Morgunblaðið - 30.04.1988, Síða 50

50
8«er .líSHA ,08 ÍITJO AGH AOUA. I (JIÖAiaWJOffOM
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1988
itcB/iAnn
„ Ég ■feJck. eJcki írQmlengin^arsntJru."
*
Ast er ...
aðklóra henni á bakinu.
TM Reg. U.S. Pat Off — all r»9hta raaarvad
® 1987 Los Angeles Times Syndicate

Já, pabbi minn. Vinur minn
er í tollinum___
Með
morgnnkaftinu
Nei, nei. Ekki gráta. Þú
sérð ekki á bak dóttur
þinnar, því við ætlum að
búa hér ... þegar við erum
gift!
Hið sama gildir
um skák og lúdó
Kæri Velvakandi.
Magnús Skúlason læknir skrifar í
Velvakanda 13. apríl sl. lævíslega
áróðursgrein fyrir Skáksamband Is-
lands og getur ekki stillt sig um að
senda okkur lúdóiðkendum háðs-
glósur í lok bréfs síns. Allt gengur
bréf hans út á það að upphefja skák-
ina, setja hana á stall, hreykja henni
ofar öðrum selskapsleikjum og fjár-
hættuspilum. Við sem unnum lúdó
erum að vísu stoltir af okkar áhuga-
máli, en aldrei dytti okkur þó í hug
sú ósvifni að jafna fléttum og svipt-
ingum í þessum saklausa leik við
klassísk snilldarverk mannsandans í
myndlist og tónlist, líkt og Magnús
gerir allt að því andaktugur við skák-
ina sína. (Skyldu hanga skákfléttur
á veggjum heima hjá honum?) Er
það í fullu samræmi við línuna sem
Skáksambandið hefur lagt til að
verja þá svívirðu, að skákmönnum
skuli í hrönnum haldið uppi á heið-
urslaunum frá ríkinu, og sumir þeirra
auk þess hafðir á launaskrá i ríkis-
bönkum þar sem þeir hafa ekki sést
árum saman, meðan flestir raun-
verulegir listamenn þjóðarinnar fá
að lepja dauðann úr skel og lifa á
snöpum.
Auðvitað er með öllu útilokað að
bera saman selskapsleiki á þann
hátt sm Magnús gerir í bréfi sínu. Á
sama hátt mætti alveg eins fullyrða
að fótbolti sé merkilegri en hand-
bolti, eða kringlukast göfugra en
sleggjukast. Vitaskuld er fáránlegt
að halda sliku fram, þetta fer að sjálf-
sögðu eftir áhugasviði hvers og eins
hvað varðar dægrastyttingu. Ná-
kvæmlega hið sama gildir um skák
og lúdó, smekkur hlýtur að ráða. Þó
er raunar auðvelt að sýna fram á
hve lúdóið er að öllu leyti miklu
drengilegri og umfram allt þroska-
vænlegri og heilbrigðari leikur en
skákin:
1. í hverri skák eru keppendur jafn-
an aðeins tveir og fylgir slíku
návígi einatt persónulegur fjand-
skapur, agg og kíf. Dæmi: Fisc-
her og Spasskíj, Jóhann og
Kortsjnoj. I lúdó aftur á móti
geta þátttakendur verið tveir, þrír
eða Qórir, stundum jafnvel fímm.
Lúdóið er því mun félagslegri
leikur en skák og betur til þess
fallið að móta óhörðnuð ungmenni
og kenna þeim mannleg sam-
skipti. Til þess hefur verið tekið
hve skákmenn eru jafnan þrætu-
gjamir og þverir.
