Morgunblaðið - 22.05.1988, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MAÍ 1988
Forsetimi kvaddur með
kossi og kjaftasögum
Minningar embættismanna til fjár og frama
Washington, frá ívari Guðmundssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Ný bókmenntatiska hefir verið að
ryðja sér til rúms i Bandarikjunum upp
á síðkastið og hefur hlotið nafnið:
„Kvatt með kossi og kjaftasögum."
Höfundarnir eru venjulega háttsettir
embættismenn, sem hafa skyndilega
verið leystir frá embætti, ýmist vegna
öfundsýki, misheppnaðrar valdabar-
áttu, mistaka í embættisfærslu eða
misferia i starfi. Þeir höfundar að
kossum og kjaftasögum, sem mesta at-
hygli hafa vakið, eru þeir David Stock-
man, fyrrverandi framkvæmdastjóri fjár-
iagastofnunar ríkisins; Michael Deaver
hirðmaður í forsetabústaðnum og uppá-
hald forsetafrúarinnar, að minnsta kosti
þar til hann kvaddi með minningabók
sinni. Þriðji kveðjurithöfundurinn, Larry
Speaks, fyrrum blaðafulltrúi Reagans, sem
sagðist hafa lagt orð í munn forseta síns
á blaðamannafundum. Þessi uppljóstrun
kostaði íjölmiðlafulltrúann vel launað starf
hjá frægu fjármálafyrirtæki í Wall Street,
sem greiddi honum 16 milljón krónur f
árslaun.
Fjórði kveðjubókahöfundurinn úr Hvíta
húsinu er enginn annar en Donald Regan,
sem var hægri hönd Ronalds Reagans
forseta um tveggja ára skeið og þar áður
§ögur ár Qármálaráðherra stjómar hans.
Donald Regan er sá embættismaður Hvíta
hússins, sem hvað mest hefír borið á í
stjómartíð Ronalds Reagans. Oft var talað
um hann sem „ forsætisráðherra" þótt það
embætti sé ekki til í bandarískri ríkisstjóm.
Hismið og kjarninn
Orðsnjall náungi sagði á dögunum er
talið barst að kossa- og kjaftasöguþvarg-
inu:
„Það er ætlast til þess að blaðamenn
skilji hismið og kjamann að í ffásögnum
sínum. En því miður verður endirinn nú
til dags oft sá, að þeir skrifa um og birta
hismið, en sleppa kjamanum!" Því miður
verður ekki betur séð, en að þetta hafí
endurtekið sig, til að byija með að minnsta
kosti, í frásögnum Qölmiðla af minninga-
bók Donalds Regans. Aðaláherslan var
lögð á uppljóstranir höfundarins um, að
eiginkona Reagans forseta tæki sér ekk-
ert fyrir hendur, ákvæði ekki eitt eða neitt
fyrr en hún hefði ráðfært sig við „vinkonu
sína í San Francisco", sem les óorðna hluti
úr stjömumerkjum himingeimsins og segir
fyrir um hvaða dagar séu heppilegir eða
kjömir til að gera hitt eða þetta. Fjölmiðl-
ar sögðu, að forsetinn hefði orðið æfur
er hann heyrði um uppljóstranir fyrrver-
andi embættismanns síns og haft orð á
því, að hann myndi ekki „sitja auðum
höndum, er eiginkona hans væri rægð“.
Bókin seldist að sjálfsögðu eins og heitar
lummur. Seldist upp á augabragði í flest-
um bókaverslunum. Það var hvergi eintak
að fá í bókaverslunum í Washington er
leið á fyrsta daginn, eftir að bókin kom á
markaðinn.
Regan hælir Reagan
á hvert reipi
Það var ekki fyrr en á þriðja degi eftir
útkomu bókar Donalds Regans: For the
Record. From Wall Street to Washington
(Til birtingar, frá Wall Street til Was-
hington), að vel virtur bókmenntagagnrýn-
andi stórblaðsins Washington Post, Jonat-
han Yardley, skrifaði einkar vinsamlegan
ritdóm um bók Regans og bendir á eins
og satt er, að Regan fari fögrum orðum
um mannkærleika Ronalds Reagans og
aðra góða kosti. Og Yardley bætti við við:
„Forsetinn hefði átt að lesa bókina áður
en hann fordæmdi hana, því þá hefði hann
sennilega ekki reiðst eins og sagt er að
hann hafí gert.“
Forsetanum sagt ósatt
í íran-kontra málinu
Talsverður hluti bókarinnar snýst um
hið svokallaða „íran-kontra hneyksli".
