Morgunblaðið - 15.03.1988, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1988
35
Reuter
Norskur herforingi (t.v) ræðir við Viktor Kolegov, einn fjögurra
Sovétmanna sem fylgdnst með heræfingum Atlantshafsbandalagsins
i Norður-Noregi.
Heræfingar NATO í Norður-Noregi:
Sovétmenn fylgjast
með 1 fyrsta skipti
Osló, Reuter.
Lík TRA-ma.nna.iina.
flutt heim til Iiiands
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari
Frímannssyni, fréttaritara Morgnnblaðsins.
Lík liðsmanna írska lýðveldishersins flutt frá Gíbraltar.
Reuter
FJÓRIR höfuðsmenn úr sovéska
hemum hafa undanfarna tvo
daga fylgst með heræfingum Atl-
antshafsbandalagsins í Norður-
Noregi. Er þetta í fyrsta skipti
sem fulltrúar Rauða hersins fylgj-
ast með heræfingum bandalags-
ins á norðurslóðum í samræmi við
samþykktir Stokkhólmsráðstefn-
unnar um öryggi og samvinnu í
Evrópu (RÖSE, CSCE).
14.000 menn taka þátt í æfingun-
um að þessu sinni sem nefnast
„Arrowhead Express". Áætlað er að
æfingarnar standi yfir í einn mánuð.
Á föstudag barst yfirvöldum í Nor-
egi beiðni Sovétmanna um að fá að
fylgjast með æfingunum í samræmi
við samþykktir Stokkhólmsráðstefn-
unnar sem kveða á um að veita beri
heimildir til slíks berist bón þar að
lútandi með 36 klukkustunda fyrir-
vara. Þetta er í fyrsta skipti sem
ríki Varsjárbandalagsins fara fram
á að fá að fylgjast með æfingum í
Norður-Noregi. Æfingarnar miða
að því að kanna hæfni og viðbúnað
hersveita NATO við erfíðar aðstæð-
ur að vetrarlagi og er gert ráð fyrir
því við æfingamar að Sovétmenn
hefji árás á láði, legi og í lofti frá
víghreiðrinu á Kola-skaga.
Sovétmennirnir komu til Tromsö
frá Leningrad á sunnudagsmorgun
og áttu þeir fyrst fund með embætt-
ismönnum Atlantshafsbandalagsins.
Síðan héldu þeir í flugferð yfir æf-
ingasvæðið og voru fimm embættis-
menn NATO í för með þeim. „Við
erum hingað komnir til að fylgjast
með því að æfingarnar fari fram í
samræmi við þær upplýsingar sem
við fengum,“ sagði Valerí Jermít-
lítsev, höfuðsmaður, sem fer fyrir
hópnum. Bætti hann við að hann
væri sérlega áhugasamur um hvern-
ig flugvélum væri beitt við æfingarn-
ar auk þess sem honum léki forvitni
á að vita hvaða hlutverk banda-
rískum herskipum væri ætlað.
Talsmaður NATO í Norður-Nor-
egi sagði á fundi með fréttamönnum
að Sovétmennirnir réðu því sjálfir
hvar þeir vildu fylgjast með æfing-
unum og mættu þeir ræða við her-
mennina að vild. I máli hans kom
einnig fram að Sovétmönnunum er
heimilt að taka ljósmyndir þó ekki
af hemaðarmannvirkjum eða tækja-
búnaði, sem skilgreindur er sem
leynilegur.
Leyfi Sovétmannanna fjögurra til
að fylgjast með æfingunum rennur
út skömmu fyrir hádegi í dag, þriðju-
dag. Mikilvægasti liður æfinganna
fór fram um helgina er liðsveitir
NATO, í hlutverki sovéskra her-
svéita, hófu sókn til vesturs. Ónefnd-
ir embættismenn Atlantshafsbanda-
lagsins sögðu að eftirlit sem þetta
gæti tæpast talist mikilvægt i hern-
aðarlegum skilningi. Hins vegar
ERLENT
væri það þýðingarmikið í pólitísku
tilliti og til þess fallið að auka traust
milli austurs og vesturs.
LÍK IRA-hryðjuverkamannanna
þriggja, sem skotnir voru á
Gibraltar fyrir rúmri viku, komu
til Dyflinnar í gær. Þeir verða
jarðaðir á miðvikudag. Innan
IRA fer fram leit að njósurum
lögreglunnar.
Sinn Fein, stjómmálaarmur IRA,
leigði flugvél til 'að flytja líkin til
Írlands. IRA hefur lýst yfir, að fé-
lagamir þrír verði kvaddir að her-
mannasið, en lögreglan á Norður-
írlandi hefur tilkynnt, að allt verði
gert til að koma í veg fyrir það,
enda er það ólöglegt.