2. 1 skák er tilveran svarthvít, með-
an lúdóið leikur á litrófið allt í
endalausum tilbrigðum: rautt,
gult, grænt, blátt. Vegna litavals-
ins er skákin líka fordómaskap-
andi: Hvítir gegn svörtum, og vel
að merkja: Hvítur er lögum sam-
kvæmt æðri. Það þarf því engan
að undra að þessi apartheid-leikur
skuli vera langvinsælasta dægra-
dvöl hvítu yfirstéttarinnar í Suð-
ur-Afríku. í lúdó eru allir litar-
hættir jafnir, en teningurinn ræð-
ur, líkt og í lífinu sjálfu.
3. Á skákborðinu er gengið út frá
stéttskiptu þjóðfélagi, oggildi ein-
staklinga vegið og metið eftir því
í beinhörðum tölum. Efstur er
aðallinn, en múgurinn, peðin,
hafður sem hlutlaust stríðshráefni
sem fóma má að vild. í lúdó er
alþýðan ein til staðar og allir eru
jafnir.
4. Við lúdóiðkanir ríkir jafnan glað-
værð og gáski sem hefur í senn
mannbætandi og heilsubætandi
áhrif. Eftirtektarvert er hve lúdó-
iðkendur, em jafnan geðgóðir,
meðan skákmenn em eftirtakan-
lega geðstirðir og uppstökkir.
Ætti Magnús Skúlason geðlæknir
að athuga þetta vel.
5. Lúdóleiki tekur fljótt af, en kyrr-
setur og þrásetur skákmanna
geta orðið gífurlegar, með til-
heyrandi heilbrigðisvandamálum.
Hjartasjúkdómar, bakkvillar og
ekki síst gyllinæð mega heita at-
vinnusjúkdómar skákmanna.
Varðandi gyllinæðina, nægir að
benda á orðtakið „að tefla við
páfann". Það er ekki tilviljun að
það athæfi sem orðtakið vísar til,
og afleiðingar þess, skuli hafa
tengst skákiðkunum í vitund þjóð-
arinnar. Jóhann Einarsson
Amor er
týndur
Heimiliskötturinn Amor er týnd-
ur. Hann er svartur með hvítan
háls, hvíta bringu og loppur. Hann
er saumaður á hægra afturfæti.
Allar upplýsingar vel þegnar í síma
33545.
Víkverji skrifar
Nú þegar dagana tekur að
lengja og skammdegisdoðinn
ætti að vera floginn veg allrar ver-
aldar, virðist sem annar doði og
sýnu verri ætli að taka við. Þetta
er svartsýnisdoðinn sem heltekur
þjóðina í hvert sinn sem góðærið
hefur kvatt og efnahagsvandinn
blasir við henni í sinni nöktustu
mynd.
'Það hefur varla farið framhjá
neinum að nú er mikið rætt er um
efnahagsaðgerðir til að leysa vanda
frystingarinnar í landinu um þessar
mundir. Einhver ágætur penni hjá
Frosti, fréttabréfi Sölumiðstöðvar-
innar hefur áhyggjur af því að það
kunni að líta svo út að um sé að
ræða einhvem vanda sem þeir sem
við frystingu sjávarafurða starfa,
hafi komið sér upp umfram aðra í
þjóðfélaginu. Hann svarar spum-
ingu í þessa veru hins vegar sjálfur
neitandi og bendir á að þróun til-
kostnaðar við hvers kyns atvinnu-
starfsemi hér á landi hafi verið með
þeim ósköpum að hækkanimar séu
langt umfram það sem gerist í
helstu samkeppnis- og viðskiptal-
öndununum og verðlag úr öllu sam-
hengi við raunveruleikann í kring-
um okkur. Eftirfarandi dæmi em
tilgreind:
„Verslun í austurbænum getur
selt dós af sænskum pilsner á 39
krónur, meðan hún þarf að fá 55
krónur fyrir íslenskan pilsner geij-
aðan í næsta borgarhverfi.
Það kostar íslenskan bónda 3500
krónur að ala einn ref, þegar refur-
inn hefur verið skortinn fást 1800
krónur fyrir belginn í útlöndum.