Höfundur segir, að litlu hafí munað að
þetta mál riði forsetanum stjómmálalega
að fullu. Ronald Reagan átti hér lítinn
hlut að máli persónulega, segir Donald
Regan, blátt áfram vegna þess, að aðgerð-
um var haldið leyndum fyrir forsetanum
og honum var beinlínis sagt ósatt um
hvað var að gerast eða hafði gerst. Sá,
sem þetta ritar var á_ blaðamannafundi
Reagans forseta um íran-kontra málið,
og var það fyrsti fundurinn sem haldinn
var eftir að ég tók að mér fréttaritarastarf-
ið í Washington fyrir Morgunblaðið. Ég
hafði áður tekið þátt í einum blaðamanna-
fundi hjá forseta Bandarílqanna, en það
var í aprflmánuði 1945 er Truman forseti
hélt sinn fyrsta blaðamannafund eftir lát
Roosevelts. Blaðamannafundur Reagans
olli mér miklum vonbrigðum. Það var
óþægilegt að sjá og heyra, að forsetinn
vissi ekki hvað hafði gerst. Að fundinum
loknum varð að gefa opinbera yfírlýsingu
um, að það hefði verið misskilningur hjá
forsetanum, að segja á blaðamannafundin-
um, að það hefði ekki verið neitt þriðja
ríki viðriðið vopnasendingamar til Irans.
Forsetanum var sagt ranglega frá um
umfang vopnasölunnar og fleiri rangfærsl-
ur voru á kreiki. Af ásettu ráði var forset-
anum ekki skýrt satt og rétt frá öllum
málavöxtum.
í minningabók Donalds Regans er skýrt
greinilega frá hvað skeði og hveijir koma
við sögu. Þar segir Regan m.a. að eftir
því sem hann best viti hafí Reagan for-
seti aldrei hitt Oliver North ofursta í ein-
rúmi. Regan upplýsir hvers vegna Reagan
forseti neitar ávallt að hann hafí mútað
eða reynt að múta mannræningjum og
þannig staðið við þau orð sín að hann
myndi aldrei semja við ofbeldisseggi og
mannræningja. Skýringin er á þessa leið:
Ef mannrán hefír átt sér stað og óvið-
komandi maður býðst til að miðla málum
og honum tekst að koma því til leiðar, að
gíslinn eða gíslamir eru látnir lausir, er
þá rangt að launa aðilanum sem beitti sér
fyrir lausninni? Það er ekki hið sama og
launa eða múta mannræningjunum. Reag-
an forseti trúði, að þetta hefði gerst í íran-
málinu og væri í alla staði réttlætanlegt.
Forsetinn getur
ekkert aumt séð
Donald Regan segir frá nokkrum dæm-
um, sem sýna, að Reagan forseti er við-
kvæmur maður, sem má ekkert aumt sjá.
Hann á ákaflega erfitt með að leysa emb-
ættismenn frá störfum og hann hlúir að
þeim sem hafa orðið fyrir áfalli í starfí
sínu með forsetanum. Gott dæmi um það
er aðalblaðafulltrúi forsetans, James S.
Brady, sem varð fyrir skoti, er pilturinn
Hickley gerði tilraun til að myrða forset-
ann og hafði næstum tekist það. Brady
er gjörsamlega lamaður og má varla
mæla orð svo skiljanlegt sé. Hann er ófær
til vinnu, en forsetinn hefír neitað að leysa
hann frá starfi og Brady er enn aðalblaða-
fulltrúi forsetans og verður þar til nýr
forseti tekur við.
Bitur en sannorður
Donald Regan leynir því ekki í bók
sinni, að hann er bitur og telur að illa
hafí verið farið með sig í embætti og hann
hafí að lokum verið látinn víkja með
ósæmilegum hætti. En hann virðist vilja
láta alla, sem hann nefíiir, njóta sann-
mælis og ekki síst Ronald Reagan forseta.
I lok bókarinnar kemst hann þannig að
orði:
Jafnvel þótt ég telji, að lesandinn geti
ekki, þegar hér er komið sögunni, verið í
neinum vafa hvar ég stend í því efni, vil
ég lýsa því yfír hér og nú, að ég ber áfram
mestu virðingu fyrir Ronald Reagan sem
forseta. í sambandi við reynslu mína sem
framkvæmdastjóri starfsliðs Hvíta hússins
breyttist nokkuð álit mitt á honum sem
manni við þá meðferð, sem ég hlaut. En
það er aukaatriði. Landsstjómarmenn er
ekki hægt að dæma eins og aðra menn.
Og sérhver, sem kynntist heiminum jafn-
vel og ég er ég kom til Washington, ætti
að vita betur en að treysta prinsum. Hvers-
konar andstreymi og vonbrigði, sem ég
kann að hafa mætt í Washington, var
ekki Ronald Reagan að kenna, heldur
þeim, sem tengdu sig við persónu hans,
nafn hans, eða embætti í þeim tilgangi
að ota sínum tota til eigin frama. Að lok-
um lít ég á þetta fólk sem hættulega, sinn-
donald;e
REGAN '
FORTHE
RECORD
EROM WAÍ .i. Sl'Rí-i F
i O WASHINGTON
isveika rógbera, sem urðu til þess, að trú-
verðugu starfí mínu hjá forsetanum lauk
þannig að það olli mér og fjölskyldu minni
hugarangri og varð til þess að að ég glat-
aði vináttu forsetans, þótt ég hefði, að
mínum dómi, unnið óeigingjamt starf fyr-
ir hann í sex ár.
