
erfíngi frímerkjasafnsins, geti dreg-
ið einhvern lærdóm af því, sem hér
hefur verið sagt. Fari svo, er til-
gangi þessa þáttar náð.
ÁRAMÓTARABB
Vetur í borg.
Kæru lesehdur.
Garðyrkjufélag íslands óskar
lesendum Blóms vikunnar alls
góðs á nýbyijuðu ári og þakkar
kærlega góðar viðtökur á þessum
blómapistlum á síðastliðnu ári.
Viðbrögð lesenda hafa verið svo
uppörvandi að við hyggjumst enn
taka upp þráðinn þar sem frá var
horfið í desember.
Ég hygg að flestir íslendingar
minnist nýliðins árs sem einstak-
lega hagstæðs árs fyrir ræktun.
Ég veit að þeir sem kunna að
fara með tölur og reikna meðaltal
fyrir þetta og hitt geta sýnt fram
á að sumarið var ekki jafn sólríkt
og margir vilja vera láta, en í
heild var árið veðursælt um nær
allt land, mildur vetur og gott
vor, úrkomulítið sumar og milt
haust, ef undanskilið er kuldakas
tið í byijun október.
Já, það er líkast því sem vetur-
inn hefði gleymt íslandi. Stjúpur
blómstruðu í görðum á Akureyri
og víðar um land í desember og
sunnan lands voru ýmsir runnar
teknir að bæra á sér. Stöku geisla-
sópur, sem sneri vel að sólu, lét
skína í gul blóm og rósabjálfamir
mínir voru teknir að laufgast og
komnir með meira en 5 cm ný-
vöxt. Bömin voru hnípin yfír snjó-
leysinu og gárungamir farnir að
tala um græn jól í stað rauðra.
En skyndilega vorum við minnt á
hnattstöðu Islands. Ekki þurfti
lengur að efast um hvaða árstími
væri því vetur konungur reið all-
hressilega í hlað á Þorláksmessu
og síðan hefur verið nær samfellt
frost og norðangarri. Já og hafís-
inn, landsins fomi fjandi, er orðinn
óþægilega nærgöngull við norður-
ströndina.. Rósimar mínar laufg-
ast ekki lengur en frostrósimar
skarta sínu fegursta.
Þegar ég var smástelpa var
stundum sunginn bragurinn um
hana Tótu litli tindilfættu. Ég
kunni hann nokkum veginn á
mínum sokkabandsárum en man
nú aðeins glefsur einar. Ein hend-
ingin úr þessum brag er mér þó
minnisstæð, en hún var eitthvað
á þessa leið: Maður getur alltaf á
sig blómum bætt, svaraði hún
Tóta litla tindilfætt.
Og við sem látum okkur Blóm
vikunnar nokkru varða þekkjum
svo sannarlega prentsmiðjufjól-
umar, blómin hennar Tótu litlu.
Þessar ljólur hafa blómstrað allt
of vel í garði okkar síðastliðið ár.
Það er einkum númeraröðin á
þáttunum sem hefur brenglast en
stöku sinnum hafa fallið niður
nöfn greinahöfunda og það er
sýnu verra. Þess vegna hefur það
orðið hefð hjá okkur að birta einu
sinni á ári heiti greina ársins með
réttu númeri og höfundamafni.
Þessi listi birtist í síðasta þætti
fyrir jól. En það sem helst hann
varast vann, varð að koma fyrir
hann. Inn í þennan lista slæddist
villa sem leiddi til verulegrar
skekkju í feðrun greinanna. Krist-
inn Guðsteinsson skrifaði grein
nr. 69 — Balkönsk skógarsóley.
Næstu 5 greinar, sem fjölluðu um
ýmsa haustlauka og ræktun
þeirra, skrifaði Hafsteinn Hafliða-
son, en nafn hans féll því miður
niður og því var sem Kristinn
ætti alla sex „krógana". Við biðj-
um bæði Hafstein og Kristin vel-
virðingar á þessum pennaglöpum
og vonum að úr pennum þeirra
megi enn koma fróðleikur handa
lesendum Blóms vikunnar og von-
andi verða þeir „krógar“ rétt feðr-
aðir.
Gott væri að veturinn gengi af
prentsmiðjufjólunum dauðum,
þótt annar gróður vakni með vor-
inu. En er ekki erfítt að þreyja
þorrann og góuna fyrir þá sem
unna gróðri, hvað er til bragðs
fyrir blómavini?
Þegar vetrarþokan grá
þig vill loka inni
svífðu burt og sestu hjá
sumargleði þinni.
Sannarlega getur veturinn liðið
fljótt við ljúfa tilhlökkun og sumir
eru jafnvel þegar byijaðir á vor-
verkunum. Ymsir þeir sem rækta
tómata sér til gamans eiga nú
þegar vænar plöntur í uppeldi og
trúlega fer að verða tímabært að
sá stjúpum og þeim sumarblómum
sem þurfa Iengstan vaxtartíma.
Og inniblómin sem gleðja okkur
yfír veturinn kunna vel að meta
áburðargjöf og j^fnvel umpottun
þegar daginn tekur að lengja. Við
þurfum alls ekki að sitja með
hendur í skauti þótt úti sé frost
og fíúk.
í þessum þætti verður haldið
áfram á sömu braut. Hér verður
létt rabb og fróðleikur um jurtir,
inni og úti, litlar og stórar, ætar
og óætar, einærar og fjölærar, tré
og runna, arfa og óværu. Þeir
lesendur sem vilja gjarnan að fjall-
að sé um eitthvert ákveðið efni
eru beðnir að hringja í síma
91-27721 eða skrifatil Garðyrkju-
félags íslands, box 1461, 121
Reykjavík, og láta vita. Hver veit
nema unnt sé að verða við þeim
óskum.
Sigríður Hjartar