Morgunblaðið - 06.05.1988, Side 47

47
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MAÍ 1988
Ferilgreining Guðmundar Einarssonar:
SÍS eignaðist
kaffið og seldi
það aftur til KA
VIÐSKIPTIN SÝND MYNDRJENT.
I B C (SAMTÖK FRAMLEIÐENDA) F N C NAF gerir samning vió samtök framleióenda um kaup á kaffi m.a.
fyrir SlS.
\/ li-
N A F NAF gerir samning fyrir SÍS um kaup á kaffinu fyrir reikn- ing SÍS. SlS greióir framleiðandanum kaff- ió meó peningum til banka skv. tilvisun seljanda. NAF og SÍS sjá um flutning á
> f kaffinu frá umskipun- arhöfn i Evrópu.
S I S KA kaupir kaffió af SÍS og greiðir þaö meó vixli í L.I. á Akureyri. KA sér um tol1ski1.
>
K A
Hér eru kaffiviðskiptin sýnd myndrænt. Teikning þessi er tekin úr
álitsgerð Ráðgjafarþjónustu Lagastofnunar háskólans.
þar sem segir að gegn neitun
ákærða þyki ekki alveg nægjanleg-
um stoðum skotið undir lögfulla
sönnun fyrir sök hans. Loks lagði
hann málið í dóm og krafðist sýknu.
Eðli viðskiptanna
Guðmundur Ingvi Sigurðsson,
veijandi ákærða Hjalta Pálssonar,
tók næstur til máls. Hann sagði
málið fyrst og fremst snúast um
hvort um umboðsviðskipti hefði ver-
ið að ræða. Hann sagði að ráða-
menn SÍS ættu sína sök á þvf í
hvaða farveg málið fór, með þvi að
nefna viðskiptin umboðsviðskipti.
Þó hefði ekki verið óeðlilegt að
þeir notuðu þetta hugtak, því marg-
ir aðrir reyndir og fróðir menn í
viðskiptum hefu fallið í sömu gryfju.
Árið 1981, þegar fyrst var farið að
ræða um skiptingu tekna af kaffi-
innflutningi, hefði borið nauðsyn til
að skilgreina viðskiptin, en það
hefði því miður ekki verið gert.
Menn hefðu gengið út fra'því að
um umboðsviðskipti væri að ræða.
Þá hefði Rannsóknarlögregla ríkis-
ins einnig gefíð sér þá forsendu og
hagað spumingum sínum í sam-
ræmi við það. Ágreiningur um hvort
SÍS eða Kaffibrennslunni bæru
tekjumar, hefði þó átt að vekja
rannsóknaraðila til umhugsunar.
Til dæmis hefði ekki verið haft sam-
band við NAF fyrr en verjendur
hefðu óskað eftir því haustið 1986.
„Víraríkissaksóknari talar um
skólabókardæmi í fjársvikum. Þetta
gæti hins vegar verið skólabókar-
dæmi fyrir rannsóknaraðila um að
kokgleypa ekki framburði, heldur
rannsaka alla þætti málsins," sagði
verjandinn. Hann sagði sakadóm
þó eiga þakkir skildar fyrir að átta
sig á að ekki hafi verið um skjala-
fals að ræða, þó ekki hafi dómurinn
borið gæfu til að skilja eðli viðskip-
tanna. Það væri þó eðlilegt, því
málið væri flókið.
Varðandi meinta launung í við-
skiptunum sagði Guðmundur, að
menn básúnuðu ekki um gróða af
viðskiptum sínum og launung um
slíkt þætti sjálfsögð. Þetta kæmi
meðal annars fram í framburði
Hjalta og forstjóra O.Johnson &
Kaaber. Þá benti veijandinn á, að
í skýrslu Guðmundar Einarssonar,
verkfræðings, kæmi fram, að Bras-
ilía og Kólumbía viðhefði leynd {
kaffíviðskiptum og væri ástæðan
meðal annars sú, að ekki nytu allir
viðskiptavinir sömu kjara.
Um tvöfalt reikningakerfi sagði
Guðmundur, að afsláttur af send-
ingu hefði ekki komið til greiðslu
fyrr en síðar og því hefðu reikning-
ar hlotið að sýna brúttóverð. SIS
hefði nærri undantekningalaust
verið skráð á reikningana sem
kaupandi k.affisins og mætti því
staðhæfa að svo hefði verið. Bras-
ilíumenn hafí viljað hafa tvöfalt
reikningakerfí og það hafi verið
fast form í kaffíviðskiptum. „Þeir
beittu þessu um gjörvalla heims-
byggðina," sagði veijandinn. Hann
benti.á framburð Amórs Valgeirs-
sonar, þar sem komið hefði fram,
að ekki var litið á nettóreikning sem
vömreikning, heldur sem reiknings-
skitaskjal og sagði að tvöfalt reikn-
ingakerfí hefði ekki verið notað í
blekkingarekyni.
