Morgunblaðið - 07.09.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. SEPTEMBER 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 70 kr. eintakið.
Heimsókn
Noregskonungs
*
Olafur fimmti Noregskon-
ungur er aufúsugestur á
Islandi. Hinn aldni og lífsreyndi
þjóðhöfðingi Noregs nýtur
óskoraðrar virðingar íslensku
þjóðarinnar. Þess er enn minnst
sem merkisatburðar í upphafí
lýðveldistíma íslandssögunnar
þegar Ólafur konungsefni Nor-
egs kom hingað til lands fyrir
41 ári og afhjúpaði styttu af
Snorra Sturlusyni í Reykholti
eftir norska myndhöggvarann
Gustav Vigeland, gjöf frá
Norðmönnum. I þeirri Islands-
för fólst ekki aðeins ræktar-
semi við minningu Snorra
Sturlusonar og framlag hans
til heimsmenningarinnar og
sögu Noregs heldur mátti einn-
ig líta á hana sem virðingar-
vott og viðurkenningu á hinu
unga lýðveldi. íslenska þjóðin
var þá að stíga sín fyrstu spor
úr danska konungdæminu eftir
sambandsslit sem óhjákvæmi-
lega vöktu sársauka hjá ýmsum
í Danmörku. Heimsókn norsks
konungsefnis af ætt Danakon-
unga hafði meira en táknrænt
gildi á þeim árum og sýndi í
senn kjark og vináttu. Síðan
hefur Olafur Noregskonungur
sótt okkur tvisvar heim, 1961
og 1974, og ávallt verið vel
fagnað.
Meðal þeirra staða sem Nor-
egskonungur heimsækir eru
Þingvellir, Reykholt, Viðey og
Bessastaðir. Allir tengjast þeir
með einum eða öðrum hætti
sameiginlegri sögu Norðmanna
og íslendinga. Af rausn ætla
Norðmenn að leggja endurreisn
í Reykholti lið. Er ekki vafi á
að framkvæmdimar sem þar
standa yfir eiga eftir að laða
fleiri til Reykholts og gera það
að kjömum áfangastað fyrir
þá er ferðast vilja um landið
og kynnast sögu þess og feg-
urð. I Viðey sér konungur hve
vel íslenskir handverksmenn
standa að endurreisn gamalla
húsa. Er ánægjulegt að Viðey
skuli nú hafa bæst í hóp þeirra
sögustaða, sem sjálfsagt þykir
að sýna erlendum þjóðhöfðingj-
um.
Samleið Norðmanna og ís-
lendinga í sögunni skilur eftir
sig margar minningar. Sögum-
ar geyma upphafið og verður
skuldin við þá sem festu þær
á blað aldrei goldin. Ræktar-
semi við þann arf stangast
síður en svo á við þau verkefni
sem hæst ber hjá þjóðunum á
líðandi stundu.
í endursögn af ræðu Ólafs
konungs sem hann flutti blaða-
laust á Bessastöðum í fyrra-
kvöld kemur fram, að hann
minntist þess að Norðmenn
hafí sótt styrk í sögur Snorra
á erfíðum tímum, meðal annars
á árum síðari heimsstyrjaldar-
innar. Einmitt á þeim árum
settu Norðmenn mikið traust á
konung sinn Hákon sjöunda
föður Ólafs og krónprinsinn
sjálfan sem var skipaður yfír-
maður norska heraflans 1944
og var fyrstur úr konungsfjöl-
skyldunni til að stíga fæti að
nýju á norska grund eftir út-
legðina í Englandi á stríðsárun-
um.
