Morgunblaðið - 26.07.1988, Blaðsíða 44

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1988
Churchill bauð Stalín herskip
-með hamri og sigð í Hvalfirði
Þeir ætluðu að hitta Roosevelt á þríveldafundi árið 1943
eftirPétur
Pétursson
Margt hefir verið rætt og ritað
um leiðtogafund stórveidanna, sem
haldinn var í Reykjavík á sínum
tíma. Sagt var að óskin um þennan
*'■ fundarstað hafi komið frá Gorb-
atsjov, oddvita Sovétríkjanna.
Þess hefir stundum verið getið
og seinast nú nýverið í útvarps-
þætti Brynjólfs Bjarnasonar, fyrr-
um ráðherra, að ísland hafi áður
borið á góma í máli Leníns þegar
rætt var á ráðstefnu í Sovétríkjun-
um um mikilvæga staði í norður-
höfum. Sagt var að Lenín hafí líkt
íslandi við vopn sem gæti ógnað
umhverfi í hendi þess er réði.
Símar 35408 og 83033
AUSTURBÆR
Hverfisgata
63-115
Eskihlíð
Hvassaleiti
Gnoðarvogur
Drekavogur
Efstasund 60-98
Heiðargerði
2-124
Viðjugerði
Álftamýri,
raðhús
Austurbrún,
stakatalan
Efstasund 2-59
Langholtsvegur
1-43
ARBÆR
Rafstöð v/Elliðaár
GRAFARVOGUR
Fannafold
Dverghamrar
Logafold
Frostafold

Winston Churchill Josef Stalin
Þótt ísland hafi oftar komið til
greina sem fundarstaður pólitískra
stórfursta hefir verið furðu hljótt
um það hérlendis. Margir munu þó
hafa lesið styijaldarsögu Winstons
Churchills, en það er eins og vitn-
eskja sem þar kemur fram hafi far-
ið fram hjá flestum, a.m.k. hefir
þess eigi verið getið, svo í minni
sé, að Island hafi verið nefnt sem
fundarstaður.
Winston Churchill, forsætisráð-
herra Bretlands, og Franklin Roose-
velt, Bandaríkjaforseti, höfðu sem
kunnugt er nána samvinnu á árum
heimsstyijaldarinnar 1939-’45. Þeir
rituðu fjölda bréfa sem birt voru
árið 1975: „Roosevelt and Church-
ill. Their secret wartime corre-
spondence". Auk þess ritaði
Churchill bók mikla um stríðið:
„The second world war“.
í fjórða bindi frásagnar Churc-
hills um atburði styijaldaráranna
kemur fram eftirfarandi kafli á bls.
594 í IV. bindi um dvöl hans í
Moskvu:
Bréf til Roosevelts: „Stalín ræddi
við mig í Moskvu og er fús að koma
til fundar við okkur einhvers staðar
nú í vetur og nefndi ísland. Ég
benti á að England væri ekki fjær
og þægilegra. Hann samsinnti því
hvorki né neitaði. Burtséð frá lofts-
lagi má segja að margt styðji nýja
þvívelda Atlantshafsráðstefnu á Is-
landi. Skip okkar gætu legið hlið
við hlið í Hvalfirði og við létum
Stalín í té hæfilegt skip með sovésk-
um fána við hún, meðan á dvölinni
NÚFÆRÐU „ .
105 g MEIM JOGURT
ÞEGAR ÞÚ KAUPIR 500g DÓS!*
„Þótt ísland hafi oftar
komið til greina sem
fundarstaður pólitískra
stórfursta hefir verið
furðu hljótt um það
hérlendis. Margir munu
þó hafa lesið styrjaldar-
sögn Winstons Church-
ills, en það er eins og
vitneskja sem þar kem-
ur fram hafi farið fram
hjá flestum, a.m.k. hef-
ir þess eigi verið getið,
svo í minni sé, að Island
hafi verið nefnt sem
fundarstaður.“
stæði. Hann ræddi með nokkurri
eftirvæntingu um löngun sína til
þess að ferðast flugleiðis og lýsti
trausti sínu á rússneskum flugvél-
um. Árangurs er aðeins að vænta
með fundi helstu leiðtoga. Hvað um
að stinga upp á fundi í janúar? Þá
ætti að hafa tekist að hreinsa til í
Afríku og búið að ákveða stóror-
ustu í Suður-Rússlandi.“
í bréfum Churchills og Roose-
velts er fjallað frekar um þennan
fyrirhugaða fund. Þar kemur fram
að Roosevelt telur að Island sé
óheppilegur fundarstaður á þessum
tíma árs sökum hættu á ísingu.
Kveður Roosevelt að slíkur staður
sé af þeim sökum óhugsandi fyrir
þá Churchill.
Af ástæðum sem síðar má rekja
var horfið frá fundi leiðtoganna
þriggja en Churchill og Roosevelt
hittust í Casablanca í janúarmánuði
1943.
Nú þegar Bandaríkjamenn blása
í herlúðra og vígbúa land vort er
ástæða til að spyija: Eiga íslending-
ar að láta Bandaríkjamenn og Breta
ráða því hvenær þeir tefla þjóðinni
og landi hennar fram, ýmist til
fylgdar eða fjandskapar við aðrar
þjóðir? Bjóða fram gögn og gæði,
herskipalægi og flugvelli hvenær
sem það hentar í refskák þeirra og
alþjóðaflækjum. Við sem rosknir
erum munum skipalestir Banda-
ríkjanna er söfnuðust saman í Hval-
firði til þess að sigla til Murmansk
að flytja vopn og vistir til Sovétríkj-
anna. Það var skv. ákvörðun
Bandaríkjamanna, alllöngu áður en
þeir hófu sjálfir þátttöku í stríðinu.
Svo dátt varð með þeim stríðsfélög-
um Stalín, Roosevelt og Churchill
að þeir síðarnefndu kölluðu Jósef
Stalín alltaf Jóa frænda. Enda taldi
Churchill sig þess umkominn að
bjóða honum herskip sem gististað
í Hvalfirði.
Ef til vill kann utanríkisráðuneyt-
ið einhver svör við því hvort Islend-
ingar voru spurðir álits. Eða
kannski þetta sé eitt af þeim málum
sem velkjast í „frumskógi varnar-
mála“ svo notað sé orðalag Bene-
dikts Gröndals, fyrrum sendiherra,
hvað sem hann kann nú að eiga
við með þeim orðum.
Nú kemur í ljós að bandarísk
hemaðarstjórnvöld ætla að eyða 40
milljörðum króna til þess að efla
hervarnir hér á landi og beina
byssuhlaupinu í austurátt, einmitt
til þeirra er þeir buðu næturgistingu
með rauðan fána við hún í herskipa-
lægi Hvalfjarðar fyrir 45 árum.
Hvers vegna er „allt annað uppi á
teningnum“ nú en þá? Því mætti
svara síðar.
Höfundur er þulur.
tJöfðar til
X X fólks í öllum
starfsgreinum!
miðað við verð á jógúrt í 180 g dósum.