Spretti íslenskum manni yfír höf-
uð hár þannig að til óþæginda eða
lýta sé, þarf hann að reiða fram
sem svarar 15 dollurum sé hár-
skurður gerður á honum hérlendis.
Sé hann svo heppinn að geta látið
framkvæma skurðinn í Banda-
ríkjunum, hjá ríkustu þjóð heims,
þarf hann ekki að eiga nema sem
svarar 10 dollumm.
íslensk gervigómasmíð er verð-
lögð með þeim ólíkindum að hægt
er að kaupa upp I bæði efri og
neðri, borga flugfar og hótelgist-
ingu í Egnlandi fyrir sama verð og
greiða þarf fyrir settið strípað hér
heima.
Fyrir tveimur ámm borgaði
íslenskt frystihús 220 krónur í
launakostnað á klukkustund, enskt
fiskvinnslufyrirtæki borgaði á sama
tíma 160 krónur. í dag greiðir sá
íslenski 440 krónur meðan Eng-
lendingurinn borgar 230 krónur.“
Höfundur tíundar fleiri dæmi og
kemst að þeirri niðurstöðu að sé
eitthvað ódýrt á íslandi í dag, þá
sé það erlendur gjaldeyrir, „ enda
rennur hann út eins og heitar lumm-
ur gerður áður en þær hækkuðu.
Erlendur gjaldeyrir er eina telq'ulind
fiskvinnslunnar, því miður. Það er
vissulega vandi, en það er vandi
þjóðarinnar allrar, ekki vandi fryst-
ingarinnar einnar."
XXX
jóðleikhúsið hefur ekki verið
heppið með leiksýningar sinar
í vetur. Hver leiksýningin á fætur
annarri hefur „fallið" þar, eins og
kallað er á leikhúsmáli, iðulega eft-
ir hina verstu útreið af hálfu gagn-
rýnenda.
Víkveiji hefur hins vegar rekið
sig á að það getur verið varasamt
að taka gagmýnendur of bókstaf-
lega. Það er að minnsta kosti niður-
staða hans eftir að hafa horft á
síðustu sýningu Þjóðleikhússins á
Hugarburði Sam Shepards.
Hugurðarburður er eitt af fall-
stykkjum leikhússins í vetur og
Víkveiji hafði reyndar ekki haft í
hyggju að sjá þetta leikrit eftir
dómana sem það fékk hjá gagnrýn-
endum. Atvikin höguðu því þó
þannig að þetta breyttist og fyrir
bragðið varð hann ekki af ágætri
kvöldstund í leikhúsinu. Það þýðir
auðvitað ekki að hann hafi í alla
staði verið sáttur við uppsetning-
una, hlutverkaval eða frammistöðu
allra leikenda, en sýningin þetta
kvöld var þó með þeim hætti að
áhrifamikið verk Sam Shepards,
fremsta leikritaskálds Banda-
ríkjanna um þessar mundir, komst
ágætlega til skila.
Mismunandi skoðanir gagnrýn-
enda og Víkveija geta einnig átt
sér eðlilegar skýringar. Gangrýn-
endur sjá yfírleitt lokaæfingu og
frumsýningu, og í þessu tilfelli
mátti jafnvel á sumum þeirra skilja
að þeim þætti leikritið ekki að fullu
æft þegar það komst á fjalimar.
Allur slíkur stirðleiki var horfínn á
síðustu sýningunni. Sumum gagn-
rýnenda fannst líka alltof mikill
hraði í sýningunni sem leikendur
réðu ekki við. Ekkert bar á slíku á
síðustu sýningunni, svo að þessi
annmarki hefur þá verið sniðinn af
á seinni stigum.
En mat leikhúsgagnrýnenda eftir
frumsýningu ræður greinilega
miklu um örlög sýninga leikhú-
sanna. Sem er eiginlega synd í
þessu tilfelli. Til þess er verkið of
gott.