Morgunblaðið - 09.09.1988, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1988
Þjónusta við þjóðina
Ur setningarræðu Jóns Sigurðssonar skólastjóra Samvinnuskólans
Fyrsta ár Samvinnuskólans sem „sérskóla á háskólastigi“
Hér sé Guð og veri með okkur.
Ég býð ykkur öll velkomin til erfíðis.
Nú hefst 71. skólaár Samvinnu-
skólans og 34. starfsárið hér á Bif-
röst. Árið verður jafnframt 12. ár
starfsfræðslu Samvinnuskólans og
16. ár Framhaldsdeildarinnar í
Reykjavík.
Reyndar verður starfsárið
1988—1989 ekki aðeins síðasta ár
Framhaldsdeildarinnar heldur jafn-
framt fyrsta ár Samvinnuskólans
sem háskóla eða „sérskóla á há-
skólastigi" eins og það formlega
heitir.
Nýr Samvinnuskóli
tekur til starfa
Samvinnuskólinn hefur tekið al-
gerum stakkaskiptum á síðustu
árum. Vorið 1986 var Samvinnu-
skólaprófinu í síðasta sinn lokið
eftir tveggja vetra nám á fram-
haldsskólastigi eftir grunnskóla-
próf, en þá um haustið 1986 tók
skólinn til starfa í gerbreyttri mynd
á tveimur síðari árum framhalds-
skólastigsins, á lokaáföngum þess
í stað upphafsáfanganna áður, með
Samvinnuskólaprófi sem um leið er
stúdentspróf. Þessi breyting hafði
verið undirbúin- frá árinu 1984 og
olli algerum umskiptum á ailri
starfsemi skólans.
11. desember 1987 samþykkti
skólaneftid aftur gjörtæka umbylt-
ingu Samvinnuskólans og í þeirri
mynd tekur hann nú til starfa. í
vetur verðum við enn á ný með
blandað kerfi að því leyti, í fyrsta
lagi, að síðasti hópurinn stundar
nám í vetur við Framhaldsdeildina
í Reylq'avík og lýkur þaðan stúd-
entsprófi næsta vor, og í öðru lagi,
að annar og síðari 2. bekkur Rekstr-
armenntadeildar verður hér á setri
við nám í vetur og lýkur Samvinnu-
skólaprófi sem er stúdentspróf héð-
an að vori og verður það einnig í
síðasta sinn.
Ég tel ekki ofmælt að segja nú
að Samvinnuskólanum, eins og
hann hefur starfað hingað til, hefur
verið lokað og nýr Samvinnuskóli
hefur tekið til starfa í staðinn. Við
stöndum á tímamótum. Við erum
öll að hefja nýtt starf, nýja mótun
og sköpun. Slíkt er erfitt og það
raskar högum allra, en það er ekki
síður skemmtileg, freistandi og eft-
irsóknarvert hlutskipti.
Ótroðnar brautir
27. apríl 1988 veitti menntamála-
ráðherra Samvinnuskólanum form-
legt leyfi og viðurkenningu til þess
að, hefja starfsemi á háskólastigi.
Áður höfðu farið fram mjög vand-
aðar umræður um þessa miklu
breytingu í nefnd ráðherrans undir
forsæti rektors Háskóla íslands.
Málaleitan Samvinnuskólans hlaut
góðar undirtektir stjómvalda og
Lánasjóðs ísienskra námsmanna og
ég vek athygli á því að gagniýni
hefur ekki verið beint að þessum
fyrirætlunum Samvinnuskóla-
manna í þeim opinberu umræðum
sem orðið hafa um þessi mál. Þvert
á móti hafa talsmenn t.d. Viðskipta-
deildar Háskóla íslands bent á fyrir-
ætlanir Samvinnuskólans sem at-
hyglisverða leið í uppbyggingu nýs
háskólastigs á íslandi.
Þegar við tökum nú til starfa á
háskólastiginu er ekki nóg með það
að við víkjum fyrri námstilhögun
Samvinnuskólans, sem þó er aðeins
tveggja ára gömul, til hliðar held-
utr stefnum við inn á braut sem
ekki hefur áður verið farin hérlend-
is. Svipað námsfyrirkomulag þekk-
ist að vísu í nokkrum verkgreina-
skólum landsins en þó ekki í sömu
mynd. Aftur á móti eru margar
erlendar fyrirmyndir til enda þótt
hér verði ekki um beinan innflutn-
ing heldur að ræða. Allt um það
er okkur hollt að minnast þess að
fátt er með öllu frumlegt í þessum
efnum.
