Morgunblaðið - 09.09.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1988
4
i
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir AGNESI BRAGADÓTTUR,
FRIÐRIK INDRIÐASON
og HUGA ÓLAFSSON.
Uf ríkisstiórnarinnar fram-
1 j /1 X • j^
lengt um oakveðinn tima
Framsókn veitti níu daga frest
LOFT var lævi blandið á vigstöðvum stjórnarflokkanna frá því árdegis
í gær og fram undir kvöld. Þá fór mestí vígamóðurinn að renna af
mönnum og má nú segja að ríki um sinn pólitískt vopnahlé. í það
minnsta fór minna fyrir hnútukastí flnkksfnrmannanna í sjónvarpsvið-
tölum í gærkveldi en hefur verið að undanförnu og meira að segja
heyrðust þeir hrósa hver öðrum!
Fram eftir degi i gær virtust framsóknarmenn, með Steingrim Her-
mannsson formann flokksins í broddi fylkingar, staðráðnir i að ganga
út úr ríkisstjórnarsamstarfinu með einum eða öðrum hættí. Ekki var
þó full samstaða i flokknum um þessa afstöðu en mikillar svartsýni
gættí í orðum þeirra framsóknarmanna er rætt var við. í lokin á löng-
um og ströngum þingflokksfundi þeirra, sem framkvæmdastjórnin sat
jafnframt, var samþykkt harðorð ályktun sem sjá má hér á opnunni.
Þar eru sett skilyrði fyrir viðræðum innan ríkisstjómarinnar um hug-
myndir forsætísráðherra. Auk þess er litíð þannig á að í boðun mið-
stjómarfundar Framsóknarflokksins þann 17. þessa mánaðar felist i
raun hótun um stjómarslit, þar sem það er miðstjóra flokksins sem
tekur ákvörðun um það hvort flokkurinn situr áfram í ríkisstjóm eða
ekki. Flestír framsóknarmannanna sem rætt var við í gær em þeirrar
skoðunar að mikill meirihluti miðstjóraar vilji flokkinn úr stjóra.
Ekki gætti sömu ókyrrðar í röð-
um alþýðuflokks- og sjálfstæð-
ismanna, en alþýðuflokksmenn
sögðu þó sama og framsóknarmenn,
að tillögur forsætisráðherra, sem
kynntar voru á ríkisstjómarfundin-
um í gærmorgun um aðgerðir í efna-
hagsmálum, væru hvorki fugl né
fiskur. Harðneituðu reyndar fulltrúar
beggja flokka að kalla grundvöll
þann, sem kynntur var, tillögur.
Sjálfstæðismenn aftur á móti virtust
hinir rólegustu að afloknum þing-
flokksfundi sínum síðdegis í gær og
sögðu að næðist ekki samkomulag
um þann grundvöll sem forsætisráð-
herra kynnti, þá væri einfaldlega
enginn samkomulagsvilji fyrir hendi.
Voru þingmenn Sjálfstæðisflokksins
fullir efasemda um að heilindi ríktu
í röðum framsóknarmanna um
áframhaldandi samstarfsvilja.
Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra
og formaður Sjálfstæðisflokksins,
skýrði stöðu mála á þennan hátt f
gærkvöldi í samtali við Morgunblað-
ið: „Ég hef lagt fyrir mjög skýrar
tillögur að blandaðri leið til að taka
á vandanum. Það er verið að vinna
að útfærslu á þeirri leið og að sjálf-
sögðu eru þetta ekki neinir úrslita-
kostir af minni hálfu. Ég gef hvorki
yfirlýsingar um að ég sé bjartsýnn
né svartsýnn. Ég lít á þetta sem
þýðingarmikið verkefni sem menn
geta ekki verið að velta á milli sín
af neinu ábyrgðarleysi, heldur til að
ná niðurstöðu. Það kemur svo í ljós
hveijir hafa úthald í því efni. Ég
trúi því ekki fyrr en á reynir að
menn hlaupi frá þessu verki."
Halldór Blöndal, formaður þing-
flokks Sjálfstæðisflokksins í fjarveru
Ólafs G. Einarssonar, sagði að
afloknum þingflokksfundi f gær að
þingmenn hefðu lýst yfir stuðningi
við tillögur Þorsteins Pálssonar og
áhersla hefði verið lögð á það á fund-
inum að ná yrði fram hallalausum
fjárlögum og í þeim efnum mætti
ekki standa á ráðherrum Sjálfstæðis-
flokksins. Halldór sagði að auðvitað
væri eftir að útfæra þann grundvöll
sem Þorsteinn hefði kynnt, en hann
kvaðst ekki í vafa um að á honum
væri hægt að ná samkomulagi, þar
sem að sjálfsögðu yrði að taka tillit
til sjónarmiða samstarfsflokkanna.
