Morgunblaðið - 07.09.1988, Blaðsíða 16

Ví
16
88€i flaaMa-nag .v auoAauxfvaiM .aiaAjavíuuflOM
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. SEPTEMBER 1988
Blomberq
Þvottavélar
6 gerðir
Verð við allra hæfi
_________________________
Einar Farestveit &Co.hf.
■OMCARTUN 29, SIMAR: (•«) 1«*«S OC 922*00 - W«0 9ILA»T*ÐI
Leið 4 stoppar við dyrnar.
BV
Rafmngns
oghand-
tyftarar
Liprirog
handhægir.
Lyftigeta:
500-2000 kíló.
Lyftihæð upp í
6 metra.
Mjóar aksturs-
leiöir.
Veitum fúslega
j| allar upplýsingar.
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN
rmsA
BÍLDSHÖFÐA 16 SÍML6724 44
_Dale .
Cameaie
þjálfuri
RÆÐUMENNSKAOG
MANNLEG SAMSKIPTI
Kynningarfundur
Kynningarfundur verður haldinn fimmtudaginn
8. september kl. 20.30 á Sogavegi 69.
Allir velkomnir.
★ Námskeiðið getur hjálpað þér að:
★ Öðlast hugrekki og meira sjálfstraust.
★ Láta í Ijósi skoðanir þínar af meiri sannfæring-
arkrafti í samræðum og á fundum.
★ Stækka vinahóp þinn, ávinna þér virðingu og
viðurkenningu.
★ Talið er að 85% af velgengni séu komin und-
ir því hvernig þér tekst að umgangast aðra.
★ Starfa af meiri Iffskrafti - heima og á vinnu-
stað.
★ Halda áhyggjunum í skefjum og draga úr kvíða.
Fjárfesting í menntun skilar þér arði ævilangt.
82411
Innritun og upplýsingar í síma
Q
STJÓRIMUIMARSKÓLINN
Vo Konráð Adolphsson Einkaumboð fyrir Dale Carnegie námskeiðin'
Ballett —
Þróun í málefn-
um fatlaðra
eftir Sigrúnu
Sveinbjörnsdóttur
Þeir trúa því að til sé fleira
en takaþeir á, sjá og heyra
... sagði áttræður Þingeyingur
í mín eyru um daginn og mér fannst
hann segja að svo margslungið
væri lífið að á því fyndist engin
lausn eða endanlegur skilningur.
Hver maður fæðist inn í atburðarás
sem á sér langa sögu og hefír og
tekur þátt í mótun hennar á sinn
máta. Sumir leggja hart að sér að
boða nýja sýn og breytingar, aðrir
láta sér fátt um finnast og líða
gegnum lífíð án teljandi árangurs
og enn aðrir eyða af orku sinni við
að spyma gegn breytingum. Breyt-
ingar er ekki hægt að meta fýrr
en að fenginni reynslu og oft sjá
menn eftir á að betur eða öðruvísi
hefði mátt gera, látið ógert ellegar
þá að menn lýsa furðu sinni yfír
að ekki skuli hafa verið gert ein-
mitt svo jafnvel mörgum öldum
fyrr.
Öllu nýju fylgir óvissa og þeir
sem vilja sjá alla hluti fyrir troða
ógjaman nýjar slóðir. Reyndar heit-
ir það hjá mörgum fyrirhyggja sem
hjá öðrum nefnist dugleysi eða
hræðsla.
Hugmyndir um stöðu og þýðingu
fatlaðra hafa fylgt öðru í tímans
rás og tekið breytingum í takt við
þá heimsmynd og viðhorf manna
gagnvart þjóðfélagslegri stöðu og
ábyrgð þegnanna hveiju sinni.
I grein Margrétar Margeirsdótt-
ur, „Þróun í málefnum þroska-
heftra", sem birtist í safnabókinni
„Athöfn og orð“ segir meðal ann-
ars: „Frá upphafí vega hafa verið
til einstaklingar, er sökum andlegr-
ar eða líkamlegrar vanhæfni voru
háðir náð og miskunn annarra.
Meðal fjölmargra þjóða var algengt
og víðtekin venja að einangra og
jafnvel útskúfa afbrigðilegum ein-
staklingum og koma þannig í veg
fyrir eðlileg samskipti þeirra við
aðra.“ Síðar í greininni segir: „Með-
al Spartveija, þar sem dýrkun á
hreysti og hemaðarlist var í háveg-
um höfð áttu vanheilir lítilli mis-
kunn að mæta. Sagan greinir frá
því að vanheil böm voru borin út
til að samfélagið hefði ekki byrði
af þeim. í fom-kínverskri menningu
gætti öllu mannúðlegri viðhorfa.
Sagt er að Konfúsíus hafí litið svo
á að vangefíð fólk og vanheilir
væm menn á æðri stigum sem eins-
konar guðlegar vemr og því bæri
að annast og umgangast þær með
hliðsjón þar af.“ Og enn síðar segir
Margrét: „Á síðari öldum vom van-
gefnir vistaðir með öðmm afbrigði-
legum einstaklingum á svonefndum
þurfamannahælum eða geðveikra-
hælum. Á þeim tímum gerðu menn
lítinn greinarmun á geðveikum og
vangefnum."
Það er í raun ekki fyrr en um
það leyti sem iðnbyltingin á sér
stað með tilheyrandi breytingum á
lifnaðarháttum manna að málefni
þroskaheftra komast í annan farveg
en þann einan að losa samfélagið
undan þeim og koma þeim frá.