Ákaflega mikil undirbúnings-
vinna hefur átt sér stað meðal kenn-
ara við skólann frá því á sl. vori
og veit ég að hún mun skila sér í
störfúnum nú á næstunni. Þetta
viðfangsefni hefur mætt einlægum
áhuga kennaranna og það hefur
aukist og vaxið við verksvilja og
framtak þeirra.
Sama get ég einnig sagt um þá
nemendur sem nú koma til náms í
2. bekk Rekstrarmenntadeildar. Við
gerum okkur öll grein fyrir því að
þeir fá allt þetta rask yfir sig eins
og þrumu úr heiðskíru lofti. Nem-
endur í 2. bekk eiga því skilið að
nokkurt tillit verði tekið til aðstöðu
þeirra.
Um leið minni ég á hlutverk
þeirra, eins og fyrra 2. árgangs
1986—1987 þegar fyrr var breytt
hér á setri, að viðhalda arfí skólans
og þeim hefðum hans sem lífvæn-
legar verða taldar til þess að þær
megi berast til nýrra árganga nem-
enda. í því efni er þess t.d. að minn-
ast að Samvinnuskólinn er áfram
ekki aðeins viðskipta-, rekstrar- og
stjómunarskóli heldur og félags-
Jón Sigurðsson
„27. apríl 1988 veitti
menntamálaráðherra
Samvinnuskólanum
formlegt leyfi og viður-
kenningu til þess að
hefja starfsemi á há-
skólastigi. Áður höfðu
farið fram mjög vand-
aðar umræður um
þessa miklu breytingu
í nefnd ráðherrans und-
ir forsæti rektors Há-
skóla íslands.
málaskóli. Hlutverk ykkar á tíma-
mótunum er mjög mikilvægt.
Sérstök rækt við hagnýt
viðfangsefni
Nú tekur algerlega nýr Sam-
vinnuskóli til starfa. Hann samrým-
ist alþjóðlegri skilgreiningu um
æðra nám eða háskólastig m.a. að
því leyti að hann er efnislegt fram-
hald fyrri skólagöngu umsækjenda
sem er a.m.k. 12—13 ára formleg
skólavist bæði á grunnskóla- og
framhaldsskólastigi og inntökuskiL
yrði skólans miðast við þetta. í
öðru lagi einkennist skólinn sem
háskólastofnun af verulegri sér-
hæfingu á því sviði eða þeim sviðum
sem stund verður lögð á, og í þriðja
lagi veður það á sama hátt ein-
kenni skólans að meginábyrgð á
framvindu námsins og árangri er
lögð á nemandann sjálfan með tals-
verðu eigin sjálfræði hans og frelsi
við námið.
Sérstaða Samvinnuskólans með-
al íslenskra skóla verður í því fólg-
in m.a. að lögð er sérstök rækt við
hagnýt og raunhlít viðfangsefni
sem valin verða í tengslum við at-
vinnulífið, að miklu meira fer fyrir
sjálfstæðri verkefnavinnu nemenda
en fyrirlestraröðum og að efnissvið
námsins verða í samræmi við þetta
fremur en samkvæmt hreinum
fræðilegum eða kenningabundnum
sjónarmiðum. í sama anda er sú
sérstaða að þeir umsækjendur hafa
forgang sem eru orðnir eldri en
tuttugu ára og hafa öðlast eigin
starfsreynslu í atvinnulífínu.
Samvinnuskólinn á háskólastigi
verður fyrst og fremst fræðslu-
stofnun. Við gerum okkur grein
fyrir því að þessari fræðslu verður
ekki haldið uppi án margvíslegra
rannsókna og könnunarverkefna.
Ég bendi á að vitanlega er ókleift
að aðgreina með öllu fræðsluhlut-
verk og rannsóknir í skóla sem legg-
ur þyngsta áherslu á sjálfstæð verk-
efni, athuganir og könnun nemend-
anna á vettvangi fræðanna sem i
okkar tilfelli er atvinnulífið sjálft.
Með þetta í huga hafa starfsskyldur
kennara m.a. verið mótaðar en þó
höfum við tekið þá ákvörðun að
fræðsluhlutverkið er mikilvægast,
a.m.k. að sinni.