Loks sagði veijandinn, að ekkert
benti til þess að Hjalti og Erlendur
hefðu sammælst um fjársvik, það
kæmi hvergi fram nema í ákæru.
í ákærunni segði líka að þeir hefðu
staðið fyrir því að tvöfalt kerfí
reikninga var notað, en sú fullyrð-
ing hafí fallið um sjálfa sig fyrir
héraðsdómi, enda ekki hægt. að
renna neinum stoðum undir hana.
Þá hafi foretöðumenn deilda innan
SÍS verið sjálfstæðir í starfí og
undirmenn Hjalta ekki þurft að
hafa samráð við hann vegna allra
mála: Að vísu hafí því verið haldið
fram að svo væri um kaffíkaupin,
en því hefði Hjalti neitað. Þá hefði
það ekki verið í verkahring Hjalta
að taka ákvörðun um hvert tekjur
af kaffiviðskiptunum skyldu renna,
en hann hefði talið eðlilegt og sjálf-
sagt að þær rynnu til SÍS, sem
hafði veg og vanda af því að koma
viðskiptunum á og tók lán vegna
þeirra.
Guðmundur Ingvi Sigurðsson
lauk ekki vamarræðu sinni f gær
og heldur henni áfram í dag.
GUÐMUNDUR Einarsson verk-
fræðingur hefur samið svo-
nefnda ferilgreiningu um kaffi-
viðskiptin fyrir SÍS og var hún
lögð fram i málinu í hæstarétti
f gær. Frumkvæði að þessari fer-
ilgreiningu áttu þeir Guðjón
B.OIafsson, forstjóri SÍS og Val-
ur Arnþórsson, stjómarformað-
ur SÍS, en hann er jafnframt
stjómarformaður Kaffibrennslu
Akureyrar.
Tilgangurinn með þessari feril-
greiningu var að fá svar við þeirri
spumingu, hvemig kaffíviðskiptin
hefðu átt að fara fram, úr því að
þau voru dæmd ólögleg í undirrétti
eins og framkvæmd þeirra var hátt-
að. Gagnasöfnun og úrvinnsla
skyldi vera með þeim hætti, að
skýrelan myndi nýtast vamaraðil-
um í málinu.
Guðmundur Einarsson var valinn
til þessa verkefnis vegna reynslu
sinnár af milliríkjaviðskiptuin. f
þessari ferilgreiningu rannsakar
hann allar athafnir og skjöl tengd
hrákaffikaupunum á ámnum
1979-1981. Jafnframt leitast hann
við að túlka og skýra alls konar orð
og hugtök, sem þama skipta máli,
en kaffíviðkiptin fóm að mestu leyti
fram á ensku. Loks er leitað um-
sagnar margra aðila, þar á meðal
hjá ríkisendurekoðun, gjaldeyriseft-
irliti Seðlabankans, tollstjóra, laga-
deild og viðskiptadeild háskólans
og hjá Verzlunarráði Islands.
Ferilgreining þessi er rúml. 250
blaðsíður. Þar er leitast við að bijóta
til mergjar gögn málsins, sem era
sum hver mjög óaðgengileg við
fyrstu sýn og auðvelt að misskilja
þau. Jafnframt er þar Ieitast við
að renna stoðum undir þá stað-
hæfíngu SÍS, að það hafí orðið eig-
andi kaffisins og siðan selt það aft-
ur til Kaffibrennslu Akureyrar.
Ástæðan er sú, að sakadómur
byggði dóm sinn á hinu gagnstæða,
það er að um umboðsviðskiptí hefði
verið að ræða og sakfellir hina
ákærðu. Af sömu ástæðu komst
dómurinn að þeirri niðuretöðu, að
Kaffíbrennslu Akureyrar hefðu bo-
rið allir þeir afslættir, sem framleið-
endur veittu kaupendum vegna við-
skiptanna.
Guðmundur Einareson rekur feril
hrákaffisins frá framleiðendum í
Brasilíu og Kólumbíu um Rotterd-
am til Reykjavíkur og þaðan til
Akureyrar. Þar kemur m. a. fram,
að hinir erlendu viðsemjendur SÍS
telja það í öllum tilfellum kaup-
anda. Árið 1979 breyttust viðskipt-
in ennfremur á þann hátt, að SÍS
tók _að sér að fjármagna kaffikaup-
in. í bókhaldi SÍS og samskiptum
þess og Kaffibrennslu Akureyrar
var þó gert ráð fyrir, að SÍS fengi
1,5% umboðslaun af viðskiptunum.