Uppeldis- og skólamál voru verk-
eftii sem margir létu sér annt um
og jafnframt því sem lögð var auk-
in áhersla á alþýðumenntun og al-
menna fræðslu komu fram á sjónar-
sviðið karlar og konur með faglegan
áhuga á málefnum þroskaheftra.
Farið var að aðgreina geðveika frá
þroskaheftum og gerðar tilraunir
til að flokka þroskahefta eftir getu.
Þá var komið á fót ýmsum sérskól-
um, heilsu- eða lækningaheimilum
og vistheimilum. Árangur varð þó
ekki sem skyldi og er tímar liðu
fram og þegar enn flóknara varð
að lifa í þéttbýlinu óx aðskilnaðar-
eða einangrunarstefnan ótrauð.
Á fyrri hluta þessarar aldar voru
byggðar æ fleiri og æ stærri stofn-
anir víða um heim oftast í skjóli frá
þéttbýli þar sem þroskaheftir lifðu
og dóu án vitundar flestra annarra
sem uppi voru á sama tíma. Mark-
mið þessara stofnana var helst það
að vemda þá þroskaheftu fyrir sam-
félaginu og öfugt.
Án þess að hallað sé á mikilvægi
framfara á sviði læknis-, uppeldis-
og sálarfræði, hvað þá í tækni og
vísindum er óhætt að segja að til-
koma félagsfræðinga og rannsókna
þeirra á umhverfí manna hafí haft
afgerandi og afdrifarík áhrif á þró-
un og aukið þekkingu á því um-
hverfí sem meðal annars þroska-
heftum var boðið upp á. Um og
eftir miðja þessa öld fara að birtast
rit þeirra sem skoða stofnanir og
áhrif þeirra á tilfínningalíf, sjálfs-
vitund og persónuleika þeirra sem
þar búa og er vægast sagt ófögur
mynd dregin þar upp fyrir sjónir
almennings — sem álitið höfðu sól-
arhringsstofnanir af hinu góða ef
þeir þá hugsuðu eitthvað um þá
hluti yfirleitt.
Einn félagsfræðinganna var
doktor Erving Goffman prófessor
í Bandaríkjunum. Hann lést árið
1983 en lét eftir sig fjölda bóka og
rita um niðurstöður rannsókna á
þeim áhrifum sem maður verður
fyrir þar sem forræðið er tekið af,
hann sviptur frelsi til samfélags-
legrar þátttöku og daglegt líf meira
eða minna fært undir forræði ann-
arra. Þá á Goffman við alla sem
búa á stofnunum óháð því hver frá-
vik einstaklingsins eru. Ekki nefni
ég Goffmann vegna þess að hann
einn hafí leitt þetta í ljós, þvert á
móti, fjöldi manna í Evrópu og
Bandaríkjunum fékkst við þessi við-
fangsefni á svipuðum tíma og átti
dijúgan þátt í því að ný viðhorf til
meðal annars þroskaheftra sem
kennd hafa verið við mannúð og
jafnrétti tóku að ryðja sér til rúms.
Goffmann gerir vel grein fyrir
því á hvem hátt stofnanalífíð tak-
markar þroskamöguleika og lífsfyll-
ingu þeirra sem þar búa. Þeir sem
vinna með íbúunum hafa oft án
þess að gera sér grein fyrir því það
viðhorf að tæpast séu íbúamir alveg
mannlegir, að minnsta kosti vildu
Sigrún Sveinbjörnsdóttir
„Sá sem fer á mis við
þá svörun sem fæst með
eðiilegnm samskiptum
í eðlilegu umhverfi ein-
angrast, verður gjarn-
an tortrygginn, þung-
lyndur, kvíðinn eða
óstýrilátur. Sá sem lok-
aður er af með sínum
líkum verður öryggis-
laus í samskiptum við
aðra og heimur hans,
heimsmynd og sjálfs-
mynd, verður brenglað-
ur.“
þeir sjálfír ekki hafa við þá vista-
skipti.
Oft var ranglega litið á afbrigði-
lega hegðun sem skapaðist af dvöl-
inni sem anga af fötlun viðkomandi
og ekki séð að sjálfsvitund íbúans
varð fyrir alvarlegum áföllum og
beið hnekki vegna forræðissvipting-
arinnar. Sjálfsákvörðun eykur
frumkvæði sem aftur hefur áhrif á
vöxt og þroska og opið samfélag
gerir hvem þegna sinna ábyrgan.
Þar njóta sín eiginleikar sem rúm-
ast illa eða ekki í lokuðu samfélagi.
Þótt félagslegt aðhald sé vissu-
lega ástundað í siðmenntuðum sam-
félögum manna þá er það annað
en hið félagslega aðhald sem ríkir
á stofnunum þar sem allt eftirlit
er mun nákvæmara. Reglur em
gefnar út sem heilir hópar skulu
fylgja og starfsmenn hafa augu í
hnakkanum, sjá við öllu, og gleyma
oft eða átta sig ekki á mikilvægi
friðhelginnar.
Sá sem fer á mis við þá svömn
sem fæst með eðlilegum samskipt-
um í eðlilegu umhverfí einangrast,
Ballett — Ballett
Ballettskóli
Eddu Scheving,
sími 38360
Innritun stendur yfir
Ballettskóli
Sigríðar Armann,
sími 72154
Ballettskóli
Guðbjargar Björgvins,
sími 611459
Meðlimir í Félagi íslenskra listdansara
k ----------------------------------------------------s