Hér verður að sjálfsögðu ekki lagður
neinn dómur á Donald Regan eða starf
hans sem „forsætisráðherra" í stjóm Ron-
alds Reagans. En þeir, sem lesa bók hans
af athygli, geta varla komist hjá því að
sjá að hér er á ferðinni maður, sem hefír
agað sál sína og líkama með föstum og
oftast einstaklega hörðum reglum. Slíkir
menn ætlast oft til hins sama af sam-
verkamönnum og sjálfum sér, en það er
sjaldan leið til almennra vinsælda. Það fer
heldur ekki hjá því, að lesandinn sjái Ron-
ald Reagan Bandarflqaforseta í nýju ljósi.
Með því hefír Donald Regan gert fyrrver-
andi húsbónda sfnum greiða og lagt fram
sinn skerf til að minning Reagans forseta
og ríkisstjómar hans njóti sannmælis í
sögunni.
BjörgS. Sigurðar-
dóttír - Minning
Fædd 10. júní 1900
Dáin 5. maí 1988
Sérstök og sterk kona er að
kveðja. Ég vil minnast hennar
ömmu með örfáum orðum. Hún
fæddist að Syðri-Brekkum í
Skagafírði, en fluttist ung að Hof-
staðaseli með foreldmm sínum,
Morgunblaðið tekur af-
mælis- og minningargreinar
til birtingar endurgjaldslaust.
Tekið er við greinum á rit-
stjóm blaðsins á 2. hæð í
Aðalstræti 6, Reykjavík og á
skrifstofu blaðsins f Hafnar-
stræti 85, Akureyri.
Konkordíu Ingiríði Stefánsdóttur
og Sigurði Bjömssyni, þar sem
hún dvaldi öll sín æskuár allt fram
að tvítugu, að undanskilinni skóla-
vist við Kvennaskólann á Blöndu-
ósi.
Um tvítugt flutti hún til
Reykjavíkur og bjó þar ætíð síðan,
en leit þó ávallt á sig sem Skag-
fírðing. Fyrst í stað vann hún við
veitingastörf, lengst af í Iðnó, þar
sem hún kynntist eiginmanni
sínum, Sigurði Gíslasyni hesta-
manni og lögregluþjóni. Þau hófu
búskap 1928 á Laugaveginum, en
byggðu fljótt hús í landi þar sem
nú er Hlíðahverfí í Reykjavík.
Húsið nefndu þau Varmahlíð, þar
bjuggu þau með einkadóttur sinni
Margréti. Á stríðsámnum þurfti
fjölskyldan að víkja fyrir hemá-
msliðinu úr húsinu og Sigurður
bjó þar lítið eftir það sökum veik-
inda sem leiddu hann til dauða
1947.
í Varmahlíðinni hélt hún amma
áfram að rækta sinn garð, þar til
hún varð að víkja þaðan í annað
sinn og þá fyrir fullt og fast.
Húsið hennar átti ekki heima í
skipulaginu. Hún bjó sér annað
heimili í Hlíðunum, en náði aldrei
að festa þar rætur, var ekki nægi-
lega nálægt náttúmnni sem hún
unni svo mjög.
Svo líður í önnum, sæld og sorg
hver sólar koma og hvarf;
um morgun hvem er hafið verk,
kvöld hvert sér endað starf;
en dagsverk unnið, nokkurs nýtt,
gefur næturhvfld í arf.
Haf þökk og heiður, þarfi vin,
haf þökk fyrir fræðslu og ráð.
Svo skal við eld vor örlög skrá,
þar iðja lifs er háð;
svo knúð skal stáli, varma vigt,
hvert verk, hver andans dáð.
(Longfellow. Þýð.: Ein. Ben.)
B.S.
Kynning á
tölvunámi
Skýrslutæknifélag íslands
gengst fyrir kynningi á tölvu-
námi í Menntaskólanum í
Hamrahlíð, sunnudaginn 29. maí
kl. 14-18. Er ætlunin að aðstoða
nemendu framhalds- og háskóla
við val á námsbrautum, en einnig
að kynna þeim sem áhuga hafa
á styttri tölvunámskeiðum sem
flest af því sem til boða stendur
á markaðnum. Meðal annars
verður kynnt námskeið á vegum
starfsþjálfunar fatlaðra.
Starfsfólk háskóla, framhalds-
skóla og menntamálaráðuneytis,
ásamt fulltrúum fyrirtælq'a og
stofnana sem halda stutt námskeið
fyrir almenning, munu annast
kynninguna. Fyrirspumum verður
svarað og einnig verða ýmsir bækl-
ingar á boðstólum fyrir þá sem
áhuga hafa.