Þjónustustofnun á
sviði fræðsiumála
Nú hefur Samvinnuskólinn einn-
ig þá sérstöðu að hann er hluti sam-
vinnuhreyfingarinnar á Islandi og
í eigu hennar. Til þess er ætlast
að hann veiti fræðslu og þjálfun sem
nýtist meðal annars og ekki síst á
vettvangi samvinnustarfsins. Hér
verður því mjög sinnt um málefni
samvinnumanna og það sem lýtur
að fyrirtækjum þeirra. Slíkt á ekki
að takmarka tilvísun til annarra
aðila eða málefna eða hindra sann-
gjarna efnismeðferð, skoðanaskipti
eða önnur viðfangsefni nema síður
væri. Hér verður engin einstefna
Bandarískur kvenskörungur
eftir Ásmund
Stefánsson
Á undanfömum árum hefur
bandarísk verkalýðshreyfíng átt
undir högg að sækja. í dag er svo
komið, að innan við fimmtungur
starfandi manna er félagi í verka-
lýðsfélögum. Það fer hinsvegar
ekki á milli mála, að bandarísk
verkalýðshreyfíng skiptir máli í
bandarísku þjóðfélagi. Samninga-
gerð er í höndum hinna einstöku
verkalýðsfélaga og samningagerð
er ekki síður flókin þar en hér,
því ýmis sú þjónusta, sem hið
opinbera veitir hér á landi, er bit-
bein í samningum. Það á t.d. við
um greiðslu fyrir læknishjálp og
vist á sjúkrahúsi.
Bandaríska alþýðusambandið
fer ekki með samningagerð, en á
þess vettvangi er steftian mótuð
og félögin bera saman bækur
sínar. Samskiptin við stjómvöld
eru stór þáttur í starfi samtak-
anna. Samtökin beita áhrifum
sínum við forsetakjör og verka-
lýðsfélögin veita þeim frambjóð-
endum sem þau styðja, fjárhags-
legan stuðning. Þetta á ekki að-
eins við um forsetakosningar,
heldur bæði um þingkosningar og
kosningar í hveiju sveitarfélagi.
Eitt af þjónustuhlutverkum
bandaríska alþýðusambandsins er
þannig að halda afrekaskrá um
framgöngu einstakra þingmanna
til að auðvelda verkalýðsfélaginu
á hveiju svæði að fylgjast með
sínum þingmanni.
Joyce Miller
Bandarísk verkalýðshreyfing
knýr á um úrbætur í félagsmálum,
þó hún hafi oftast reynst ærið
(haldssöm í utanríkismálum. Fé-
lögin í samskiptum við atvinnu-
rekendur og alþýðusambandið í
samskiptum við stjómvöld. Nú á
laugardaginn verður hér i heim-
sókn Joyce Miller, sem er formað-
ur félagsmálanefndar sambands-
ins. Joyce Miller á sæti í fram-
kvæmdastjóm bandaríska alþýðu-
sambandsins sem einn varafor-
seta þess, og er hún fyrsta konan
sem gegnir því embætti.
Síðustu árin hefur mikið kveðið
að samtökum kvenna sem em
virkar í starfi innan bandarísku
verkalýðshreyfingarinnar. Þessi
samtök hafa unnið ötuliega að því
að koma konum á framfæri og
hvetja konur til að yfirstiga það
þrefalda álag, sem því fylgir að
vinna utan heimilis, hafa ábyrgð
á heimili og vera virkar í erfiðu
félagsstarfi. Líklega er Joyce Mill-
er þekktust í hlutverki sínu sem
formaður þessara samtaka.
Umbrotatímar
Samskiptin milli íslenskrar og
bandarískrar verkalýðshreyfingar
hafa verið mjög takmörkuð og þó
stór hluti frétta sé af bandarískum
viðburðum, em þær fréttir ákaf-
lega afmarkaðar við stórvelda-
samskipti og einstaka atburði, en
gefa litla innsýn í bandarískt þjóð-
félag og líf fólks og starf.
Það gengur yfir mikið umbrota-
tímabil í bandarísku þjóðlífi. Þjóð-
félagið er að snúast gegn niður-
skurðarsjónarmiðum Reagans og
það gerir tilkall til aukins félags-
legs öiyggis og úrbóta á ófull-
komnu félagsmálakerfí.
Fundur laugardaginn
10. september
Ekki síst þess vegna er forvitni-
legt að fá tækifæri til þess að
hlýða á Joyce Miller, sem stendur
fremst í flokki í þessari baráttu.
Ég skora því á alla, sem tækifæri
hafa til, að mæta á opinn fund í
Ársal Hótels Sögu, 2. hæð, kl.
13.30 á laugardaginn.
