Morgunblaðið - 06.05.1988, Side 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MAÍ 1988
Ginsengjurtin:
Upplýsingar og gagnáróður
eftir Geir V.
Vilhjálmsson
Um langa hríð hefur viðgengist
sá misskilningur hérlendis og reynd-
ar almennt á Vesturlöndum að gins-
engjurtin væri fremur tengd Kína
en öðrum löndum. Jafnvel þaðan
upprunnin. Forsenduna fyrir þessum
misskilningi er að fínna i fomum
kínverskum læknabókum. Þegar fyr-
ir þúsundum ára fínnst í þessum
fomu kínversku textum umflöllun
um jákvæða ginseng eiginleika til
heilsubótar og lækninga. Hefur sú
jákvæða umfjöllun, ásamt því að um
árabil var besta gerðin af ginseng á
fslenskum markaði frá Kína, valdið
sterkum hugtengslum við Kína.
Vinsældir ginsengs í Asíu em
langt frá því að vera bundnar við
Kínaveldi eitt. í flestum Asíulöndum
er ginseng frá fomu fari viðurkennd
og eftirsótt jurt til lækninga og
heilsuverndar. Á því leikur hinsvegar
lítill vafí að það var f Kóreu, sem
heilsubótaráhrif ginsengjurtarinnar
uppgötvuðust fyrst. Þar upphófst
skipulögð ræktun jurtarinnar fyrir
um það bil 800 ámm. Frá Kóreu
fengu kínversku keisaramir um
langa hríð ginseng til eigin nota.
IKóreu er enn í dag mest ræktun
og mestar rannsóknir á heilsubótar-
áhrifum þessarar merku jurtar.
Nálægt landamæmm Suður- og
Norður-Kóreu (nánar tittekið milli
36. og 38. breiddargráðu norður af
höfuðborginni Seoul á hálendissvaað-
um í 800—1000 metra hæð yfír sjáv-
armáli), þar sem jurtin óx vilit frá
fomu fari, em nú á tímum best skipu-
^lögðu ræktunarsvæði ginsengs í
Kóreu.
Suður-kóreska ríkiseinkasalan
hefur vinnsluna á þessu svæði í eigin
höndum. Þar er framfylgt mjög
ströngum gæðakröfum, bæði við
ræktun, flokkun og vinnslu ginseng-
rótarinnar. Annarsvegar er skylt að
rótin hafí náð tilskipaðri lágmarks-
stærð og sé að minnsta kosti orðin
6 ára gömul. Hinsvegar hefur lið
vfsindamanna á vegum kóreska rfkis-
ins skapað hátæknivætt ferli með-
höndlunar sem tryggir varðveislu
virkefnanna í ginsengrótinni, sérstök
lífefni sem ganga undir samheitinu
ginsengósíðar.
Vinnslan felur í sér meðal annars
sex klukkustunda gufuhitun við 80
gráður á Celsfus, flokkun, staðmæl-
ingar virkefnanna, þurkkun og pökk-
un. Allt framleiðsluferlið fylgir
ströngum kröfum hátækni lyflaiðn-
aðar. Suður-kóreska ríkisstjómin
rekur sérstaka rannsóknarstofnun,
Korea Ginseng and Tobacco Reserch
Institute í Daejeunborg, þar sem 50
háskólamenntaðir starfsmenn vinna
ásamt aðstoðarfólki við rannsóknir
og gæðaeftirlit.1.
Suður-kóreska ríkið hefur einnig
með höldum eftirlit og leyfísveitingar
til tiyggingar lágmarksgæðum út-
flutningsginsengs frá öðmm ræktun-
arsvæðum Ginseng Inspection Instit-
ute. Eigin framleiðsla suður-kóresku
ríkiseinkasölunnar er hinsvegar
mörgum þrepum ofar að gæðum en
megnið af því suður-kóreska gins-
engi sem flutt er út. Sfendurteknar
virkefnamælingar, einnig í öðrum
löndum en Kóreu, staðfesta það.2
Talsverður hluti útflutnings af
ginseng frá Suður-Kóreu era 4 ára
rætur og þaðan af yngri. Svonefnt
hvítt ginseng, sem ekki er gufubaðs-
meðhöndlað.