Reynsla Norðmanna í
stríðinu varð til þess að á árun-
um 1948 og 1949 höfðu þeir
forgöngu um að þijú Norður-
landanna, Danmörk, ísland og
Noregur, tengdust samstarfi
Atlantshafsríkjanna í varnar-
og öryggismálum. Þetta sam-
starf á vettvangi Atlantshafs-
bandalagsins hefur tryggt frið
í okkar heimshluta. Hafa Norð-
menn haft forystu um að beina
athygli bandalagsþjóðanna að
þeirri gjörbreytingu sem orðið
hefur í öryggismálum á okkar
slóðum með stöðugri útþenslu
sovéska heraflans frá Kóla-
skaga, austan sameiginlegra
landamæra Noregs og Sov-
étríkjanna. Norðmenn hafa
ekki gert tvíhliða varnarsamn-
ing eins og við gerðum við
Bandaríkjamenn 1951 og leyfa
ekki erlendar herstöðvar í landi
sínu á friðartímum. A hinn
bóginn leggja þeir gífurlega
áherslu á sameiginlegar vama-
raðgerðir NATO-ríkjanna í
landi sínu og einmitt þessa
daga stendur yfír æfing tug-
þúsunda hermanna er tengist
vömum Noregs á sjó, landi og
í lofti.
Sjálfstæði þjóða er lítils virði
ef þær em ekki sjálfar reiðu-
búnar að leggja eitthvað af
mörkum til að veija það og
tryggja öryggi sitt. Norðmenn
og Islendingar standa best vörð
um sameiginlegan arf með því
að veija lýðræðislega stjómar-
hætti á grundvelli kristins sið-
gæðis og með virðingu fyrir
mannréttindum, sjálfstæðri
hugsun og sköpun að leiðar-
ljósi.
HEIMSOKN OLAFS V. NOREGSKONUNGS
Fjöldi fólks fagnað
höfðingjunum í Rei
Konungur afhenti menntamálaráðherra eina milljón norskra \
FJÖLDI fólks var í Reykholti
er Ólafur V. Noregskonungur
og Vigdís Finnbogadóttir for-
seti íslands komu þangað ásamt
fylgdarliði um klukkan 15 í
gær. Hópur barna veifaði
íslenskum og norskum fánum
sem einnig blöktu hvarvetna við
hún. Birgir ísleifur Gunnarsson
menntamálaráðherra og frú
Sonja Bachmann tóku þar á
móti hinum tignu gestum ásamt
Steingrími Hermannssyni ut-
anríkisráðherra og frú Eddu
Guðmundsdóttur.
Fjöldi Borgfirðinga á öllum aldri
var kominn í Reykholt til að fagna
konungi og forseta, þeirra á meðal
allir prestar héraðsins og þingmenn
Vesturlands. Tvær ungar stúlkur
færðu þjóðhöfðingjunum blóm og
Lúðrasveit Tónlistarskólans á Akra-
nesi lék. í fylgdarliði þjóðhöfðingj-
anna voru meðal annarra Jón Sig-
urðsson dóms- og kirkjumálaráð-
herra, eiginkona hans, sendimenn
ríkjanna og eiginkonur þeirra.
að Norðmenn mætu mikils sameig-
inlegin arf þjóðanna sem tengdist
Snorra Sturlusyni. Einnig sagði
ráðherra að Reykhyltingar hefðu
sjálfír haft frumkvæði að bygging-
unni og bæru hita og þunga verks-
ins. Því væri höfðingleg gjöf Nor-
egskonungs best varðveitt hjá þeim.
Jónas Jónsson skólastjóri í Reyk-
holti og formaður sóknamefndar
Reykholtssóknar veitti gjöfinni við-
töku úr hendi ráðherra og ávarpaði
konung. Avarpi sínu lauk Jónas
með tilvitnun í orð Gunnars á Hlíða-
renda úr Njálu: „Góðar þykja mér
gjafír þínar en þó meira verð vin-
átta þín...“ Loks færði Jónas kon-
ungi og forseta hvoru sitt eintakið
af Helgastaðabók að gjöf frá Reyk-
hyltingum.
Að lokinni þessari athöfn var
gengið til hátíðarsalar Reykholts-
skóla þar sem menntamálaráðherra
ávarpaði viðstadda stuttlega en
síðan rakti Snorri Þorsteinsson
skólastjóri sögu Reykholts og
Snorra Sturlusonar. Að því loknu
voru bomar fram léttar veitingar.