í breskum blöðum um síðastliðna
helgi kom í ljós, að aðgerð SAS,
sérsveita breska hersins, var skipu-
lögð með löngum fyrirvara. Örygg-
ismálanefnd ríkisstjórnarinnar sam-
þykkti, að SAS-sveitir yrðu sendar
til Gíbraltar, en það þýðir, að Marg-
aret Thatcher forsætisráðherra hef-
ur gert það. Það samþykki var veitt
í síðasta mánuði. Vitað var frá því
í nóvember á síðasta ári, að hryðju-
verkamenn IRA vom að undirbúa
hryðjuverk á Gíbraltar. Fyígst hafði
verið með ferðum þeirra til og frá
Spáni, og ljóst var, að þeir beindu
athygli sinni að aðalstrætinu á
Gíbraltar.
Hvaðan upplýsingarnar um þessa
aðgerð komu, er ekki ljóst. Ymist
er sagt, að komið hafi í ljós við
skoðun á pósti til hryðjuverka-
manna á Norður-írlandi, að eitt-
hvað var í undirbúningi á Costa del
Sol; að spænska lögreglan hafi
komist á snoðir um ferðir hryðju-
verkamannanna; eða að njósnari í
röðum IRA hafi greint lögreglunni
á Norður-írlandi frá þessum fyrir-
ætlunum.
Áfall fyrir lýðveldis-
herinn
Lát þessara þriggja félaga í IRA
er enn eitt áfallið fyrir lýðveldis-
herinn, sem hefur misst 20 menn
á síðustu 18 mánuðum. Það er mik-
ið, þegar talið er, að í mesta lagi
séu 50 virkir félagar í samtökunum.
Ymislegt bendir til, að IRA sé í
verulegum örðugleikum. Tveir
þriðju hlutar af þeim sprengjum,
sem félagar í írska lýðveldishemum
hafa komið fyrir á síðastliðnu ári,
hafa ekki sprungið, vegna þess að
lögreglan hefur komið í veg fyrir
það eða sprengjumar hafa bilað.
IRA hefur tekið af lífi fjölda-
marga félaga á síðustu tveimur
árum í þeirri trú, að þeir væm
njósnarar lögreglunnar. En samtök-
unum hefur ekki tekist að koma í
veg fyrir, að lögreglunni bærist
veður af fyrirætlunum þeirra. Full-
trúar IRA telja, að slíkar upplýsing-
ar hafi legið að baki aðgerðum ör-
yggissveitanna á Gíbraltar.
Þessar aðgerðir hafa valdið deil-
um meðal stjómmálamanna í Bret-
landi. 60 þingmenn Verkamanna-
flokksins hafa skrifað undir yfirlýs-
ingu um, að þær væm hryðjuverk
ríkisins. David Owen hefur krafist
þess, að rannsókn fari fram á að-
gerðunum, því að sérsveitirnar verði
að hlíta lögum. Stjómin hefur vísað
allri þessari gagnrýni á bug og sagt,
að sérsveitamennimir hafi talið
sprengju vera í bílnum, sem hryðju-
verkamennirnir skildu eftir, og
fjöldi manna væri í lífshættu, ef
hryðjuverkamennimir gæfust ekki
upp við fyrstu viðvömn. Það gerðu
þeir ekki, og því vom þeir skotnir.
Kaupstefnan í
Leipzig:
Reynt að
koma boðum
tíl Johann-
esar Rau
Leipzig, Reuter.
HÓPUR Austur-Þjóðverja
freistaði þess á sunnudag að
koma skilaboðum til Johannes-
ar Rau, eins af leiðtogum sósíal-
demókrata í Vestur-Þýskalandi.
Rau var viðstaddur opnun ár-
legrar kaupstefnu í Leipzig í
Austur-Þýskalandi en þar hitt-
ast jafnan kaupsýslumenn og
stjórnmálamenn úr austri og
vestri.
Eftir fund Johannesar Rau og
Erichs Honeckers flokksleiðtoga í
Austur-Þýskalandi reyndu um það
bil 80 Austur-Þjóðveijar að ná
tali af Rau og afhenda honum
skrifleg skilaboð. Ekki er vitað
hvers efnis þau vom en öryggis-
verðir héldu mönnunum í skefjum.
Vestrænir blaðamenn segja að
þeir hafi séð einn mann hand-
tekinn.