Eftir að Þorsteinn Pálsson forsæt-1
isráðherra tók af skarið um að niður-1
færsluleiðin svokallaða væri ekki
lengur fær er í raun ekkert sam-
komulag til staðar milli flokkanna
þriggja um hvað beri að gera í efna-
hagsmálum. Hugmyndir Þorsteins
Pálssonar að úrlausnum í efnahags-
málum, sem eru kynntar sérstaklega
hér í opnunni, eru þó til skoðunar
og sérstakrar útfærslu. Ríkisstjómin
hefur ekki sett sér nein tímamörk,
þótt allir séu sammála um að tfminn
sé naumur. Framsóknarflokkurinn
hefur eins og áður segir ákveðið að
efna til miðstjómarfundar flokksins
þann 17. september. Telja margir
framsóknarmanna að stjómarsam-
starfinu verði slitið fyrir næstu mán-
aðamót.
Þingflokkur Alþýðuflokksins veitti
ráðherrum sínum á þingflokksfundi
í gær umboð til þess að vinna áfram
að lausn efnahagsmála á grundvelli
þeirra tillagna sem ráðherrar flokks-
ins hafa nú þegar kynnt. Ekki var
þó þvertekið fyrir af alþýðuflokks-
mönnum að kanna leiðir þær sem
Þorsteinn Pálsson, forsætísráð-
herra segir það hreint ábyrgðar-
leysi að hlaupast undan merkjum
nu.
Morgunblaðið/Einar Falur Jón
Baldvin Hannibalsson, fjármála-
ráðherra harðneitar að kalla
grundvöU forsætisráðherra til-
lögur.
Steingrímur Hermannsson, ut-
anríkisráðherra er sagður helsti
talsmaður framsóknarmanna á
útleið.
forsætisráðherra leggur til að verði
famar, eftir að nákvæmir útreikning-
ar og útfærsla þeirra liggur fyrir.
Forsvarsmenn Alþýðuflokksins
telja að Þorsteinn Pálsson hafi ekki
staðið að málum sem skyldi og því
eru framsóknarmenn reyndar alveg
sammála. Segjast þeir alveg gáttaðir
á orðum Þorsteins í sjónvarpsviðtali
í fyrrakvöld og að það hafí hleypt
mjög illu blóði í menn. Varðandi
grundvöll þann sem Þorsteinn kynnti
í gær telja alþýðuflokksmenn að hér
sé um útþynnta útfærslu að ræða á
þeim hugmyndum sem Jón Sigurðs-
son viðskiptaráðherra Alþýðuflokks-
ins sé upphaflegur höfundur að, þó
hafi hans tillögur aldrei gert ráð fýr-
ir gengisfellingu.
Benda alþýðuflokksmenn á að í
plaggi því sem forsætisráðherra lagði
fram á ríkisstjómarfundinum í gær
sé ósvarað öllum þeim spumingum,
sem þessi leið veki, svo sem því
hvemig eigi að ná niður verðbólg-
unni og viðhalda verðstöðvun, á sama
tíma og gengið sé fellt. Auk þess sé
engu um það svarað hvemig fram-
fylgja eigi verðstöðvun. Það sé
ágreiningsefni á milli Alþýðuflokks
og Sjálfstæðisflokks, hvort viðurlög
eigi að vera við broti á lögum um
verðstöðvum. Þá sé millifærslan óút-
færð með öllu. Engar tölur séu til-
greindar um þá fjármuni sem flytja
eigi til fiskvinnslu.
Hver drap niðurfærsluna?
Bæði Steingrímur Hermannsson
og Jón Baldvin Hannibalsson hafa
gefið það í skyn að Þorsteinn Páls-
son hafi með ótímabærum hætti
hafnað niðurfærsluleiðinni með þeim
yfirlýsingum sínum, að sú leið væri
ófær eftir ályktun ASÍ þess efnis
að sambandið væri ekki til viðræðu
um launalækkun. Steingrímur sagði
eftir ýfirlýsingar Þorsteins að niður-
færsluleiðin hefði ekki verið að fullu
útfærð. Jón Baldvin kvað sterkar
áð orði og sagði að Sjálfstæðisflokk-
urinn hefði ekki samþykkt lækkun
vaxta og verðlags samhliða niður-
færslu launa eins og nauðsynlegt
hefði verið að gera til að leiðin gengi
upp.