Séra Heimir Steinsson, þjóðgarð:
ungi yfir Þingvelli. Frú Vigdís
vinstri.
Klukkan 17 héldu svo hinir tignu
gestir á brott frá Reykholti í TF—
SIF, þyrlu Landhelgisgæslunnar og
Þór Magnússon þjóðminjavörður
leiddi gestina um Reykholt, sýndi
þeim Snorralaug og fomleifaupp-
gröft sem unnið er við á staðnum.
Konungur sýndi lifandi áhuga á
sögu og staðháttum og spurði
fylgdarmenn sína margs.
Því næst var haldið að nýbygg-
ingu Snorrastofu og kirkju í Reyk-
holti. Þar fór fram stutt athöfn sem
hófst með kórsöng en síðan leiddi
sóknarpresturinn í Reykholti séra
Geir Waage viðstadda í bæn. Að
því loknu flutti forseti íslands,
Vigdís Finnbogadóttir, stutt ávarp
og bað þess að minning Snorra
mætti lifa meðan ísland byggðist.
„Með henni lifír íslensk tunga og
sjálfsmynd," sagði forseti. Að
ávarpi loknu lagði Vigdís Finn-
bogadóttir homsjtein að Snorra-
stofu. Síðan tók Ólafur V. Noregs-
konungur til máls, flutti ávarp (sjá
annars staðar á síðunni) og afhenti
menntamálaráðherra eina milljón
norskra króna að gjöf frá norsku
þjóðinni til byggingar Snorrastofu.
Menntamálaráðherra veitti gjöfínni
viðtöku, þakkaði og sagði hana vera
tákn tryggðar og vináttu Norð-
manna í garð íslendinga, sem sýndi
Forseti íslands og Noregskonungur ganga að Reykholtsskóla. Á mi
eiginkona menntamálaráðherra.
Ræða Ólafs V. í Reykholti:
An Snorra væri vitneskj
manna um rætur sínar fi
í RÆÐU sem Ólafur V. Noregs-
konungur flutti í Reykholti í
gær sagði hann að það væri sér
mikið ánægjuefni að koma i
Reykholt að nýju. Aldagamlir
þræðir tengi Noreg þessum
stað. Þræðir sem ekki hafi látið
á sjá kynslóð eftir kynslóð, þökk
sé islenska skáldsnillingnum og
höfðingjanum Snorra Sturlu-
syni.
Konungur sagðist ánægður með
að sjá að Snorrastyttan risi hátt
í umhverfi sínu. Ætlunin hefði
verið að styttan minnti daglega á
þá skuld sem norska þjóðin ætti
Snorra ætíð að gjalda.
Konungur sagði að í Reykholti
hefði Snorri skrifað sögu Noregs-
konunga, Heimskringlu. Það verk
bæri hvað hæst í bókmenntaarfi
Norðmanna. Með lestri Heims-
kringlu hafí Norðmenn þróað með
sér þjóðemisvitund. Heimskringla
hafí kveikt í bijóstum þeirra sjálf-
stæðis- og frelsisþrá á erfiðum
tímum sem í góðæri.
Án Snorra væri vitneskja
norsku þjóðarinnar um rætur sínar
fátækleg. Verk hans hafí ekki ein-
göngu verið kærkomin lesning á
norskum heimilum og í sérhverri
skólastofu í landinu. Verk íslend-
ingsins Snorra hafí veitt innblástur
þeim norsku skáldum sem færðu
Norðmönnum eigin þjóðlegar bók-
menntir.
Noregskonungur sagði að í
Reykholti væri Snorri ekki vera
úr fortíðinni, heldur lifandi og
margir væm þeirrar skoðunar að
hið sama ætti við um gjörvallt ís-
land. Þá sagði Noregskonungur
að spora Snorra sæi víða stað í
Noregi nútímans. Endurreisn
norska konungsdæmisins á þessari
öld, sem hefði átt sér djúpar rætur
í norskri sögu og þjóðararfi, hefði
ekki orðið að veruleika án Snorra.
Konungur sagði að vegna hinna
sterku tauga sem enn tengdu