David Mellor, aðstoðarutanrík-
isráðherra Bretlands, hvatti aust-
ur-þýsk yfirvöld í gær ,til að leyfa
sjö austur-þýskum borgurum að
flytja úr landi til Bretlands. Mellor
sem staddur er í Leipzig í tilefni
kaupstefnunnar sagði við frétta-
menn að fjórir mannanna væru
giftir Bretum og þrír hefðu þegar
fengið innflytjendaleyfi í Bret-
landi.
WRST
MCMCANrazA
INMOSCOW
Flatbökur íMoskvu
Reuter
Þessi pítsuframleiðandi hyggst nú verða fyrstur manna til að
selja Moskvubúum bandarískar flatbökur. Hann heitir Louis Pian-
cone og veitir fyrirtækinu Roma Foods International forstöðu.
I bakgrunni er vagninn hans Piancones en í honum er fullbúið
eldhús til flatbökuframleiðslu. Búist er við að fyrstu bandarísku
pítsurnar verði seldar í Moskvu í lok mánaðarins.
Iran:
Leynileg kjamorkuáætl-
un sljórnar Khomeinis
ÍRANIR stefna að því að hefja
rekstur plútoníumverksmiðju
sem Iranskeisari lét reisa
síðasta árið sem hann var við
völd. Sérfræðingarnir sem
hönnuðu verksmiðjuna, þar sem
endurvinnsla á plútoníum átti
að fara fram, flúðu land er öfga-
fullir múhameðstrúarmenn
náðu völdum ííran. Fylgismenn
Khomeinis erkiklerks hafa
reynt að fá þá aftur til starfa
og telja margir að íranir stefni
að því að koma sér upp kjarn-
orkuvopnum.
íranir hafa lagt áherslu á að
vetja verksmiðjuna, sem er í Am-
irabad skammt frá Teheran, fyrir
loft- og flugskeytaárásum íraka.
íranskeisari lét reisa verksmiðjuna
en hann neitaði því ævinlega að
Iranir hygðust nýta kjarnorku í
hernaðarlegum tilgangi. Hins veg-
ar segir í bandarískum leyniskýrsl-
um að stjórn keisarans hafi hrund-
ið af stað áætlun um smíði kjarn-
orkuvopna. Hún rann út í sandinn
er öfgafullir múslimir steyptu
stjórn keisarans og sérfræðingar
þeir sem starfað höfðu við verk-
smiðjuna flúðu land.
Að sögn vestrænu sérfræðing-
anna sem reistu verksmiðjuria kom
aldrei til þess að geislavirk efni
væru meðhöndluð í henni. Hins
vegar fóru þar fram tilraunir til
að athuga hvort hugsanlegt væri
að efni gætu hugsanlega sloppið
út í andrúmsloftið yrði slík vinnsla
hafin.
Samið við Arg-entínu
Þrátt fyrir að sérfræðingarnir
hafi ekki reynst tilleiðanlegir til
að snúa aftur til írans hefur stjórn
Khomeinis mótað áætlun um nýt-
ingu kjarnorku. Komið hefur verið
upp rannsóknarstöð í Esfahan,
þriðju stærstu borg írans, og gerð
hafa verið drög að samkomulagi
við Argentínumenn um smíði
tveggja kjamakljúfa í Bushehr við
Persaflóa. Þrotlausar árásir íraka
á Bushehr þykja sýna að Saddam
Hussein, forseti íraks, hafi vem-
legar áhyggjur af þessum áform-
um fjandmanna sinna. íranir hafa
sagt að árásir á tilraunastöðina
geti haft „svipaðar afleiðingar og
slysið í kjarnorkuverinu í Cherno-
byl“.
Eftir að múhameðstrúarmenn
komust til valda í íran lýstu þeir
yfir því að ekki væri stefnt að
nýtingu kjamorku til orkufram-
leiðslu í íran. Þetta breyttist hins
vegar er Persaflóastríðið skall á
árið 1980 og Khomeini og fylgis-
mönnum hans varð ljóst að írakar
höfðu þegar stigið markviss skref
í þessa átt. íranir buðu þá til ráð-
stefnu þar sem ræddar skyldu leið-
ir til að nýta kjarnorku í friðsam-
legum tilgangi. Hins vegar fullyrð-
ir Feridun Fesharaki, fyrmm ráð-
gjafi Iranskeisara, að tilgangurinn
hafi fyrst og fremst verið sá að
kanna mpguleikana á því að hefja
rannsóknir í því skyni að smíða
kjamorkuvopn. Segir Fesharaki
einn aðstoðarmanna Khomeinis
hafa sagt við sig: „Það er skylda
okkar að smíða [kjarnorku]
sprengjuna. Menning okkar er í
hættu og við verðum að gera það,“
Heimild: Observer