Ákveðin, heilsufarslega athyglis-
verð virkefni jurtarinnar fínnast
varla fyrr en í sex ára rótum. Gufu-
hitunin gerir ennfremur það aðjurta-
virkiefnin verða iffefnalega stöðugri
vegna myndunar sindurvara (anti-
oxydants) við gufuhitunina. Þá
breytist litur rótarinnar og hinn rú-
strauði litur rauðs ginsengs verður
til. Þannig reyndist um tvöfalt magn
sindurvara í nýlegum mælingum
tveggja vfsindamanna frá Kali-
fomfu-háskóla.2 Stöðugleiki rauðs
ginsengs hefur einnig verið greindur
af A. Wolter (Gintex Europa) í V-
Þýskalandi en mælingar eftir 5 ára
geymslutíma gáfu nánast sama inni-
hald virkefna.4
Gæðamat er undirstaða vit-
ræns vals
Ginsenósíðar eru enn að finnast.
Við nýlega talningu vora 18 af-
brigði þekkt og er þar ekki talað
um antioxytanta eða önnur mikil-
væg lffræn efni eins og flörefni
(vítamín) eða snefílefiii, heldur hin
sértæku marghringja mólikúl sem
jurtin myndar.3
Tvær alþjóðlega viðurkenndar
aðferðir eru vinsælastar í gæða-
rannsóknum á ginseng. Heildar-
ginsenósfðamagn og sjö ginsenó-
síðaaðferðin.
Þeirri síðamefndu var beitt í
rannsókn þýskra neytendasamtaka
„Stiftung Warentest" á ginseng
markaðsvöru í Vestur-Þýskalandi
árið 1984.«
Á meðfylgjandi töflu eru niður-
stöður þessara mælinga. í stuttu
máli mætti draga útkomu mæling-
anna svohljóðandi saman:
5. Vömsvikaflokkur. Margt sem
kallað er ginseng er að minnsta
magni ginseng (sbr. %tölur). Það
bætir lítið úr skák þó e'inhveiju flör-
efni og/eða öðram heilsujurtum
hafí verið bætt í viðkomandi mark-
aðsvöru. Lélegt er að selja nafnið
ginseng nánast eitt sér en svíkja
þannig sfna viðskiptaaðiia.
4. flokkur Ginsenósíð á bilinu
0,10—0,15 g per 100 grömm. Þetta
lið mætti kalla „hálfheiðarlegt".
3. flokkun Ginsenósfð á bilinu
0,15—0,75 g per 100 g. Þetta
mætti kalla skikkanlegt en langt
frá því nógu gott.
2. flokkur: Ginsenósíðinnihald á
biiinu 0.75—1,50 g er gott, en ekki
það besta.
1. flokkun 1,5 g og yfír er fyrsti
flokkur miðað við núverandi að-
stæður. Á grundvelli slfkra mælinga
og undangenginnar flokksskipunar
er óhætt að staðhæfa að í um-
ræddri v-þýskri rannsókn er aðeins
einn framleiðandi með fyrsta
flokks vðru á þessum markaði,
suður-kóreska rikiseinkasalan.
Það var aðeins einn framleiðandi í
2. gæðaflokki. Öll önnur verslunar-
vara ginsengs var annaðhvort rétt
skikkanleg, léleg eða óhæf.
Um hinar merkilegu læknis- og
ly^afræðilegu rannsóknir á áhrifum
sérstakra ginsenósíða mætti margt
segja, en þessari grein er ekki ætl-
að að fjalla um þau sérhæfðu mál.
