Morgunblaðið - 26.07.1988, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1988
21
viðskiptum. En ákveðið magn af
þeim þarf til að ljúka þeim viðskipt-
um sem eiga sér stað í hagkerfinu.
Fyrir peninga er hægt að kaupa
vörur og þjónustu eða raunverð-
mæti, og er því mikilvægt að magTi
peninga sé í samræmi við magn
raunverðmæta í hagkerfinu. Pen-
ingar eru í rauninni ávísun á raun-
verðmæti þjóðfélagsins eða m.ö.o.
loforð um afhendingu þeirra gegn
afsali peninga. Því þarf að vera
samræmi milli útgáfu slíkra ávísana
og þeirra verðmæta sem þær eru
ávísanir á, því ef gefnar eru út
fleiri ávísanir en vöxtur raunverð-
mæta gefur tilefni til eru líkur á
að verð slíkra verðmæta hækki, og
nýtt samræmi skapist við hærra
verðlag. Peningar lifa sem sé engu
sjálfstæðu lífí án raunverðmæta.
Við vöruviðskipti er ofangreint
samræmi óþarft, en það kemur hins
vegar til sögunnar með notkun pen-
inga. Því er talið eðlilegt að einhver
stofnun hafi yfirumsjón með útgáfu
peninga, m.a. til að hafa hönd í
bagga með að ofangreint samræmi
ríki, en hún á að koma í veg fyrir
með ýmsum tækjum að peninga-
magn vaxi ekki of ört og ekki of
hægt miðað við vöxt raunverð-
mæta. Þá á hún að styrkja tiltrú
manna á notkun peninga og að taka
þann ávinning sem af slíkri útgáfu
hlýst, svo eitthvað sé nefnt.
Mikilvægt er að slík stofnun leggi
megináherslu á að ofangreint sam-
ræmi ríki milli vaxtar peninga-
magns og raunverðmæta (þjóðar-
framleiðslu). Hér áður fyrr var
áherslan ekki ýkja mikil á þetta
samræmi, heldur frekar á það að
að baki peningaútgáfu væru ein-
hver verðmæti, s.s. gull eða erlend-
ur gjaldeyrir. Slík áhersla gat ann-
ars vegar staðið eðlilegri þróun við-
skipta fyrir þrifum og hins vegar
ýtt undir verðbólgu.
Hér á landi hefur þessi áhersla
verið ofarlega við stjórnun peninga-
magns. Þannig hafa t.d. aukin er-
lend lán og þar með innstreymi
erlends gjaldeyris stuðlað að inn-
lendri peningaútgáfu þar sem
Seðlabanki hefur getað tryggt slíka
peningaútgáfu með auknum gjald-
eyrisforða. Þessi áhersla hefur ýtt
undir örari vöxt peningamagns en
vöxtur raunverðmæta hefur gefið
tilefni til og því ýtt undir verðbólgu.
III. „Micro-macro“-viðhorf
í þeirri umræðu sem fram hefur
farið um frelsi til erlendrar lántöku
og tengingu við ECU hefur „mic-
ro“-viðhorfið ráðið, þ.e.a.s. lögð
hefur verið áhersla á að einstakling-
ar eigi að geta valið á milli hvort
þeir taki innlend eða erlend lán, og
sömuleiðis hvort þeir kaupi innlend
eða erlend verðbréf. í sjálfu sér
ætti slíkt val að vera sjálfsagður
hlutur. Mönnum ber hins vegar
skylda til, ef þeir vilja að þeir séu
teknir alvarlega, að velta „macro“-
viðhorfinu fyrir sér, þ.e.a.s. hvaða
áhrif hefur slíkt frelsi á peninga-
magnið í hagkerfinu. Ef peninga-
kerfí og peningastjómun væri með
eðlilegum hætti væri krónan hugs-
anlega nú þegar í tengslum við er-
lenda myntvog og sömuleiðis ríkti
meira frelsi í þessum efnum. En
því miður er því ekki fyrir að fara.
Og út frá fyrri reynslu má ætla að
aukið frelsi til erlendrar lántöku og
því aukið innstreymi erlends gjald-
eyris hafi í för með sér aukningu
í innlendri peningaútgáfu og áfram-
haldandi ósamræmi og verðbólgu.
Forsenda þess að hægt sé að
gefa frelsi á þessu sviði er að fyrst
komist gott lag á peningastjórn
þessa lands. í rauninni er það eðli-
legri leið að ef vel tekst til við stjórn
peningamála þá gætu verðlaunin
orðið þau að tengjast myntvog, s.s.
ECU.
Það að bytja á öfugum enda og
tengja krónuna við myntvog væri
algjört glapræði og það mjög alvar-
legt. Slík tenging myndi í fyrsta
lagi hvetja mjög til erlendrar lán-
töku og innlendrar peningaútgáfu
og því ýta undir verðbólgu. I öðru
lagj mundi hún mismuna atvinnu-
greinum verulega þannig að hugs-
anleg grisjun sem hún muridi leiða
til yrði frekar í útflutnings- og sam-
keppnisgreinum en öðrum greinum.
Takmörkun á innlendri peningaút-
gáfu myndi hins vegar ekki mis-
muna atvinnugreinum í sama mæli
og er því mun eðlilegri leið.
Að lokum er mjög líklegt þegar
litið ertil innlendra stjórnsýsluhefða
og skandinavískra, að þessari leið
yrði ekki fylgt eftir, þ.e.a.s. að ein-
hverjum tíma liðnum þegar í óefni
væri komið, s.s. með stöðvun fyrir-
tækja og atvinnuleysi, yrði þessi
samtenging endurskoðuð. Þá stæðu
þeir uppi með gróðann sem tóku
erlendu lánin, en hinir sem urðu
fyrir verðbólgunni af þeirri innspýt-
ingu sætu eftir með sárt ennið.
Umhugsunarverð er einmitt nú
sú aðför sem gerð er að raunvöxtum
í okkar hagkerfí, en raunvextir
hafa samt sem áður tvo sterka
málsvara, þar sem eru annars vegar
spariíjáreigendur og hins vegar bit-
ur reynsla neikvæðra vaxta. Teng-
ing við erlenda myntvog hefur hins
vegar enga sterka málsvara þegar
í óefni er komið og er því einfalt
mál að taka upp slíka ákvörðun,
en hafa skal þó í huga að slík sam-
tenging er afar dýrkeypt til skamms
tíma.
Höfundur er hagfræðingur hjá
Þjóðhagsstofnun.
&

l\ýja kotasælan
kætir bragðlaukana
enda krydduð með lauk
Sæluunnendur fá nú enn nýjan valkost; það er komin ný tegund af
kotasælu, með rauðlauk og púrru.
Indæl og bragðmikil viðbót við
kotasælufjölskylduna - hæfir
vel á brauð, sem meðlæti,
í salöt eða beint úr dósinni!
Og fyrir þá sem vilja passa
upp á línurnar er nýja kota-
sælan auðvilað iaukrétt val.
-toppurinnídag
KRON slyður
BnarVilhjðlnnsson
og tslensku ólymptunefndina.
Við óskum tslensku
ólymptufórunum góðs
gengis (Seoul.
KAUPSTADUR
2. HÆÐ IMJÓDD