Höfundur er forseti ASÍ.
enda er slíkt alls ekki í samræmi
við þarfir eða vilja samvinnumanna;
þvert á móti verður ýtt undir mál-
efnalega og akademíska umræðu
eins og vera ber. í námsgrein sem
heitir Samvinnufræði verður sam-
vinnuhreyfingin kynnt sem þáttur
samfélagsins við hlið annarra mikil-
vægra þátta en ekki á kostnað
þeirra, en þessi námsgrein tilheyrir
Frumgreinadeildinni og eiga nem-
endur Rekstrarfræðadeildar einnig
að stunda hana ef þeir hafa ekki
lokið henni áður. í Málstofu, sem
er gestafyrirlestrar o.þ.h., má gera
ráð fyrir að málefni samvinnu-
manna beri á góma ekki síður en
önnur mál. Loks er þess að vænta
að ýmis dæmi og verkefni í skólan-
um muni tekin af samvinnuvett-
vanginum ekki síður en úr öðrum
áttum. Ekkert af þessu á að verða
nein einstefna heldur frekar efnis-
leg kynning og akademisk umræða.
Samvinnuskólinn nýtur íjárveit-
inga af fjárlögum íslenska ríkisins
svo að nemur 65% rekstrarkostnað-
ar í heild, nemendur greiða sjálfír
u.þ.b. 5% en samvinnuhreyfíngin
kostar um 30% af kostnaði skólans.
Á næstunni stendur fyrir dyrum að
styrkja íjárhag skólans með endur-
skipulagningu og hagræðingu og
með eigin tekjuöflun svo að hann
geti sem mest staðið á eigin fótum
með ríkisframlagi og nemenda-
gjöldum. í þessu efni ber að hafa
í huga að skólinn er ákaflega óhag-
kvæm rekstrareining rétt á meðan
skipulag hans er í endurmótun og
er ljóst að reksturinn verður hlut-
fallslega miklu hagkvæmari þegar
er endurskipulagningunni verður
lokið á siðari hluta næsta árs.
Þessi skóli er og verður eftir sem
áður hluti af samvinnuhreyfíngunni
en hann er um leið þjónustustofnun
á sviði fræðslumála við alla þjóðina
og allt samfélagið og hann er ekki
síður þjónustustofnun við þá ein-
staklinga sem til hans leita sem
nemendur eftir fræðslu og þjálfun.
í þessu má ekkert rekast á og ekk-
ert þarf heldur að rekast á í þessu
efni. Þjónustuhlutverkið við þjóðina
og við einstaklinginn er í fyllsta
samræmi við eðli og viðleitni sam-
vinnustarfeins í réttum skilningi
þess orðs.
Fjölgnn nemenda
Nemendum á Bifröst fjölgar nú
mjög frá því sem var í fyrra. í 2.
árgangi Rekstrarmenntadeildar
verða nú 29 nemendur og hafa 2
bæst við í þann hóp. í Frumgreina-
deild verða 20 nemendur og í
Rekstrarfræðadeild verða 34 nem-
endur. Aðsókn að skólanum sl. vor
var mjög mikil og enda þótt nú
verði fjölgun um u.þ.b. 45% í nem-
endahópi hér urðum við að vísa
næstum því þriðju hverri umsókn
frá vegna húsnæðisleysis.
Ekki er því að leyna að óvissa
var um aðsókn að þessum nýja skóla
nú i vor, og því er ekki að leyna
heldur að það var ánægjulegt að
verða vitni að því hve mikla at-
hygli þessi nýi sérskóli á háskóla-
stigi vakti þegar i byijun. Skólinn
gefur nemendum sínum skýlaust
fyrirheit um það að hér verður
starfað af festu og alvöru enda
þótt mikið muni fara fyrir tilraunum
og nýbreytni. Ég leyfi mér að vona
að skólinn verði aldrei svo fastmót-
aður og margprófaður að það komi
niður á viljanum til nýbreytni og
tilraunagleðinni.
Enda þótt hart sverfi að sam-
vinnufélögunum og fyrirtækjum
samvinnumanna um þessar mundir
mun Samvinnuskólinn halda uppi
starfsfræðslu fyrir starfsmenn og
félagsmenn eins og hingað til. Ég
vænti þess að þátttakendur á nám-
skeiðum og námsbrautum sem
hingað koma verði nemendunum
aufúsugestir og verði til þess að
auka §ölbreytni og umsvif í fé-
lagslífí og á skólaheimilinu yfirleitt.
Þjónustuhlutverkið
við þjóðina
Ég hef sagt það oftar en einu
sinni í þessu ávarpi að enn stöndum
við á tímamótum. Umbreyting Sam-
vinnuskólans er þó ekki sérstök
heldur er hún vitni um umbreyting-