Eitt af þeim gögnum, sem Guð-
mundur Einareson Ieggur fram I
ferilgreiningu sinni, er álitsgerð frá
Ráðgjafarþjónusta Lagasstofnunar
Háskóla Islands og er hún samin
af Jóni L. Amalds nú borgardómara
og Þorgeir Örlygssyni prófessor. f
niðurstöðu þessarar álitsgerðar seg-
ir m. a.:
Samkvæmt fyrirliggjandi gögn-
um greiðir SÍS viðkomandi erlend-
um framleiðanda kaffifarm þann,
sem keyptur hefur verið fyrir SÍS
hveiju sinni í skjóli áðurgreinds
umsýslusamnings. Virðist SÍS því
verða eigandi farmsins fyrir milli-
göngu NAF (Norræna samvinnu-
sambandsins), þegar við útskipun i
framleiðslulandinu.
SÍS og viðkomandi kaffiframleið-
andi hafa samstarf um flutning frá
Brasilíu og Kolúmbiu til Evrópu.
SÍS sem eigandi sér um áffarn-
haldandi flutning farmsins til ís-
lands. Þegar farmurinn kemur til
fslands, virðist sem kaup (commerc-
ial sale of goods) um farminn ger-
ist öðm sinni, þar eða í millum SÍS
og KA. Virðast þau kaup gerast
þannig, að KA greiðir SÍS í London
farminn með víxli eins og áður er
lýst. Leysir KA farminnúr tolli og
verður þar með eigandi hans.
Morgunblaðið/Silli
Þátttakendur á 88. aðalfundí Kvenfélagasambands Suður-Þingeyinga í Ýdölum 1988.
Húsavík:
Aðalfundur Kvenfélagasambands S-Þingeyinga
Húsavik.
Kvenfélagasamband Suður-
Þingeyinga hélt 83. aðalfund
sinn í Ýdölum fyrstu helgina á
sumri. Þetta er eitt af elstu og
öflugustu félagasamtökum I
sýslunni og er formaður þess nú
Jóhanna Á. Steingrímsdóttir,
Arnesi.
Eftir að Laugalandsskóli hafði
verið lagður niður var eitt af bar-
áttumálum sambandsins á sinum
tíma bygging húsmæðraskóla á
Norðurlandi og urðu átök um það,
hvort hann ætti að vera á Akur-
eyri eða i sveit. Niðurstaða varð
sú vegna forgöngu sambandsins
að skólinn var byggður á Laugum
og tók hann til starfa 1929 og
gegndi um áratuga skeið miklu
menningarhlutverki bæði um bæi
og sveitir.
Aðalfundurinn stóð í tvo daga
og vom þar mörg mál tekin til
umræðu og afgreiðslu. Meðal ann-
ars var rætt um umgengni utan
hÚBa og talið var þar vfða þörf
úrbóta. Samþykkt var að hvetja til
lagfæringa og að kvenfélögin hvert
i sfnu heimahéraði hefðu samband
og samráð við viðkomandi sveitar-
stjómir.
Áskomn var samþykkt og send
til Alþingis um að fella framkomið
frumvarp um sölu og framleiðslu á
áfengum bjór. Töldu fundarkonur
vanda þjóðfélagsins vegna
vínneyslu og vímugjafa ærinn fyr-
ir, þó ekki væri bjómum bætt við.
Á vegum sambandsins em eftir-
taldir sjóðir, sem konumar vinna
ötullega að að efla: Sjúkrasjóður,
sem styrkir tækjakaup til sjúkra-
húsa, Menningarsjóður þingeyskra
kvenna, sem veitir námsstyrki í
vissum tilfellum, og Ferðasjóður,
sem hefur það hlutverk að styrlqa
konur til þátttöku í orlofum oj
ráðstefnum kvenna erlendis.
siðasta ári veitti sambandið styrki
til allra námskeiða sem haldin vom
á svæðinu. Sjúkrahúsinu á Húsavík
vom gefin tæki sem kostuðu um
900 þúsund krónur.
Fastur liður í starfsemi sam-
bandsins er útgáfa ársritsins Berg-
máls og útgafa jólakorta, sem kon-
ur hafa teiknað. Innan sambands-
ins starfar Lissýarkórinn — sem
er kvennakór skipaður um 50 kon-
um.
Fundarkonur gistu bæi í Sveit-
inni og eykur slikt kynni og eflir
samstarfið.
— Fréttaritari