Þorsteinn Pálsson aftur á móti
sakar þá Jón Baldvin og Steingrím
um óheilindi í starfi og þann ljóta
leik að vilja plata Alþýðusamband
Tillögur forsætisráðherra um
ákvarðanir í efnahagsmálum
Við ríkjandi aðstæður er brýnt að taka
ákvarðanir sem leggja grundvöll að efnahags-
legum stöðugleika. Þær ákvarðanir eru for-
senda þess að takist að ná markmiðum ríkis-
stjórnarinnar um hjöðnun verðbólgu, lækkun
vaxta og bætta afkomu útflutnings- og sam-
keppnisgreina atvinnulífsins.
Forsenda þess að lagður verði traustur
grunnur að stöðugleika í efnahagslífinu á
næstu 12-18 mánuðum 'er að fjárlög ársins
1989 verði afgreidd án rekstrarhalla og að
lánsfjárlög einkennist af ströngu aðhaldi að
erlendum lántökum. Gerð fjárlaga og láns-
fjárlaga sem hafa jafnvægi að markmiði hlýtur
að vera höfuðverkefni á sviði efnahagsmála á
næstunni.
mennum reglum á þessu sviði. Þar á meðal
eru ákvarðanir um ábyrgð ríkisins á lántökum
lánastofnana, ríkisbanka og opinberra fjárfest-
ingarlánasjóða.
Samhliða ákvörðunum á sviði ríkisfjármála
og peninga- og lánsfjármála þarf að taka
ákvarðanir um stöðugleika í launa- og verð-
lagsmálum. A sviði launamála er um að ræða
frystingu launa sem fæli í sér afnám samnings-
bundinna og lögákveðinna áfangahækkanna
og að komið verði í veg fyrir hækkun launa
vegna samningsákvæða um svonefnd rauð
strik.
Meginviðfangsefni við fjárlagagerðina verð-
ur að beita auknu aðhaldi að gjaldahlið fjárlag-
anna. Hins vegar kemur til greina að falla frá
því tekjuafsali fyrir ríkissjóð sem upptaka virð-
isaukaskatts á miðju ári 1989 fæli í sér. Til
greina kæmi þvf að fresta framkvæmd þessar-
ar skattkerfisbreytingar.
Ákvarðanir á sviði lánsijármála þurfa ann-
ars vegar að lúta að því að draga verulega
saman erlendar lántökur á næsta ári og hins
vegar að skapa heilbrigða umgjörð með al-
Verðstöðvunin sem ákveðin var 26. ágúst
sl. hefur lánast vel m.a. vegna þess að hún
hefur mætt skilningi innan atvinnulífsins fyrir
það að vera tímabundin aðgerð. Hins vegar
Ieyfir verðstöðvunin ekki að tekið sé tillit til
hækkana á innflutningsverði eða verðbreytinga
vegna gengisbreytinga á alþjóðlegum gjaldeyr-
ismarkaði svo að dæmi séu nefnd. Hætta er
því á að framlenging verðstöðvunar yrði
ómarkviss aðgerð vegna þess hve óraunhæf
hún væri og græfi því undan tiltrú á aðhalds-
stefnu ríkisstjómarinnar í verðlagsmálum.
Taka þarf ákvörðun um strangt aðhald með
verðlagsþróun í framhaldi verðstöðvunar sem
ákveðin var til loka september.
Hjöðnun verðbólgu, sem nú þegar er hafin
og halda mun áfram verði fylgt þeirri stefnu
sem hér hefur verið lýst, mun leiða af sér
áframhaldandi lækkun nafnvaxta og bætta
greiðsluafkomu fyrirtækja. Aðhaldsaðgerðir í
ríkisfjármálum skapa grundvöll fyrir lækkun
vaxta á skuldabréfum ríkissjóðs og skapa skil-
yrði fyrir almennri raunvaxtalækkun í fram-
haldi af því.
Athugun fer nú fram, m.a. í Þjóðhagsstofn-
un og Seðlabanka, á skilyrðum fyrir því að
taka upp verðjöfnun á frystum fiskafurðum í
framhaldi af verðfalli erlendis. Til greina kem-
ur að Seðlabankinn leggi frystideild Verðjöfn-
unarsjóðs til lána í þessum tilgangi, en slíkri
lánveitingu yrði að fylgja samsvarandi að-
haldsaðgerð til að koma í veg fyrir peninga-
þenslu. I Þjóðhagsstofnun er unnið að endur-
skoðun á uppsöfnuðum söluskatti í sjávarút-
vegi. í framhaldi af þessum athugunum og
með hliðsjón af horfum um fiskafla á næsta
ári þarf að taka ákvarðanir um aðgerðir til
að treysta rekstrarstöðu útflutnings- og sam-
keppnisgreina. Þar á meðal þarf að taka
ákvörðun um hvort og hvemig heimild Seðla-
bankans til 3% breytingar á gengi krónunnar
verði nýtt.