Skyldurækni býður hinsvegar að
gera hinum mörgu íslendingum,
sem gefa ginsengjurtinni stað í
Geir V. Vilþjálmsson
„Skyldurækni býður
hinsvegar að gera hin-
um mörgu íslending-
um, sem gefa ginseng-
jurtinni stað í lífefna-
kerfi sínu, grein fyrir
þeim hrikalega gæða-
mun sem markaðsvörur
undir ginsengnafni
sýna.“
lífefnakerfí sfnu, grein fyrir þeim
hrikalega gæðamun sem markaðs-
vörar undir ginsengnafni sýna.
Ginsengjurtin stendur fyrir sínu,
en framleiðendur og einkum dreif-
ingaraðilar jrfírleitt ekki.
Ýmsir framleiðendur ginseng-
markaðsvöru era einfaldlega að
sækjast eftir auðfengnum gróða
vegna góðra eiginleika jurtar sem
þeir síðan vanvirða með þynningu
langt umfram eðlileg mörk.
Aðrir geta ekki fengið fyrsta
flokks ginseng og selja það skásta
sem fæst keypt.
Suður-kóreska ríkiseinkasalan er
samkvæmt fyrirliggjandi gögnum
greinilega lang áhugaverðasti
fram-
leiðandi ginsengs í háum gæða-
flokki, með sitt „Rauða ginseng".
Dæmi um gagnáróður
Einnig er fyllsta ástæða til að
benda fólki á gagnáróður gegn
ginseng og fleiri lífrænum næring-
arefnum, einkum flörefnum og öðr-
um sérstökum næringarefnum.
Lengi hefur ýmsum gagnáróðri ver-
ið dreift af mönnum í lykilstöðum
af hvötum sem undirritaður kýs að
Qalla hér ekki um, enda era þær
hvatir honum lítt eða ekki skiljan-
legar. Gott dæmi um slíkan gagn-
áróður er nýleg grein í Vikunni eft-
ir Bjöm L. Bjömsson, lækni, sem
starfar núna á Heiisugæslustöðunni
á Blönduósi.7 Sú grein er svo gjör-
samlega laus við heimildatilvitnanir
að furðu vekur að háskólamenntað-
ur maður skuli hafa skrifað þær
línur. Enn furðulegri er staðlaus
viðvörunartónn greinarhöfundar
sem gerði rétt, að mínu mati, að
skrifa viðlíka grein um áhrif og
aukaverkanir algengra lyfja,
leyfðra á íslandi. Þau era margfalt
hættulegri heilsunni en vítamín og
jurtalyfín sem hann tekur til um-
ijöllunar.
Heimildir:
(1) Ginseng-Arznei oder Mystizismus,
Pharmazeutische Rundschau, 1984.
(2) Proceedings of the 4th Intemational Gin-
seng Symposioum, Korea Ginseng and
Tobacco Research Institute, Daejeun,
Kórea 1984.
(3) Phenoloxidase and Antioxydant in Korean
Ginseng E.Y. Park, Luh, A.L. Branen. (Sbr.
2. heimild.)
University of Califomia, Deild næringar-
fræði og matvælatækni.
(4) A. Wolter, fyrirlestur á n&msstefnu Rann-
sóknastofnunar vitundarinnar um gin-
sengjurtina, 5. mars, 1988.
(B) Chemical Studes on Crude Drug, Process-
ing Red Ginseng and White Ginseng. (Sbr.
2. heimild.) Isao Kitagawa, lyfjafheðideild
Osaka-h&skóla, Japan.
(6) Zeitschrift der Stiftung Warentest, 20.
árgangur, ágúst 1985, nr. 8.
(7) Vikan, 1. tbl. 14.1.1988. Náttúrumeðöl
allra meina bót, Bjöm Logi Bjömsson,
lœknir.
Höfundur er sálfræðingur og
vinnur m.a. við rannsóknirá gildi
vít&mína ogsérstakra næringar-
efna fyrir varðveislu heilsu.
Ginsengrætur eru flokkaðar eftir aldri og útliti. 6 ára rætur notað-
ar til framleiðslu 1. flokks ginsengs (úr Pharmazeutische Rundschau).
Tegundaheiti/ Framleiðandi Aktiv Ginseng Tonlkum (MCM Klosterfrau) Biologlsche Gelée Rovale und Vttamln EKapseln mit Glnseng (Alsitan) Ginsana Ginseng Kapseln') (Weimer) * Glnsana Ginseng Tonlc’) (Weimer) * Ginseng + Gelée Royate, neuform (Natura) Ginseng Kapseln, neuform (SaJus) Glnseng Kapseln, Sanhellos (Bömer)
Innihald virkefna (í 100 grömmum)
Ri 0,01 0,73 0.25 0,02 <0,01 <0.01 <0,01
Rbi 0,79 0,26 0.02 0.10 <0.01 <0.01 0.04
Re 0,01 <0.01 0.03 0.10 <0.01 <0.01 <0.01
Rb2 0,03 <0.01 <0,01 0.04 0.01 0.14 <0.01
Rd n.n. n.n. <0.01 0.04 <0,01 0.12 <0.01
R„ <0.01 <0,01 <0.01 0.29 n.n. <0.01 <0,01
R. n.n. <0,01 <0.01 0,06 n.n. <0,01 027
Heildarmagn ginsenósíða í °h 0.M 0,99 0,30 0,65 0,02 0,26 0.31
Tegundaheiti/ Framlelðandi Patme 500>) (Wölfer) Reform Ginseng Kapseln, neuform (Bömer) Reform Ginseng Ellxier, neulorm (Börner) Roter Glnseng „ Extrakt * (Boter Ginseng Ver- Iriebsgesellschaft) Sankt Paul Glnseng Lebenselixler (Sl. Paul) Sankt Paul Ginseng Kapseln (Sl. Paul) Tal-Glnseng (Dr. Poehlmann)
Innihald virkefna (í 100 grömmum)
Ri <0.01 <0.01 0.01 0.20 0.01 0.20 0.01
Rbi <0.01 <0.01 0.01 0.65 0.01 0.07 0,01
Rc <0,01 0.07 n n. 0.48 0.03 0,07 0,03
Rb2 0,15 <0.01 0,03 0,28 0,03 0.04 0.03 ‘
Ro 0.07 0.02 n.n. 0.20 0.01 0.03 n.n.
Rgi <0,01 <0.01 n.n. 0,01 <0.0) <0.01 <0.01
R. <0,01 0,21 n.n. 0,01 n.n. <0,01 n.n.
Heildarmagn glnsenóslða I °h 0,22 0,30 0,05 1,92 0,09 0.41 0,06
Tegundahelti/ Framlelðandi Korea Ginseng Lebenstonikum (Deka Pharma) Koreanlscher Glnseng Instanttee (Dai-Wang) Koreanlsches Glnseng- Tonikum von Dal-Wang (Alsitan) Kumsan Ginseng Tonikum1) (Scheurich) Kumsan Ginseng Kapseln1) (Scheunch) Panax Ginseng Extractum (Ðauer) * Panax Korea Glnseng pur (Alsitan)
Innlhald virkefna ((100 grömmum)
Rr 0.01 0.01 0.04 0.01 <0.01 0.01 0,03
Rbi 0.01 0.08 0.01 0,09 0.02 0,08 0,08
Rc 0,01 0.01 0,01 0.06 0,02 0.06 0.58
Rb2 0,01 0,01 0.04 0.04 <0.01 0,04 0.45
Rd n.n. 0.16 0.01 0.04 <0.01 0.03 0.01
Rgl <0,01 n.n. n.n. <0,01 <0.01 <0.01 0.05
R. n.n. 0.03 0,07 0,01 <0.01 n.n. 0,02
Heildarmagn ginaenóalða 0,04 0,30 0,17 0,25 0,04 0,22 1.22
n.n. = ekki mælanlegt
Samanburðarmælingar v-þýsku
kvæmt þessari rannsókn sýndi
neytendasamtakanna, Stiftung Warentest, 1985. Stjarnan vísar á tegundir sem eru til sölu hérlendis. Sam-
aðeins „Rauður ginseng“ s-kóresku ríkiseinkasölunnar hámarksgseði.